373
Liber Quartus.
374
,, dijjtquiaTitiusfurttS» re!homicidia volebat,non A tariedelinquit:nimiruquiaautoccaffone incitatus,aut
lito >4 .i-.fionecmeaenimfolum fuit volun nerturbatioue animi commotnslabitur.&oeccac. Item.
’fe«tis concu Icationermea en i m folii m fuit volun
ulcLfa.n^perfe.&i.indcindireao.ideft.exciuf
modicoculcatione indiredto volutana,maior effedta elt
funi vel homicidij prauitas.Notamen inde efficitur, vc
nseetS Thomas, infaito Titi) ineffepeccatum furti,vel
homicidii,&peccatum conculcat? fegetis.
Quinto qaxritur, An damnum, quod cafu ex peccato
I'!"***-licuiusexiftitacfurgit, neque praemium,neque volun-
irrogatis iurefcripto poenis fubijciatur,abfq;hoc
LadculpxaetudS.Thomasdocet id verum effemam es
lure Canonico irregularitas fxpe contrahitur exhoc#
mo» alicuius hominis cotigerit ex faito, quo quis rei ve
titt operam,dabat etiam fi neq; voluntaria fuerit, neque
mauifa', fed cafu tantum conlecuta. Verum hxc res non
tfthuiuslociieaenimad materia de irregularitate refe
renda eft,vbihocbrcuiter,& luculenter trailandum cft.
Sext6qusritur,Andamnumneq; puifum quidem,neq;
'’ ian ' v0 \untarium ) natumthperfecxnollri peccati adduau-
£ eatdireftd,& perfe criminis prauitatem?S Th-ait, au-
n er t,quod probat hoc exemplo: Vt (i quis peccet publicd
coraalijs,itavtfuofadloadpeccanduaitos inuitet,&al-
Jiciat. Quod ad hanc qftionem attinet, negari etia no poc
quiniddccrimcuti confecutum, criminis turpitudinem
tugeanvemmidfaneeftdifficile, quo modo, fecnndum
B.Thomam,augeat diredfdj&perfe, eu neq; voluntarii
/itneqipraeuifum Nihilominus tn dici mus fufficere, fi ex
noftromalefailooriatur,& manet, hoc.n.ipfo vf prxui-
fum,& voluntariu. Quod autem fandftus Dodlor afferic,
nec c(Te voluntarium,nsq;prxuifum:intelligitur non ef-
lein fs.fed in alio voluntarium; nimirum in noftro male
fodio.Obijcies: Ergo Titius, qui publice coraalijs delin-
quit,&fuofailocos ad peccandum impel!ic,fcandali cri
jninccotaminatui.Negamus id fequi: neq;,n.peccat Ti
tius eo animo, vt faciat cos delinquere ,& a Dei grana
decidere:nequeS.Th.voluit id elie fcandalum; fed Titia
duplici crimine obligari: iSc co , quodipfcperfe ppctrat:
&eo,adquodfuofadtoalio$ incitat,& mouet: ita vc fi ip
fe furetur, &fuo fadlo alios ad furandumalliciat, dupli—
cis furti fce Iere fele obftringat, & polluat.
Septim6qu*rif,Aacriminaed fintgrauiora, quo ma-
S.Th.i.i ;or, aut dignior eftis,in quem pcccatur?Rcfpondet S Th.
