Full text: Continens Tractatus de Beatudine, de Actibus humanis, eorumque Moralitate, de Virtutibus ac Donis, de Vitiis ac Peccatis, & de Legibus, nec-non Dissertationem Theologicam de Probabilitate (3)

DE CIRCVNSTANTIIS HVMANORVM ACTVVM. i 
bonitatem ac meritum clare & dillindte reprx- A 
lentat: quamvis autem agere per modum natu 
ra: primo modo, iit maxima imperfectio, & con 
veniar brutis, qur non fe movent in finem , ied 
monentur ab authbre natura- 5 agere tamen per 
modum natura: fecundo modo, fumma perfectio 
cft , foli naturae intelledluali propria , & Deo 
conveniens in operationibus ad intra. Unde Hi 
larius, Damafcenus,& ali) SS. Patres,vocant ge 
nerationem Verbi Divini , opus natura , non 
quod ab i pia natura divina immediate procedat, 
fed quia cft ab intelledlu ut naturaliter operante. 
Et ideo etiam D. Thomas fupra citatus docet 
productionem Spiritus Sancti e ile a voluntate , 
non tit voluntas, fcd ut natura eft. B 
Ex his abunde fatis factum puto pr®cipuis 
Janfenij & Vincenti) Lenis argumentis: unde 
de illis vere dicam , quod dixit in fittiili Claudia 
nus Mamercus lib. 1. de ftatu animae cap. u. V'i- 
de quam parvo negotio veritatis calor frigentium 
verborum pruinas liquefecerit. 
DISPV TATIO III. 
De circunjlanriis humanorum acluum. 
' . 1 
Ad qudjHoncm 7. D. Thorr.a. 
Onsiderata rarione voluntarij & 
involuntarij, qux pertinet ad effentiam 
' humanorum aftuum, agit D. Thomas de 
quibufdam. accidentibus , qux illos quafi ve- 
ftiunt & circunftant, Sc ideo circunftantia appel 
lantur. Nulla autem circa hanc quaeftionem fefc 
offert celebris controverfia: unde in ejus expoli 
tione diu non erit immorandum. 
Articvlvs vnicvs. 
D 
JVuid, & quot fint cire/inflantia huma- 
nom?n actuum ? 
Ico primo : Circunftantias ciTe qu®dam 
accidentia adluum humanorum. 
Probatur ratione D.Thom® hlcart. 1. Quod 
cft extra effentiam adtus, & tamen ipfum aliquo 
modo attingit, dicitur ipfius accidens: Atqui 
circunftantias attingunt a dium humanum , Sc 
funt extta effentiam ejus: Ergo funt accidentia 
ipfius. Major patet, Minorem explicat D. Tho 
mas , dicens nomen circunftantias defumi ex me 
taphora loci : ficut enim locus cft extra effentiam 
corporis locati, & tamen ipfum attingit aliquo ^ 
modo, ideoque dicitur ipfum ambire &circun- 
ftare; ita limiliter circunftantias adlus humani 
debent effe quadam conditiones extra effen 
tiam adtus, ipfum tamen attingentes vel affi 
cientes. 
Dices : Vel hujufmodi conditiones inrelli- 
gnntureffe accidentia rcfpedtu adtus confidcrati 
in effephyfico, vel in efle moris? Si primum, 
omnis moralitas pertinebit ad circunftantiam , 
& nulla erit qux tribuat fpeciem adlui humano 
in genere virtutis aut vitij, quia comparatione 
ad effe phyficum omnis moralitas accidens eft. 
Si fecundum, contra eft, quia mulcas circunftan- 
n* 
ti.r dant fpeciemeflcnualem adtui in efle moris j 
nam circunftantia loci murat fpeciem ejus mo 
ralem, ut homicidium, vel adulterium in loco 
ficro,conftituit facrilegmraj circunftantia etiam 
peifonx mutat ejufdem fpeciem ,v. g. fi iit cum 
follita, eft fornicatio; fi cum conjugata,adul 
terium; fi cum confanguinea. inceftus: Ergof.il- 
fum eft quod circunftantia: fint accidentia ref- 
