lop
Liber Secundus.
no
fluxuri*excircunflantijsineademfpeciefecundatur- A a«aus,qui,n6eftcharitatis.fedmalus ,qmaflusquosque
pitudinem augeri vel differre . Nam in adulterio eftdu- duos fine? optamus,bonum f.& malum, I totum inficitur
plexobfcsnitasfpecie.&generediuerfa.-Vnaeftluxuris ' " ' no-,. .
quatenus adulter accedit ad fominam fibi non nuptam;
eftverd prauitasiniuftitis quatenus adulter violat ma-
trimoni; fide,& rem habet cu Vxore aliena ; eo.n. ipfo ius
luualteri eripitur,atq;detrahit. Ite in inceflu eft duplex
turpitudo,& fctditas,vna eft luxuri*,quiacognofcitquis
ante non nupfir,& efliniuflitia.eoquodparetum iuri de.
rogatur cotra ipforum voluntate puella virgine corrupta
vel rapta.Coitu itefacrikgo cotrahif duplex turpitudo,
& deformitas fpecie,& genere diftintfta,una luxu ri?,quia
stem habet quis cum foeminafibi minime inmatrimoniii
collocata,& altera contra religionem,quatenuseft coitus
vel in Joco facro, vel cum puel Ia Deo confecrata.
QtiartcQpasritur, An aliquisadlus ita fit bonus,vt ob
ab eo fine,qui malus eft,hoc autem non eft a£lu chantatiV
fieri maluob malum finem adiedtu , fed adlumefle mali
quo Deus fimul,& aliquid vanu,& inane atque diligiitur.
Adlus igitur charitatis quo Deus diligitur ,ppcer ipfum,
non fit malusextrinfecus ob malu finem ex jppofito volu
taris adiedftum ; opus tn exterius,cum fit vnum , & idem
* ' ’ ’ en;, in
it i us in
T .. . _ ero pro
pter inane lucrum, vel obquippiam obfcocnumiadlus n.
exterior,moru,impulfu,& imperio volutatis pOt in bonfi
ve! malum finem referri :&tunc fi adtus exterior habet
obiedlum proprium,ex eo bonus vel malus, vel medius,
& indifferesexiftit,& ex fine adiedlo totam fiue primam
vel aliam bonitatem aut deformitatf taquam ex circun-
flatia fumit vt fi Titius furetur propter adulteriu Sivero
adlus exterior ex fuo proprio fine, &obiedlonon fit opus
- 1 : - ■ i, «... ,xfn S-11 i-> /- QV £1 a -i <-l < 11 n r-. frsp/'!'! ] &
snalumfinem nequeat fieri malus: Et econtrario, Vtrum B fpecialis virtutis aut viti;, tunc ex fine adiundlo fpecialfi
«• ' _ A /•. __ 1 . _ . _ 1 1 f -i 1. . .. .A.».?. nerlninf* nnPnil rva fi n 1 r<>n Kn-
aliquis adlusita fit malus,vtob bonum finem fieri bonus
non poffulRndeo,rem efle plane compertam, adhim malu
fieri polle bonum.&dconuerfo;& hoc quidem extrinfecux
obeonfeientiam bona fide errantem :nam vt jnferiusex-
plicabo,pcccatumeft,fiquis agateontra confcientiam,vc
fi quis per errore vel ignorantia exiftimet, quod bonfi eft,
die malum , vel econtrario. Item fi quid fit bonum vel
malum,non quidem natura fua,fed quia eft lege hu mana
imperatum flue prohibitum:tuncvariata,& mutata lege
vel praecepto, adlus ex bono fieri pot malus extrinfecus
vt fi antea lex vel prxeeptum datum non fit,& fiat adlus,
eft bonus; deindeeft malus quatenuscontra legem,prae-
ccptuud fadlus.Rurfus ex malo fit bon s fublato pracepto
vel lege abrogata.Item conuenit inter oes,polfe adlus bo
tiitatem vel prauitate mutari, fi aliqua adlus circunftatia
varietur.Exepli caufa homine interficere malum eft fed
fi is,qui iniq; in alteru irruit,vt necet illum,interimatur,
non eft malumifurari malum eft : fed fi quisextrema ege-
honeftate,aut vitiofitate accipiet: queadmodu alteri bn-
facere,poc ede adl 9 charitatis,mifericordie, liberalitatis,
iuftiti£:ite pot etia efle adlus viti;,nimirii quo quis effufe,
& prodige viuit,vel inand gloriam concupifcit, aut turpe
lucrum affectat,pro varietate diuerfe uoiuntatis in fine,
Quinto Qua-ritur , An actus voluntatis interior ita fic
actus virtutis,vt viti;efle non poflit, quod perinde eft ac
fi qua-reremus, An actus voluntatis interior ita fit per fe
bonus, vt n alus fieri, & efle nequeat? Refpondeo,ex his
que hactenus diximus colligi, iiiterdum voluntatis actu
re ipfa mutari,fi aliqua circunftamia mutetur; quonia id,
quod citcunftantia rationem habet, comparatione actus
externiu ranfitin partem obiecti, comparatione actus in
terni vountatis,Exemplum (it: fi quis furetur rem in lo
co facrojcomparatione furti locus eft circunftantia:atco
paratione volutatis,eft pars obiecti, quoniam vult furari
rem in loco facro. Sic etiam , fi quis furetur rem facram,
comparatione furti circunftantia eft quod res furtiuafit
fiatepreffus aliquid ex bonis alterius fibi capiat vt fuam C facrajfedrefpectu voluntatis pars eft obiecti,quonia vult
