H7P Inftitudonum Moralium. n8o 
'minus verus paftoracdodl.Rupcrtus aitdibr.i.deDiuin. 4 
Offic.c.3. Prima hora Deo laudes referi mus, quia primu 
eft regnum Dei quaredimj, & ante omne curam corporis 
vacandum menti,Item, quia ea hora Diis nofter nefarie, 
& impie fputisfydatus eft,dcrifus,defpe6fus,& colaphis 
cyfus.Infnper ficut primitias frugum Deus fibi veteri lege 
offerri iubebatjficprimse Clericoru cogi rationes,Sccury, 
tanquam quaedam lucis primitiy Deo offerende fnnt.Pry 
clare Ambrofius in ferm.43.&in Hexam.lib.J.cap.iz.& 
14.de auibusloquens.q Oriente,& Occidete fole Ethera 
catibus mtilcere folentsQuis,inquit, fenfum hominis ge 
res,non erubefeat fine Pfalmorum celebritate diem clau 
dere,& adoriri; cum £t aues fuaui modulatione, &dulci 
carmine omisdierum,acnodtium profequantur? 
Sexto quaeritur, An primy hora fit antiqua,& vetus in- 
ftitutio?Kadulphus in lib.deCanonuobferuantia propo- 
fit.14.docet Prima, 8c Completam alijs horis longe ante 
jnftitutisadditas fuifle, quod veru efleprobares Caftia- 
no in lib.de inft Monacho.c-4.qui duas Horas matutinas 
conftituit.vna ante folis ottii ad gallicantu,alteram orto B 
iam fole.Et aitffciendu eft,hanc Matutina,fecunda fcili- 
cet.quy nunc obferuatur in occiduis maxime regionibus, 
Canonicam fundlionem, noftrotpe, in noftroquoq; Mo- 
nafterio,Beth!eem fcilicet,primitus inftitutam,vbi Dhus 
nofter lefus Chriftus ex Virgine natus,infantis fufeipere 
incrcmeta dignatus eft.Sic ille. Sed verius alij arbitrant, 
Primam quoq; Horam a primis Apoftoloru temporibus, 
cu alijs Horis fi nui 1 cypifle:qm Clemes.ait lib.S-Cdnftit. 
Apoftolicarumc. 30,Preces veltras facite Diluculo,Ter 
tia Hora,Sexta,Nona, Vefpere,& Gallicantu,Et Athana 
fius lib.de Virginit.fiue de exercitatione,Sol,inquit,qnes 
videat librum in manibus tuis.Bafilius item in regulis co 
piofius difputatis interrog.37. ait preces effe inchoandas 
a Matutinis laudibus.Hierony mus in Epiftola ad Lytam, 
Affuefcat, inquit, exemplo ad orationes, Sc Pfalmos,no- 
dleconfurgerc, mane hymnos canere T,ertia,Sexta,Nona 
hora Sed cerre no improbabile videtur,quod Radulphus 
in lib.deCanonum obferuant. propofit.14 tradidit,Pri 
mam, & Completam horasfuiifecaeteris horis adiedlas, q 
vtCaiiianus lib-3 .de inft.Monacho c.4-non obfcur& indi- 
cat;quamuisetiam fieri potuerit,vt inquibufdam Eccle 
fijs.Prima horaeum cteteris vnacaeperit, Sc in alijs fuerit 
proceflu temporis inftituta. 
Septimo qua:ritur,quadecaufa Prima,& Copleta ho 
rae,in multis fint fibi fi miles,St affines?Rudet Radulphus 
in lib.de Canon,obferuan.propof. 14 effe fere in omnibus 
fimilcsmam in diebus profeftis.in Prima quatuor Pfalmi 
canuntur,ficut inCompIeta-Deinde,in Prima,& in Com 
pleta fieri folet generalis peccatorii confeflio,recitaturq; 
Symbolum Apoftolorum :quae oiaapte conueniunt diei, 
acnodfisinitio;vt hifce omnibus quali armis qui bufdam 
muniti,& inftrudfi cotra hoftesdiurnos, Sc nocturnos co- 
ftanter, & fortiter pugnemus. 
