545 Inflitutionum Moralium. 544
■rome
Principii m, & SJnionim Sochoth. R uth.4.Tollens A tc oculos tuos obeat frater tuus. ]hbc eff, n£ pluribus pjjp
B007 decem vi ros de feniorib. duitatis, dixit, ad eos. Cii
item Mofesex toto populo delegiffieffeptuaginta duos Se
narores narratur Exodi 18. Excis eledliscoftituiffiepriu
cipespopuli,Tribunos,& Centiiriones,quinquagenanos,
& decanos.Tribuni,erantquafi Prffedti mille hominum.
Centuriones,centum ciuibus przerant:Quinqiiagenan;,
quinquagintaiDecani,decem.Item Deuteronom.i. Coi»
iniit, inquit Mofes,eos Principes,tribunos,¢urio
nes,& quinquagenarios,& decanos.Horum vero munus,
& officium erat confilijs prselTe,& iudicijs.ac proinde po
‘ pulum ifti,&Senatum conuocabant.Erantetiam Scribae
ideftjurifperiti.qui legem populo interpretabatur, Alij
vero Scriba: erant,qui fcribendo, operam fuam Magiftra
tibiis,Senatui,& populo prxftabant.Erant enim Regum,
Principum.Magiftratuum, vel IudicumScribc,qui tanq,
miniftriadta referrent,& fcripto mandareiu.-quos ex tri
bu Leuiticafuiffie, offendit primus liber Paralippmenon
capite fecundo, vbi monitores,&Scribx ex tribu Leni
nominantur: item Tribuni,Centuriones,& Scriba nomi
nantur. . .
Diuina itaque prrcepta Magiftratibus, Principibus,
Senator ; busJudicibus data funt. Primo,Exodi z3.N0 fu
fcipies vocem mendacij.(hoc efl.Non admittes rumorS,
teffimonium falfum)ncc iunges manum tuam,vtproim
piodicasfalfumteftimonium.Senfuseft: Non adiuuabis
caufam improbi faifo teftimonio, nec mun s accipies,quo
judicium peruertas Ibidem; Non fequeris turbam ad fa
ciendum malfnnec in indicio,pluri morii acquiefcesfnix,
vtaverd dcuies.vu!tdicere,Non fequeris multitudinem
ad malefaciendu:& in lite.iudicio ii pluresinnocenteco*
demnauerint, ne eorum folam fequaris, fedpauciorum,
qui innocentem abfoluere conantur,ne a verddefiedas.
Deinde,ne accipias munera,quae etiam excacant pru
dentes,& fubuertunt verba iuftorum.Item,vtcaufas tam
adoris,quam rei expendant,& ex a mi net,antequam fen-
tentiam ferant, femotoolperfonarumrefpedu,ncquid
bcncuoletia,gratia,vel fanor, ne quid itera odiii officiat.
Item.Ne in indicio,etiam pauperis mifericordia mouea- ,
tunne.f. habeat tonem,& refpedum petfonx, etiam pau
peris, & licet mukofauore Deus vbiq; pauperes profe-
quatur ,non vult tn tone, & caufa pauperis,indicium cor
rumpi, ergo multo tninuscaufa diuitum, &potentum':
mendacium fugies,hoc eft,falfam fnlam non feres. Allo
quitur.n,ibi Indicem Deus Infontem, & iuftum non oc
cides,quia auerforimpium Senfuseft;Innocentem,& ab
folutum fuffragijs, & lenientia aliorum non condemna-
bis.non enim finam inultum Indicem , qui innocentem
morte damnabit.
Prxtc-eajde teftibus audiendis, lex pr?fcribit hxcJn
ore duorum,aut triu tefliu peribit qui interficiet. Nemo
occidatur vnocontra fc dicete teff i moniti.vult dicere.Te
llimcnio duoru,aut triu interficiatur qui reuscfl mortis:
vnius tantum teftimonio nemo capitis poena multitetur.
Deuteronomi] ze.Non flabit teltis vnus contra aliquem,
quicquld illud peccati,& facinorisfucrit:fed in ore duo-
rtiaut trium tefliu m flabit oe verbu. Signi ficat,tefli mo
llium non efl recipiendum, qualecunq; tandem illudfue ,
rit fcelushois,qui accufatur : fed teftimonio duorum vel J
trium tefliu m flabilis erit,& firma accufatio, & adlio,&
caufa.Et additur lex de falfis teftibus indicio feueriflimo
vindicandis;nimirum,vtfalfas teftis pfnam talionis fu-
ftineat; Animam pro aia,hoceft, vitam homicidx pro vi
ta adempta :acfi dicat; tali p?na punietur, quali p^na af
fedlusfuiffec is,in quem dixit falfum teftimoniiim Ji con
uidlus fuiflet. Reddet oculum pro oculo, dentem pro de
te,manum pro manu,pede 41 pedejvt exteripertimefeat
& a faifo teftimonioferendo deterreantur.
