&3 9
Inftitutionum Moralium. dqo
bebit potcftatem.fi fpreueHt eam. Sin autem filiodefpo A tcperfccifti mihi,id eft, Aptafti mihi aures,quibus videli
deritcam.iuxta morem filiarum faciet illi,hoceft,dota cetdiftoruo audieris eflem,& tua mffafacere.Ec fciendu
bit'eam,quodeft ius filiam,quxdotantur a parte,vt nu-
bant,& eam tanqua vxore filutsdiicat; Quod fi altera ac
ceperit idfignificat;fi ipfe Dns, ve! filius eius altera vxo-
rem duxeritrerat n.per mi/fu m Hebraeis plurcs vxores ha
bere,prouldebit pueli? nupti as,& vefti meta,&pretia pu
dicitiaeno negabit: fenfuseft, eam puellam tractabit,vt
tradtari folent puella;nuptae. Na illi pueli® yxo
re a fc, vela filio 116denegabit,quae dari foletconcubinis
hoc eft,vxoribus no principalibus, v$ alimenta,vi£tum,
veftitum,&pretiumob pudicitia violatam ab eo. Si tria
ha-c non fecerit, egredietur gratis abfq; pecunia. Eft igit
integer legis fcnfus:fi quis filiam fuam vendiderit alteri
Hebr?o in ancillam, ve! iseam cognouerit fibi traditam
aut fecus .Si pnmii, aut difplicuit poftea ipfipuella,aut
placuit Si difplicuir, cogebatur ea redimere, hoc eft di
mittere ita libera,ac fi efiet pretio redempta ob pudicitia
ab ipfocorrupta ; aut permittere , vc redimatur, ablatis
a pretio redemptionis minifterii annis, quibus ante ler-,
uierat. Si vero placuit,aut ipfe,aut filius ipfiMuxit eam
vxorem.fi filius, debebat ea dotare;fi ipfi nupfit, cqgeba
turea,vt vxorem habereA traitarc.Si alteram fibi vxo.
remduxit,non minuat vidluro,veftitutn,& prsmfu,(rue
cohabitationem cum eataquam cum vxore minus prin
cipali Si hsrc tria non feciffet, debebat eam dimittere li
beram nulla pecunia redemptionis accepta.^
Eoflem capite paulo ante ftatirit Lcx;^ Cu quali vefte
intrauerit(.f feruus Hebraeus)cum tali exeat. ^ Iu He
braeo habetur.«f Si cu m corpore fuo ingreffius fuerit, cum
corpore fuo egredietur.^ Phrafiseft Hebraea id eft doma
tuam,fine vxore exibit.Si cum vxore venerit, vna cu vxq
re egredietur . Et hoc eft, q> vulgata editio fignificans. Si
feruus Hebrfus foliis fine vxore venerit fignificare voluit
cum dixit.Cum quali vefte intrauerit,cucali exeatmam
ftatim fubiunxit:Si habens vxor6,& yxoregfediaf fimul,
f vj fepti mo anno , quo feruus ad priftinam libertate re.
uertirur.E: mox;«f Sin aut Dns dederit illi vxorem, & pe-
pererit filios,& filias,mulier, & liberi eiuseruncDni fui;
ipfeveroexibitcumveftitu fuoquod eft,Ipfefolusli
ber exibit fepti mo anno, & vxor ac liberi eius apuddnm
remanebunt tanquam feruriLex equilTimainam liberi ta
qua ex ancilla nati,diri fui erant fermmam etiam lura ci
u ilia conftituerunt.vt partus ventrem fequatur; id eft,ex
ancilla natus,feruus fit qua mu is liber fit patencontra ve
ro natus ex libera,fir liber,t.ametfi pater feruus fuerit.
Porro fepti mo anno ita liberexibat feruus vxore,&Ii
heris in feniirute manentibus; vt altera, qua mcunq; vel
let,poftet vxorem ducere.Et poftea:^ Quod fi dixerit fer
tius; DiligoDnm meu,& vxorem ac liberos,116 egrediar
liber;offeret eum Dns Dijs,ideft,adducet eu ad Indicet,
& Magiftratus,quos,Deos hoc in locoScriptura vocat,&
applicabitur ad oftium ,& poftes, id eft applicabit eum
Diisad portam vibis,ve 1 poftem;in portis n.vrbium.quo
hoiescdfluebant,confidebat Iudices,& lites,& caufasco
gnofcebant,perforabitq; aurem eius fabula, & erit ci fer
vius in feculum.f id eft,in feruitute manebit perpetua ad
annum vfq; quinquagefimu, iubilcurmtunc.n.liber exi-
batetiam cu vxore,& liberis,vt patet Leuit.zf.Haec lex,
dura aliquantulum,& feuera vf e(fe,qua ferui auris fubii
1 a |forabatur;fed equitatis eft plena; qm pluris faciebat
feruus vxorem,& liberos,q libertatem fuam,qua nihil tu
cariuspoft vitam in humanis aeftimatur, & habetur,cum
-4more vxoris,& liberorum feruitutem eligeret. Et ideo
voluit Deus,vt hanc penam, ac dedecus fuftineret feruus
ille Hebraeus auris perforata;;vt fic penaegrauitate deter-
ritus, feruitutis iugum excuteret. Perforatur auris,tum
quia aptiorad hanc p?nam fuftinendam auris erat, qua
alia corporis pars,cum minusdoloris in perforanda aure
fentiatur, qua m fi al ia corporis pars perforaretuntu etia
quia aures funt ad audiedum: perforatur igitur feruus in
aure;vt intelligeretfe didtoDomini audietetn perpetuo
futurum ,£x hoc vfu nata eft apud ludsosphrafis, qua
quisdicebat; Perforaui ciusaurem;hoceft,eum mihi in
feruum perpetuum addixi. In verbis illius PfalmriAures
autem perfecifti nihil hebrsea ledftiofic habetiAurem au
tem perforafti mihi,id eft, Me tuum feruum perpetua fe_
«iftriquemetia fenfum admittit le&io latina, Aures a u
eft,totam hac legem:Si Dominus dederit illi vxorem,in-
telligi de ancilla ethnica,non Hebraea, nam hax fecunda
legem,anno feptimo libera neceffiario fiebat,ethnica an-
cillanon irem ; poterat autem Hebrauis vxorem ducere
ethnicam ad ludaeorum religionem conuerfam.