Odfau6quaeritilr,cnr adorandam Deu,Tertiam quoqj 
Aiift.J. Sextam,& Nonam, horas inftituerit Ecclefia? Refpodeo, 
hora Tertia Spiritum fanCtum,fuper Apoftolos defcendif 
fe:eadem hora clamauerunt ludaei poftulantes a Pilato, 
Marc.iy vt Chriftus Crucifigeretur,ita vt eorum vocibus atq; eia yj 
morib. ceperit crucifigi hora Tertia ,&hora Sexta fuerit U 
vere, Sc reipfa in Crucem aClus. Item, de Danielein eius 
loan.i9. hiftoriarefertur,quodterindie Diim rogaret,Tertia hora 
Dan.14 nimirum, Sexta, & Nona .Idem etiam in AClibusApo- 
Xib.de ie ftolorum de Petro,& loannecommemoratur. VndeTer- 
iunio ad tullianusTertiam, Sextam ,& Nonam horas infigniores 
nerf 9 Pfy j n rebushumanis,qusdiemdiftribuunt,qua negociadi- 
diicos. ftinguuntur,qu£ publice refonat,ita, & folemnioresfuif- 
cap.io f e inorationibus diuinis,commemoret. 
Nono quaeritur, quomodo conci lientur duo Euangeli- 
- , ftarum loci de hora,qua Chriftum ludaei in crucem fuftu 
i. ‘ b ' Ierunt; nam loanes refert horam fuifle fere Sextam, cum 
jvarc.15 cruc j affixus eft Dnsiat Marcus: erat autem, inquit,hora 
Tertia,Sc Crucifixerunt eum Haec quseftio veterum, & re 
centiorum ingenia plurimum exercuit.Auguft.tradl.117 
in loannem,oc lib.3.deConfenf.Euangelift. c. 13 .Sc in li 
bro quaeftionum vetcris,&noui teftament.q.65 Euange- 
hftas cociliat,Chriftum dicens a ludaeis hora Tertia ver 
bo,& lingua Crucifixum,non autem Judicis fnia,faCto,Sc 
re.Marcus igitur dehora Tertia loquitur,in qua Iiwiyorfl 
clamoribus,& linguis eft cruci affixusToannes vdrd hora 
fere Sexta tradit, Chriftum effe in crucem fublatum, ni, 
mirumTudicis fnia,&reipfa. Albertus,Lyrahu s;Carthu- 
fianus.Marci 1?. Gagnaems, loann. ip.MagifterHiftoris 
Scholafticae Euang.c. 166.aiunt Chriftum in Cmceafcea 
diffet^e medio inter horam Tertiam; 6r Sexta m; & ideo 
nunc hanc,nunc illam pofuiffe Euangeliftasd 
Non defunt, qu i Chri ftum hora Tertia fuiffe reuera in 
Crucem adlum affirment:& illud loann. 19 "[ Hora quaff 
fexta]exponut:hora Sexta a nonanodtuma abdniciodiei 
quae hora Sexta erat eade, q Tertia ab ortu Salii i Et ideo 
aiunt dixiffeI0anx.19.Erat ParafceuePafchEB hora quali 
Sexta, 3 hoc eft, erat hora quafi Sexta, Sc hdra «txftisno- 
na,qua cyperat praeparari immolatio agni Pafchalis,qu6 
loannes,inquiunt, appellat Pafcha, & Parafceuen vocat 
ipfam praeparationem, qua agnus Chriftus cypit praepa 
rari hora noCtis nona. Vndcquidam Patres docuerat,iux 
ta illud Marci 15. Et hora Tertia crucifixerunt eumiChrt 
ftum in Crucem afcendiffe hora tertia. Quidam conciliat 
Marcum, Sc loannem fic; Erat hora tertia,& crucifixerat 
cum,hoc eft,Erat elapfa hora tertia jpoftquam crucifixe 
runt eumiitavtfignificet Marcus, tres horas in Cruce pe 
pediffe Chnftu,& coniundtio (Et) ‘fumatur .padueibio, 
poftquam.Euthymius in Marcii,c.47. dicit id, <3, Marcus 
ait: erat hora tertia] non coiungi cum eo qff fequitur:[Et 
crucifixerunt eum:]fed referri ad praecedentia. Ita vtli- 
gnificet Marcus,fuiffe horam tertia,ex quo tpecypitChrt 
Itus Diis multa mala pati vi militum;& pofteafequaturs 
EEt crucifixerunt eum] hoc eft, poft multa mala, quibus 
cum milites affecerunt,crucifixerunt.Sic videntur intel- 
lexlffe Marcum Patres illi, qui fentiunt Ghriftci hora ter 
tia fuifle in Cruce fublatu . Telefphorus in Epiftola qua- ■ 
dam,q refert Gratianus c nodfe,deconfec.d.i. Dafflafus 
in Pontificali,Cyri Ilus, Catechefi. 13, TheophyIadlus,&: 
Audfor Commentariorum ui Marcum nole Hieronymi. 