Vitam tueatur ,non eft malum: malu eft, depolitum non
reddere, fed fi domino furiofo arma depolita denegentur,
malu non eft. Pari rone fiquisvel a!ienumcapiat,&oc-
cupet,velfibi retineat iuflu Dei, malum non eftipauperis
inopiam fubleuare bonum eft; fed fi id facias ob inanem
gloriam,malum eft.In hisolbuseode prateepeopmanete,
ob mutaramthcircunftantiamobiedli, adlus,qui fit,bo
nitatem fuam, aut deformitatem amittit. Quare cum ex
volutate,veliulfu Dei quippiam fic cotra aliqcf praceptu
Decalogi,peccatum non eft;nec th idcirco legem Deus re
laxat aut loluit,fed fola fit mutatio circunftantix . Nam
Deus,cum fitDiis vitae,&necis,& omniu bonorum,potuit
OmH' A.brahs imperare,vt filium fuulfaac ipfi immolaret: &
Ixod i 'i. ^*breis,ne mutuo accepta AEgyptijs reddereut:& Ofeae
0 , ' " vt accederet ad foeminam 1 ibidinofam,& intemperante m
A ■ '.c. meretricis quaeftibus expolitam,qm vel eos Deus coiugio
'‘•^'copulauic abfq; eorum confenfibus, cum fieri poffic con-
iugium Deo aucore coniugium fuppldte confenfura,& tra
dente vtriq;eius,&p6tatem in corpus alterius:Vel deniq; D
eos legitimo marrimonioconiunxit interuenientibuseo
rum confenfibus:potuit.n.Deus fubito vtriufq;vo!untate
mutare,dcconfenfum mutuueIicere:His,& fimilibuscafi
bus exceptis,multi funt adlus ita mali.vt non poflinc fieri
boniobqualemcunq;finem bonum;veluti,metiri,& odio
habere Deu ,ob nullum finem bonum poliunt fieri bona,
qra finisadiedlusnec mutat eorum obiedlum, nec finem
proprium,nec ctrcunftancias;& ideo hisolbus manecibus
huiufmodi adlus mali permanent. Contra vero fune ali;
adlus ita boni,vt malieflenon poffintob find malum ad-
^‘^“^clutiidiligereDeum, quod eft charitatis opus,&
officium,non fit malus adlus ob luefum vel inanis gloria
cupiditatem,quia huiufmodi finis no mutat eius obiedlu,
aut finem proprium aut circunftantias;Et propterea qua
diu manet adlus charitatix, eft bonus, qtfi diligitur Deus
ippteripfum, Obijcies;Pdt quis quippiam diligere aque
propter duos fines,ergo poterit Deum diligere propter ip
lum,& propter inane lucrum vel falfae laudis,& gloria ftu
duimlRndeo.fi in huiufmodi diledtionc aque duos, quos
diximus,fines fibi proponat,ac velit,tunc vnus tantum eft
rem facram fu rari,& idemde ceteris circunftamijscftdi
•cenduin.Vnde fic,vt idem acrus externus poliit efle virtu-
tis,&; vitij,quoniacircunftantia mutata,idem re ipfa act’
manet, & modo virtutis eft opus, modo viti; Sicut fi pu
gnes egregie caufa virtutis, aut gloria cupiditate, & llu-
diotac vero actus voluntatis internus,fi eft virtutis actus,
necefle eft,vt fit per fe bonus ,qm eft gratia honeftatis: fi
verdfine mutato,idem velis quod antea,non eft ide volu
taris actus,liquide m obiectum mutafti.Si igitur factus eft
malus,non idem,fed alius eft actus.Hoc igitur intereft in
ter actum voluntatis internum , & externi), qif externus
cx bono fi: mal us,etiamli ide re ipfa maneatmam circun
flantia,qua eft accidens actus,mutaturjat vero internus,
per fe eft bonus, a ut perfe malus, nec idem ex bonotrafit
in malum, eoqd mutacurobiectu mutata parte obiecti:
■qua mutatione facta idem actus voluntatis non manem
Jguando circun fiant ia tribuat aut mutet
tyeaem attus, (fap. IUI,
fcS&ttJRI M O Qiiaritur, An circunftantia vt mutet
Jj p ^ fpeciem actus debeat efle per fe, & directo, Sc
& 1 » exprelie voluntaria. Quaflio inde monetur;
quia id vnde virtutis auc uicij fpecics accipi
tur, opus eft,ut fit uoluntarium per fe, &dite-
cto;quoniam actus uirtutis aut uiti; non fumunt fpecicfh
nili ab obiecto. Ex altera uero parte videtur ratione pro
bari circunftantiam non debere efle per fe, & directo uo-
luntariam; tum quia peccatumell quadocuquequippia
agitur contra legem Dei, etiamli is, qui peccat,perfe,&c 4 ; x ,
directo uoluntate non habeat contra Dei legem agendi.
tumquia actuseft malus,quotielcunque rect£rationi dl ^ f J '
dillentaneus,quamuis agensnon tielit huiufmodi actum
quatenus rectae rationi contrarium . Hanc, quaeftionem f _ ’ ’ '
multis in locis Caietanus propofuit, fed nunquam meo a ’
iudicio, plenediflbluit: fed tandem ille confitetur fe in ‘ ' 2 ‘
hacquteftione foluenda male difeipulum e£fequam'do- ‘"‘j** 4 *
<CtQrem;qm,inquk, docere nec me nec alios noni. Nos ue-'* -4