VH l t*clIe:quod dupliciter cotingit; pri mo.quando perfonxdi-
gnitas,autconditiodiflin^a tribuit peccato ipeeicm. Ec
hac rationeparricidium peiuseft fimplici homicidioul-
lo.n,pietas propinquis debita, hoc vero iuflitia, non pie-
tasviolatur.Itcm^atdes clerici no foliim eft iimplex fed
lacnlegum et horaicidiu: & hoc modo in peccatis luxu
ria imuntcircunftantiajfpecic na mutantes.Secundo mo
do, dignitasperfonxoffeufx auget quide criminis graui-
tate.nouanttn peccato fpecie non prxftat, Vt fi quis ho-
nimem innocentem,mftu vel fandlum, vel illuftre, & in-
Uh.t.i C ^ mtrudde b a ut vulneret,autpulfcc,& verberet,
ipj.ar- 0l ftauoquxritur,Ancx dignitate eius, qui delinquit,
ll1110 ' m CC , 1 f 1 S rau ' tasau geatur? RcfpondctS.Thomas augeri;
q odccpoteii accidere dupliciter; Vno modo,vtperfone
on inonouampeccati fpccie conftituat,veluti fi perfo-
voto adftndla.aut matrimonio coniundda; &cotra
„ J'l tl0D1,,lut voti leges,& iura facianaut fi fpeciali le
irimMi^ r3eCe ^ t0teneat 5 Q4 a lesfunt religiofi, vel clerici
n,., ls >noniaommbus,;inquibusdelinquunt. Altero
aum» erf0 " a '’ C0dltl ° nouaiH peccato fpeciem non dat,
• i; mCn t T ll ? lnls P rau ftatena . Vt fi amicus a micum
hiiil,: meritos offendat,fi vir probus,&
•nentiani^n ’' rc ' l S ,0 ^ us fuperbiat,maledicat alicui,fi
fo aunH ex * 10c qapite omne peccatu eo ip
^Peius n ,,- a( 'r ri j dlai ! 0 *3 om ' n ec6milTum, fit deterius,
S'Th.i.1 Refpondet Etlll 3j co >& Pagano committeretur?
^' irL «imen (it ObiicieTtr ^ p auius ’ 1‘ceteiufdena fpeciei
n ! ' ialius aui .a; ' S , ,a ! 0 m loco eum docere;!! religiofus,
n 1 .; 1 ' 1 genus iucurrerir L- Igl0ne f°} lKus i & liber,in ide peccati
(pondeo newari n„! nUS „ relifi ' o tlln peccare, q. laicu. Re-
‘ ' l0 ' magnaex parte fi n P ofl , e >quin religiofi hominis peccatu
Yc 'P«ci?i dteI SraUms>t l uatenLts vd ^ maiori legis.
Pleniori rd aged»> / >t “’ auCc d aliorum offenfione, aut ex
mittitur; Nihiir,m Cletla,ve * ex maiori negligentia com
««liiparoS ““ VereS Th. affiraiauit religiosa
P 6 mms Peccare,quia minus libere. & volun.
P ]
perturbatione animi commotuslabitur,&peccat. Item,
minus voluntarie peccat vir religiofus; quia renitente ,
& obludlante ratione,quod non debet malum facit; cum
tamen laici liberius peccare foleaut minus obffftente, &
repugnante ratione , Ex quo etiam fit,vt religiofi homi
nes in peccatu lapli citius,& facilius refipifeant, & ad fa-
niorem mentem redeant; cum tame laici diutius mente
obftinatain peccatis perfiftant, eo quod maiori voluti
tatis affe&u malis inh^refcaat.