Apud loannem c.7-indicat Nicodemu? legem prxeipe.
re,vt nemo indicet,nifi prius eiusaudita caufa,& cogni
to eo,quod fecerit. Deuteronomii -lex fertur de femen
tia fereda,hjs verbis;fi fuerit caufa inter aliquos,& inter
pellauerint Indices,quem luftuefle perfpexerint, illi iu-
lluix palmam dabunt: quem i mpiu m eodem nabunt im
pietatis. Sin autem qui peccauu,dignum viderint plagis
proflernent, & coram fe facient verberari. Pro raenfura
peccati,erit,& plagarum modus ita duntaxat, vtquadra
genarium numerum non excedant: ne fgde laceratus an
gis percuffus,coram te moriatur frater tuus tanquam vi
le,& abieftum animal.
P R AE C E P T A
De dtuerjis poenis in improbos conllitutis,
Q<tp, XIX.
D Eutero zj.ftatuit, vt fit pfna prograuitatedelidlie
Porro in lege illa veteri tnultaeraut pinarum ge--
ncra fontibus irrogata : prima pcena mortis;erat autem '
quadruplex necis genus. Aut enim fontes patibulo fiuc
cruci affigebantur, aut lapidibus obruebantur, aut igni
exurebantur,aut jugulabantur
leuitici z 1.Sacerdotis filia fi deprehenfa fuerit in ftu-
pro,&violauerit nomen patris, flammis exuretur,
g Leuit.zo.Qui fupra vxorefilia,duxerit matre eius,fce-
lus operaCeit, & viuus ardebiteu eis, nec pmanebit tri>
nefas in medio veftri.Genef.3 8.ludas iuffitnuru fua com
buri, eo cognouerat virum filium,& poftea patrem.
Leuit.z4.Maledicus in Deum liiieciuis, fiue peregri
nus , lapidibus obruitur. Deuteronom. 17. qui Diuinum
cultum, & honorem Soli,Lunx,vel Stellis, velalicui rei
cuiuis creatas defert, eandem poenam perfoluit Deutero.
zz.vxor a viro conuidla violatas ante matrimouiu virgi
nitatis, & ob id odio habita lapidibus obtuitur Puella ftt
dem alicui defpofa,& ab altero in cuiitate corrupta,viu
cum eo lapidatur: puella quidem,quia clamore no fe de-
ftnditcu poffet, in duitate exiftes; violator vero , eo qc?
cum in ciuitate virgine alterius fponfam ftupraffet,infa
miam, & ignominiam magnam inferret, &per audacia
crimen admitteret:atiu agro violata ab aliquo,necis p®
nam non fuftinetjed violator capite muldlatur,qm in a-
gro cum fola puella effiet,clamare no potuit,& ftuprator
virginis occatione fibi oblata incitatus in agro,nec tanta
infamia fecerat,nec tam graititer deliquerat. Adultera
deprehefa in adulterio, lapidibus opprimitur.vt colligit
Deut.zz.conflat.loan g.&Num. ij.qui ligna in die Sab
bati collegerat,idem mortis genus fuftinuit.Tcrtio quo-
qu e Regum c.zi. maledictum in Deum , & Regem eadS
pctnapunitur.Leuit.zo.virfiuemulier, inquibus Phito-
nicus fiue diuinationis fuerit fpiritus, eide lapidationis
fubiacetpgu^.Qiii ite Idola coluerit: Qui filios Aios Dijs
Gentium immolauerit,veiMagos, autariolosconfulue-
rit,Lenit.zo.Lapidib.fubijcit Ibidem habetur: Qui dor
mierit et cum nouerca fua,vel cum nuru fua,vel cu maf-
culo coitu femineo,vel cii femina menftrua patiente,vel
cum amita,vel cu matertera,vel cu fotore filia patris fut
vel filia macris fux,vel cu tumento, morte condemnatur
aludice,vna cum eo,cum quo rem nefariam habuit
P?na itaque mortis irrogabaturcriminibuscontraRc
ligionem Deo debitam commiffiis; Item,maledido, &co
tumelix in parentes, libidinisauerfaspeccato, inccftui,
homicidio per induftriam patrato. Nam Exodi zz.fic ha
betur: Si quis per induftriam occideritproximum Aium,
&per infidias,hoc eft,vd infldias:c6iund:io[&;]morc Hc
brxo fumitur proc6kmdtione,vel, ab altari meo auelles
eum,vt moriatur,quafi dicatiQiii fciens,&: volens occide
rit alterum nufquam fit tutus,fed etia ab altari, quo con
fugerat abftrahatur, & capitali fententia condemnetur.
Exodi zz.Si effringens furdomum, fiue fuffbdieusfue
rit inuentus,&accepto vulnere mortuus fuerit,percuffor,
non erit reus fanguinis ,quod fi orto iam fole hoc fecerit,
homicidium perpetrauit,& ipfe morietur,fenfus eft: No
«Sturnum furem impune licet occidere,diurnum non ite:
fur.n.nodtu mus magis eft ReipublicasperniciofusJtem,
Fxod.z 1.Qui furatus fuerit hominem,(S(: vendiderit eum
conuitlusnoxx,morte moriatur.
P^na talionis certa quaedam crimina puniuntur pro
xime didto loco Exod.z 1. vbi legimus haec: Qui percuffie
rit,& mors eius fubfecuta fuerit,reddet animam pro ani
nia(id eft,vitam pro vita)oculum pro oculo dentem pro
dente,manum pro rnanu,pedem pro pede,aduftione pro
aduftione,vulnus pro vu luere , liuorem pro liuore. P?na
item quadrupli, vel dupli,vel etiam quintupli irrogatur
certis
