H5 
InflmitJonum Moralium. 116 
Ock*m, 
quodlt i 
cunftantia mala: voluntatis. Quidamcxiftimant circun- A adtuum interiorum vo!untatis;effe vero drias fcdm acci- 
• ■ dens adluum exteriorum,hoc eft, aliarum vinum aut fa- 
~ i O tt** 
fiantias oes operis externi relatas ad voluntatem, qua o 
pus externum volumus, in obiedlu aut parte obiedli tran 
fire;quod probant primo ,quiaoescircunftantia:funt vo 
q.ts.G«- ]untariac;ergo voluntatis adlusinomnib.terminatur.Se- 
eundo,quia voluntas het,vt obiedlum fibi propofitum ip 
»}.qn.i. su opus externufergo eo ipfo vult quidquid antecedit,co- 
,»t. Cai. rnitatur,confequitur,& circunftatopus: vtfi velisfurari 
t.2,q.’S r em facram,vel magnam pecuniae quantitatem, vel in 1° 
*rt. i *. co facro rem depolitam furripere,vel clericum occidere, 
velquippiam ob inanem gloriam efficere, tua voluntas 
tanq partem obiedli het finem, & quantitatem furti, 8c 
qualitatem ac condonem eius,cotra quem peccas, aut cu 
quo turpiter,& perperam facis,& locum ac tps,&quam- 
cunq; aliam circunftantiam operis, quod impleredefide- 
fasAlij vero negant omnem circunftantiam operis exter 
ni in obiedlum abire ad voluntatem relatam: qm etfi fi 
nis, locus,tps,quantitas,& qualitas,ac modus,&conditio 
UWUJUvm»»— /- 
cultarum.Ita fenfit Conradus,Capreolus ,& Ferrariefis, 
& huiusfnlte S.Thomamfuiffe contendunt. Probant,quia 
adlus eatenus eft in genere moris,quatenus eft volutarius c.i.d,4>, 
&liberfergo fi adlus quatenus eft voluntarius, mutatur, 9 
eo ipfo pernaturam,& fubftantiam in totu variatur. Sed Fer.lib.} 
adlus voluntatis interior debono in malum mutari no po con, gia, 
teftnifi quatenus Hber,& voluntarius exiftit, ergo in fua e.ie, 
natura,& fubftantia mutatur, fi ex bono tranfit in malfi. Ochamn 
At vero adlus exterior quia extrinfecus[folum eft volun. anb-i i, 
tariusob]imperium voluntatis,& rationis, io pot idem in *\.q,t.i, 
fua natura,& fubftantia permanere, quis voluntatis im- R<c 
perium mutetur; vt plane coftat ineo , qui deambulat ob d.w.a.u 
honeftatem:& deinde mutata voluntate, & animo in de- q.i Alm. 
ambulatione perfeuerat ob malum finem fibi propofi.tii. tmfta.i. 