jQuanamin Anima parte peccata fedem ha
beant. Cap. XXL
Rimo quasritur,An omne peccatu in volutate tanq
infubiedio, quod appellant, inhsreant? Refpondet
S.Th i z.q.74.art.i.omne peccatu in volutate inef-
fe. Probat,quia omne peccatum eff voluntariumffedois
B voluntariusadlus fedem habet in voluntate, cu fit adlio
immanes,quy in ea ani mi facultate tanq in fubieilo ex
cipi tur,ac manet,a qu a fit. Obijcies; hxrefis cft peccatu,
& tiind in voluntate, fed in ratione inhaeret, quippequx
cftalfenfus.vel error intelle&uscotrarius fidei. Vitia ite,
dc virtutes fede habent in appetitu fenfus.vti teperantia,
& fortitudo,hifq; vitia contraria; fed habitus,& adftus in
eadem animi facultate reponunt. Ad ha;c in fermone, 8c
locutione,verberatione , 8c percuffione, qua quempiam
vulneramus, czdimus, pulfamus, peccatuineft,&: tn non
funt aClus immanentes, quia in externa materiam tran-
feuiu Conradus,deaIijS.Th.difcipuli,aiimtS.Thoman6 Med. t.%
fentire oe peccatu fede habere in voluntate, cum doceat q.74.art,
multa peccata in alijs animz facultatibus inhaerere , fed x-ad
folli oe peccatu effe iu voluntate, non vt in fubieiflo, fed
vtin principio, &caufa, cui tribuitur, Si imputatur.Sed
S.Th aduerfanturrqifi docet,peccatu ideo efle in volunta
tc,qa omne peccatu m eft voluntariu,& adftio immanens.
Qiiare cu Caietano refpodemus ad hzcoia,c6cededopec
C cara in alijs quoque animae facultatibus ineftc,vt ftatim
ofteudemus; at niliilominus omne peccatum in volutate
et vt in fubieclo inhzrere,quia nequit effe peccatum nili
voluntarium; fed voluntariu nihil eft, nili quia volunta*
id velit,aut nou impediat,cum tn poftit, & debeat impe
dire Quare fatemur haerefim quide ineffe in intelle6lu,&
rationc;czterum hoc ipfo.quod hqrefiseftpeccatu.necef
fario eft error contra fidem voluntarius, & liber: ergo,vt
error.in roe reponitnr:vt vero voluntarius,deliber,in vo
luntate Eodem modo, peccata contraria virtuti tempe
rantis, vel fortitudini, fede quide habet in appetitu fen-
fus; verum quia aftus funt voluntarij.in voluntate quoq;
hsrent,&infident.Pari ratione,fermo, locutio, verbera
tio percuffio.quamuis ex parte tranfeant in externa mi-
teriam;hoc ipfo tn,qudd funt peccata,funt neceffario vo
luntaria,quare in voluntate itidem collocantur.
Secundo quatritur, An peccata infint quoque in exte
ris hominis facultatibus? Refpondet S.Th. r.i.q.74 ar.s,
inelie : quod perfpicue colligitur ex paulo ante diddis.
D Nam virtutes,& vitia in exteris etiam facultatibus repo
nuntur,v: fides,hxrefis,imprudentia,inratione: Fortitu
do,temperantia,abftinentia,fobrietas,caftitas, mafuetu
do, clementia, ira, triftitia, inuidia.in appetitu fenfus.
Quxres,quomodo hxc duo fibi cohxrcant;Omne pecca
tu iiihxrcrc in voluntate,& tamen, multa ineffe quoq, in
alijs facultatibus ? Sed facilis eft refponfio,vtdocet Cai.
i.iq 74- art i. hxc fibi conftaje : quia omne peccatum,
quatenus voluntarium,refidet in voluntate; at quatenus .
cft atlusquidam rationefuxfubftantix,fedem quoq; ha
bet in alijs hominis facultatibus vt puta hxrchs, cufit
error in fide,per lubftantiam fua adluseft intcllc<Sus;fcd
quia voluntarius,inhsret itidem in voluntate.Ad cundS
modum,intemperantixadlus,ratipnc fu^ fubftantixmfi
det in appetitu fenfus;fed quatenus vollitarius, ineft quo
que in voluntate. In hoc enim Caietanu fequi poffurnuv,
ita S. Thomam explicantem : nifi potius fequi velimus
Conradum . Si aliosS.Thomxdifcipulos allerentcs, non
omnia peccata in voluntate, vtinfubiedto inhxrere, fed
aliqua in alijs hominis viribus ineffe;ornnia tamen in vo
luncatem.vt in originco:,& caufam couferriata vt omne
pecca-