Ambrofius in Hymno, qui cantatur ad Tertiam in diebus 
-Dominicis in Ecclefia MedioIanenfi,Walfridus in Iib.de 
aebus Eccl.c. 13. Radulphus in libro de Canon.obferuau- 
tia,Propofit.vlt.AHj,vt Theophyladltisin loann. cap. if 
Caiet.in Mar. 15 .Canus li.i. de locis Theol.c.x 8.ad quin 
tum,Sixtus lib.6. Bibliothecae Annotatione 131.tradide 
runt, apud Marcum, Codices effe corruptos librariorum 1 ; 
vitio,& legedum effe:[Erat aut hora Sexta.]Hanc fnlam. 
S.Th.p-3.q.4d a.9 ad fecundum teftatur,quorundafuif- 
fe,quam nec probat ipfe,nec improbat. 
Mihi vero aliter Euangelifty conciliari poffe videntur. 
Animaduertendu igitureft, apud Hebraeosduplice olim 
fuifle rationem computadarum horarum, vnamSacram; 
alteram pfanam . Sacra erat, qua dies aSacerdotibus,& 
Lenitis in quatuor tm horas diuidebatur,Tertiam,&Sex 
tam,Nonam,St Vefpertinaro,quia histpibus in Templo 
Sacri aliquid fiebat; erant em hae diei partes diuin is lau- 
dibus, vel ofonibus, vel Sacri ficijs deftinatm; & ideo his 
horis Sacerdotes, vel Lenitae in teplu couenire confueue- 
rant. Profana vero computatio erat,qua Populus diem in 
duodecim horas diftribuebat.Vnde Chriftus dixit:Ndne 
duodecim funt horae diei? Sc Matt.xo. mentio fit hors vn- 
decimae,St loann 4.horse leptimm:Heri,inquit,horafepti 
nia reliquit eum febris.Et tum in illahorarum enumera 
tione facra, tum in profana nunieranturhorae,nonafine 
fedab initio.ita vt hora Tertia fit, poftqua incipiebat ho 
ra Tertia ab ortu folis, Sc Sexta, poftqua aduenerat hora 
Sexta abortu folis, Stficdereliquis.Etquiafcdmillain 
computatione facram,dies in quatuortantum horasdiui 
debatur, inde fiebat, vtquylibet pars,tres horas £ fanas 
contineret.Tertia igitur hora facra coprehendebat tertia 
jpfanem, quartam, St quintam: Sexta facra copledlebac 
lextam jpfanam, feptima, Sc odtaua: Nona itidem facra 
includebat nonam profanam, decimam, Sc vndecimam: 
Vefpercina hora dicebatur totum illud tps , quod eft in- 
teriedlu inter duodecimam,hoc eft,vltimam hora di£i,& 
nodlurnas tenebras: Sc mane dicebatur totum illud tps,# 
eft,ab ortu folis vfq; ad tertiam horam ab eodem orcu:& 
ita,quod fiebatpofthoram nonam Sacerdotes,Sc Lenitas 
dicebant fieri ad vefpcra m,vel in vefpera, & quod fiebat 
ante hora tertia fieri dicebat primo mane,vel prima luce 
Marcus