Secunda opiniqdocet bonum,& malum tum adluumex- Mcr.c.C, 
teriorum,tum interiorum voluntatiselfe fecundum acci 
dens differentias.ItafentiuntBonau. Dur.Caieta.Maior, 
vel rei,in qua opus externum verfatur, vel eius,cdtra Que - R pjaicopinioquibufda iuniorib. verior apparet: qd Bonati.i, 
vel cum quo peccatur, migret m obiedlum vel falte ob.e Pri ^ auiaverum. &falfum dumtaxat affensu d.di.a.i 
dti partem;at hoc non vrlocum hre in conditione,ecqua 
S.Th.l.i 
q.if. a 1 
litate eius,qui agit,vel facit.vr fi Titius voti,vcl iurifiura 
di relig one deuindlus velitquippiam facere,in quo voti, 
vel iurifiurandi vinculum foluitur, no vf tanq obiedlum 
hfe fuse perfon* conditionem; finge eum iuraffe niiquatn 
fe amplius furaturum,deinde velle furari; furtum fibhvt 
obiedlum proponit,non iurifiurandi violationem . Mihi 
probabilior prima opinio videtuream tii fic intelligomls 
circunftantia operis externi, quod voluntas concupifcit, 
eo ipfo,quo eft voluntati nota,aut nota elfe det, eft volun 
taria diredlo,& expreffim,aut faltem indiredld, &impli- 
cite,&£pea eft obiedlum,vel pars obiedli, r quod fibi pro 
politum voluntas habetmam voluntaria elfe non pot,nili 
ad eam expreffim,vel implicite voluntas feratur: fed obic 
dium voluntatis eft id,in quo voluntas ipfa verfatur, ter- 
minatiue.Necobeftjfi dixeris velle voluntatem opus ex 
terius,vt obiedlum,fed qua: ipfumopus circunftant, velle 
vt obiedli condones,adiiidtas; na eo ipfo quo volutas vult 
operis adiundlas c6dones,het eas, vt fui obiedli partesud C 
quod volumusnoftra? eft voluntatis obiedlum: ergo fi vo 
lumus operis circunftantias, in eas tanquam in obiedla, 
vel obiedlas partes ferimur ite fi aliqua circuftantia ope 
ris nos per iuftam ,&probabilem ignorantiam bona fide 
latet,voluntaria non eft, quia in obiedlum voluntatis no 
cadit:ergo fi eft voluntati nota,in obiedlum tranfit no q- 
dem primarium, fed fecundarium. Et is, quivibei, vel iuri 
fiurandi vinculoobftridlus delinquit contra votum ,vel 
iufiurandum,non folum vult opus exterius,in quo peccat 
fed et vult fui voti,vel iurifiurandi violatione;nam fi fui 
voti,vel iurifiurandi memor,&rconfciuspeccat , eoipfo 
vult contra iufiurandum, vel votum quippiam efficere. 
Quibufdam haec qovf effe non rei,fed nominis:qrh quid 
quid fequamur, dicere oportet circunftantias operis vo 
luntarias cflc;fiue quia in obiedla trafeant,fiue quia obie 
dii condones fint.Si dicas,cur dnrcircunftantis,fi funt vo 
luntatis obiedlaiRefpondeo cum Ochamo, & Gabr. effe 
circunftantias adluum exteriorum,qui funt adlus cuiuf- 
cunque alterius facultatis praeterquam voluntatis,fed ip D 
fius voluntatis funt obiedla fecundana. Circunftantia.n. 
adtusell id, quod ad fubftantiam'adlus non pertinet, & 
quo variato non variatur adlus:vt fi fpeculeris, difputes, 
ve! deambules modo obhoneftatem,]& virtutem , modo 
ob inanem gloriam,idem adlus permanet. At fi uelis poe 
nitentiam agere nunc metu gehenna:,nuc amore Dei,fub 
ftantia adlus mutatur, hoc eil,!non permanet idem volun 
tatis adlus.ergo finis eft circunftantia adlus exterioris,qa 
cu m mutatur,adlum exteriorem non variat, fed non eft 
circunftantia voluntatis,quoniam 11 mutatur variat om 
nino voluntatisadlum. 
De bonitate, & turpitudine aciuum interio 
rum voluntatis, Cap. V. 
P Rimo qu$ritur,Anbonum, & malum fintdiffereti* 
fecundum fubftantiam adluum interiorum voluii- 
tatisdta, vt eius adlus bonus interior fj? fit per ro- 
nem,&fubftantiam ab adlu malo diftindtus? Dute funt o- 
piniones: prima tradit elfe drias fecundum fubftantiam 
probant.Primo quia verum, &falfum dumtaxat affensu ■ 
mtelledlus fecundum accidens diftinguunt: nam Socrate q «. Dur, 
fedente,affenfus meus,quo affentior,Socratesfedet,eft ve i.d.toq. 