pedlu a dius humani incile moris confidcrati. 
Refpondeo quod circunftantia', qux in pKC- 
fenti confiderantur a Tiieologis, non funt cir 
cunftantia: Sc accidentia ipfius adtus foliim in 
effe natura' confiderati, led etiam adtus ur vo 
luntarij , & humani, feu moralis; ita quod in li 
nea morali, & non folum in linea entitativa, ali 
quid fe habeat per modum clienti® dc quiddita- 
tis, aliud per modum circunftantia & acciden 
tis: ficut in furto hoc quod cft rapere alienum, 
fe habet per modum clienti®; fed quod bonum 
alienum fit magnum, vel parvum , quod lapia 
tur in loco Iaera, vel -prophano, fe habet per 
modum circunftantia: & accidentis. Unde ad ra 
tionem in contrarium dicendum eft, quod eir- 
cunftanti® funt accidentales conditiones etiam 
rcfpedtu actus moralis, quando munus & offi 
cium circunftantia: exercent; fi vero non exer 
ceant formaliter rationem circunftantias , fed 
tranfeant in conditionem objedli, vel in ratio 
nem differentias contradliv® moraliratis, non 
fe habent per modum conditionis accidentalis 
adtushumani & moralis, fed pertinent ad fpeci- 
ficativum effentiale ipfius adtus, ut contingit in 
exemplis addudtis. 
Dico fecundo: Septem tantum effe circunftan 
tias humanorum adtuum, hoc verfu contentas: 
Quis , Quid ,Vbi , Quibus auxiliis, C’«r, 
Quotnodo, Qiiando. 
Probatur primo ratione D.Thom® hic art. j. 
Circunftantias funt accidentia qu® attingunt 
quodammodo adlum: Sed poffunc ipfum attin 
gere tripliciter, Primo afficiendo ipfius fubftan- 
tiam intrinfcce vel extrinfece; &tunc cft cir- 
cunftantia Quomodo ,■yeXVbi, vel Quando. Se 
cundo Ipfum afficiunt ex parte cauf®, Sc hoc ad 
huc tripliciter, ficut potefl effe triplex eaufa; 
una nempe cft caufa finalis, & ita eft circunftan 
tia Cur, altera eft efficiens principalis, Sc ita cft 
circunftantia Quis; tertia eft caufa inftrumenta- 
lis,&fic fit circunftantia Quibus auxiliis. Ter 
tio ipfum adlum attingunt exparte effe dius, Sc 
tunc eft circunftantia Quid. Porro nulla alia 
circunftantia excogitari potefl, qu® adiftas non 
reducatur: nam circunftantia Quoties, qu® ab 
aliquibus ponitur,non eft proprie circunftan 
tia, fed numerus adtuum qui diverfam fubftan- 
tiam materialiter facit ; unde numerus femper 
confitendus eft in peccatis, ut definit Tridenci- 
nuni feff. 14. quamvis circunftanti® non fint 
femper dcclarand®: Ergo feptem tantum funt 
circunftantias humanorum adtuum , prsdidto 
verfu content®. 
Probatur fecundo conclufio, explicando fin- 
gnlas circunftantias in particulari. Circunftan 
tia Quis , non fubftantiam perfon® qu® agit, 
fed qualitatem conditionemque iili aajundlam 
fignificat; ut fi fit f®cularis, vel clericus, con 
jugatus,vel folatus; voto adftiidltts,vel non,pcr- 
fona particularis, vel communis; h®c enim om 
nia aggravant aut minuunt malitiam peccati, 
vel aliquando mutant fpeciem. Similiter circun 
ftantia Quid , non denotat fubftantiam ipfius
	        
Waiting...

Note to user

Dear user,

In response to current developments in the web technology used by the Goobi viewer, the software no longer supports your browser.

Please use one of the following browsers to display this page correctly.

Thank you.