Leuitici 15 Lex eft huiufmodi; Si inualuerit apud vos
manus aduense atque peregriniattenuatus fratertuus
vendiderit fe ei, aut cuiqua de ftirpeeiusqroft venditio
nem pdt redimi. Qui voluerit ex fratribus fuis, redimet
eum,& patruus,& patruelis, &confanguineus,&; affinis.
Sin aute,& ipfe potuerit redimerefe,fuppucatis dutaxat
annis a tempore venditionis fu® vfq; ad annu iubileum,
& pecunia qua venditus fuerat iuxta annorum numer&
fupputaia;fi plures fuerint anni qui remaneat vfqjad iu
bilcum , fecundum hos reddet, &pretium:& redderem
ptori, quod reliquum eftannoru. Quibus autem feruiuir
mercedibus imputatis, no affliget eum violenterin con*
B fpeftu tuo.Quod fi per haec redimi no potuerit,anno iubi
leo egredieccum liberis iuis.<f Hec ibi luftiffima Jex,qm
voluit Deus, vt fi Hebraus ad egeftatem rcdafttis vende
ret fe Ethnico, ad Hebrarorunun religionem conuerfo,
poftet redimi a quolibet eiuspropinquo ; ferti itus.n.eiuf
modi propinquisoibus.eratprobro, & dedecori,& liber
tati it idem, quoad eius fieri poterat, erat patroclnadum.
Sed cur fepti mus annus eft recuperanda libertati diui-
nitus deftinatus, & quinquagefimus itidem annus? Nioii
rum voluit Deus,vt feruitus Hebraontm effiet ad tepus;
eo quod perpetua feruitus granis nimium eft acerba,
adeo,vt lurifconfulti dixerinteatneife contra natura.In-
ftitu.de iure nanir.gentium ) & ciuili $.ius auce gentiuivo
luit autem , vc feptimo quoq; anno Hebraei feruitutem
euaderencquafi fex annis perfefle feruierint,&feptimo,
ob omni opere feruili cefsare deberent. Rurfusquinqua-
gefimum annum libertati deftinauitiquii quadraginta-
nouem anni fepte annoru hebdomadas impleat,vt qu€ad
modu poft quadragintanouem dies exadlos ab exitu ex
C Aegypto,populus quinquagefimo die lege accepit,quaft
Aegyptiae® feruitutis iugo iam penitus excuffio , fic etii
ferui quinquagefimo annoperfedla libertate donarfitur.
Dcuteronomij zj habetur haec etiam lex : f Non tra
des feruum domino fuo, qui ad te confugerit. 4 Qi® ler
loeu habebat in feruo Ethnico, qui a Domino fuo quaere
batur ad necem,vel ad aliquod aliud graue incommodu,
detrimentum,& malum . Item Exodi 11Qui percuffie-
rit, inquit feruum futim, vel ancilla virga,8c vno die vel
duobus fuperuixerit; non fubiacebit p?n®,quia pecunia
iUiuseft . ^Intelligiturea lex de feriris ,quos Hebrxlex
Gentibus habebant;nam ferui, qui Hebrsi erant,noerae
pecunia dominoru,quia no erant in feruitute perpetua •
^ At vero,qui percuffieric feruu futim,vel ancilla virga ii’
manibus eius,criminis reti serit,^ hoc eft, morte condem
netunvel fenfuseftidigna pena mulftetur,quia certo co
ftabat ex plagis fiue verberibus,percuffione, vel vulnere
feruu obijffe,dum vero duos, vel vnum diem verberatus,
vel percullus femus viueret,quia incertu erat,an ex vul-
D nere,fiue plagis interiret,Dns liber erat,& immunis a p?
na.Si autem D.is feruum videlicet fuii ex Gentibus per
cudens mutilabat, ipfo iure feruus libertate donabatur.
Leuitici i?. Si Hebrasus inopia preffiusfe vendidilkc
aduen®,vel peregrino profelyto,vel alicui ex gete ipfius,
potetat redimi fi aliquis propinquus, vel ipfemet pretia
lbluiffiet;& in ea redemptione ferui habebatur ratio ope
rae,quae in ipfaredemptioneaeftimabatur,quanti aeftima-
ri ex aequo, & bono debebat: pretium autem ,& merces
operarii deducebatur de pretio redemptionis,& quod*-
ftimata opera ferui Ifraelit® reliquum erat, perfolueba-
tur ab eo ipfi emptori,quod fi no redimebatur,tunc anno
iubilei liberexibat vna cum filijs fuis.
PRAECEPTA
De parentibus, & filijs. Cap. XV
L Egeconcedebatur iuxta quorundam fententia qua-
tus id ego in lege ex^reffim no video,vc fi aliquis pa
ter