rusiSocrate vero liante, fi permaneam in eodem indicio, j. Cah.i 
& fnia,qua credo Socratem federe, affenfus eftfalfus,& a.qu.t}, 
ita docuit Ariftot.orationem effe veram, autfalfam fola a. t.&q 
mutatione rei obiedla:.ergo bonum, & malum foliim etia n.art.6. 
fecundum accidens adlum voluntatisdiftinguunt: qm fi- Maiori. 
cut veriim,& falfum in refpedtu,& ordine ad rem obiedla d, 17,q.i, 
confiftunt,ita bonum,Si malum in comparatione cum ip Med n< 
fa ratione ,& ficut poteft res obiedla mutari abfquc vlla 1 
mutatione affenfusffic et poteft noftra ratio variari abfq; 2 
vlla varietate in adlu voluntatis fadla. Deinde idem adi® 
voluntatis a liquando primo non eft malus, quia nihil ra 
tio ante confiderat,& animaduertit;& deinde incipit effe 
malus,quia continuatur iam confiderante, & animaduer 
tente ratione.Item fieri, poteft: vt quis in adlu voluntatis 
perfiftat,etiam poft Principis, vel Pr*toris, & Magiftra- 
tus mterdidlum,perignorantiam,vel obliuionem, mala 
fidecontradlam,&fufceptam,proinde ante legem audlo- 
ritate Principis latam, erat bonus cum nulla iege vetare 
tur,poft interdidlum vero Principis, quod latet per igno 
rationem,vel obliuionem craffam incipit effe malus: er 
go adlus voluntatis fola acceffione prtecepti, vel legis,po 
teft ex bono fieri malus,SiTitius (v. g. ) vult feriaquinta 
ante mediamnodlem carnib.vefci, & deinde poft media 
nodtem exadlam,id ipfe fua culpa ignorans, in eadem vo 
luntate perfiftit,in eo adlus voluntatis ex bono fit malus. 
Item cum presbyter vult in a:de factarem diuinam face 
re,& deinde Superiore id prohibente, in eadem voluntate 
perfeuerat,exbonain malam tranfit voluntas. Poftremd 
genus moris naturae accedit; ficut et ars natura: iam ante 
confli tut?,tanquam quida adhibitus orna tus adiungitur: 
fed una eademq; materia artificis ingenio,& opera poteft 
diuerfasfpes,deformas artis fufcipere:ergo unus,Si idem 
natura: adlus poteft in genere moris diuerfas fpecies feci» 
dum bonum,& malum hfe,qm tum ars,tum etiam genux 
moris funt naturae accidentia, at naturae fubftantiam ac 
cidentia mutare non poliunt . Mihi vero priorfententia 
multo magis arridet , quoniam variato obiedlo fubftatix 
& natura adlus mutatur, cum ab obiedla re adlus fpeci£ 
fuam,naturam,&fubftantiam fumat;fed volutatisobie- 
dlum eft bonumjhoneftuiiiducundumjVel vtile,vt a ratio 
ne propofitunrat ratio proponit, & offert bonum uolun- 
tatifuis circunftantijsdeterminatura .ergo quandocun- 
que adlus voluntatis interior ex bonofit malus, mutatur 
eius obiedlQ ex toto, uel ex parte,quia mutatur aut finis, 
aut alia circunftantia Finis eft praeciputi uoluntatis obie 
dlum,alia quaicunque circuftantia eft faltem pars rei ob- 
iedlae uoluntati,ut patet infubiectisexemplis:fi uis facri 
ficare in loco non debito,aut tempore non legitimo, loeu 
& tempus tua voluntas refpicitifi uis edere, & uefei loco 
non debito,aut uti pecunia uetita per legem Principis tuc 
pofitam,uoluntas tua tendit in id totum,quod ratio fcie- 
ter,uel per ignorantiam,aut obliuionem uitiofam,& ma 
la fide contractam proponit, quoniam mutatur obiectu. 
Pari quoque modo actus uoluntatis interior ex bono tra- 
fit in malum,eo quod ratio bona fide mihi oftedat ut bo 
num.