14« 'hftnutmum
cogi nnn poffit a<J prifiinam feruitutem .
Attamen h* leges non multum pro Couarruuia face-
fe videntur : nam folum ftatuunt, vt captiuus fiue
jiti re , fiue nnarla ad fuos redierit, gaudeat libertate,
& ciuilibu» poftlimiDij priuilegijs, ac legibus. Deinde
Ssdern fecunda fententia probatur , quia capti bello in
flo, feroi fafli funtiure gentium: at huiulmodi iusgc-
jiunt confuetudo, St tacitus populorum , & natio-
Itum confenfus interpretatur, vt ijs,quos dixi, feruis li-
teat ad fuos fugiendorcuerti, quandocunquecommode
poliunt.
Quidam hanc Couarruui* fententiam improbabilfi
*ITe putant. Sed certe vifa eft mihi femper probabilis»
jteqj enim e(J cur eiufmodi homines mre belli captos,in
Biulmodi angullias redigamu$ : & tam dure,& feuere iuc
fcelli interpretemur: nam v-fu St confuetudine receptfi
apud omnes nationes elfe videtur, vt ijferui ad fuos,vbi
commode poliunt, fuga fe proripiant. Nec tamen inde
flt, vt his feruis liberum (it dominis vim vllam afferre,
aut eos aliqua arte decipcre,quo liberius fugiant: fed (o-
Sum probabiliter fatemur, eos fugiendi, vt reuertantur
ad fuos, ius habere, quando commode id facere queunt
abfqucmsndacijSjfaliacijSjvi & doto. Quemadmodum
<etfi fontibus in vincula,& carceres conieftu faseff fuge
iee careere,vinculis, & culiodia ; non tamen vllam vim
cuftodi,auc minillro publico inferre, aut eum dolo, vel
fraude decipere: ita Sc feruo liberum ett fugere ; fed nS
dominum iniuria afficere.autei manus violentas afferre,
aut ei datam fidem fallere. A- (icut Magiftratusreum
criminis mre capit, & fugientem infequitur , per vim
tomprehenfum reducit, & mittit in e arcerem, te
net in vinculis,& culfod'tradit: ira & domino ius eft fer
dium e fuga etiam vi reducere,& compedibus; & vincu
lis conftrmgere,ne fugiat.Sc fugientem donec ad fuos re
dient,infequi,ac in eu animaduertere,vt deterreat a fu
ga . Et nihilommus licet feruo, fuga: commoditate obla
ta,fefead fuos fugiendo referre: nec enim fniuria in hoc
dominum afficit, aut cum eo fraudulenter fe gerit, aut ei
vim vllam infert, Sicut nec reus criminis ex hoc quod
fugiat ex carcere,pbiei£la libi fugiendi occafione, alteri
nocet.
Nec eft quod quifpiam contra Couarruuiam obijcist
feruum hac ratione feipfumdomino furari, ac fubtra-
liere :nimirum ille fuo mre »citur,cum fugit,& fefe re
cipit ad fuos, & domini eft ita cuftodirp, vt fugere non
poflitj quod fi non ita cuttoJiat, iple fuis commodis per
incuriam, ac negligentiam officit, non a feruo miuriam
accipit.
Quidquid fitj dicendum tamen ex illimo, feruum iu
re belli captum, fi ad fuos redierit, hoftium fines egref-
fus, (lue iure,(iue dolo, & fallacia id fecerit, prilfinam
libertatem recuperafie , & fui iuris effedum effe ; hoc
enim leges ciuiles conftiruerunt, vt fupra dixi , Sc
id habet ius pofthminij , Si iullar eiufmodi leges cen-
fentur.
Quod autem exc.Si quis feruum,ip.q.4,[Gloffa pro
ducit, non multum fane contra Couarruuiam facit.-quo-
niam in eo cap. folum generarim dicitur:(i quis feruum
ad fugam induxerit: at Couarruuias folum loquitur de
feruis iure belli captis: & Glofla , ac reliqni Doftores,
etfi in vniuerfum loquuntur,cum aiunt,licitum non ef
fe feruo iure belli capto fugere; id tamen ita accipiendi!
eft,ait Couarru. nefas effe fugere,vt libere quo voluerit
fe confcrawlioqui enim vt (e referat ad fuos, exprelse
licitum ede non negant.
Quid fi eiufmodi feruus poffit commodi fe pecunia
redimere f tunc ne ille tuta etiam confcientia fu.
giet, »t redeat ad luot? P v e(pondeo, minime, quia ius
gentium folumconcedit.fiue permittit, vt fugiat, quan-
do aliter libertatem recuperare nequit. Quid li do
mnus qui feruum cepit m bello iufto', eum alteri ven
diderit, tutane conlcienm talis feruus fugere poterit
ab eo, qui illum emit ? Poterit, quoniam emptor taci
ta eiulmodi conditione eraiffe intelligitur: nec itidem
venditor plus iuris in emptorem tranliulit, quam ip,
fe haberet. ■
Quires, An fi fcemina iure belli fit capta, & ancil-
43 capientis| finuro apud dofpuium fuTceperit ^
Moralium» "7 ars 11%
A
B
C
D
B
ius fit eiufmodi fil 10 feruo fugere a domino? Quidaffl
negant,eoquodnon lit iure belli Icruus tfiedus, fed in
feruitute natus . Contra alij aftumant: quia talis filij fer
tutus ortum habuit ex bello. Mihi magis primaopinia
placetiquoniam non eft letuus ex Uelio,led ex conceptu
Si ortu:St ius gentium folum videtur ius fugiendi per
mittere ijs,qui proxime ex bello (erui ta£h font capi£-
tium,non alijs:fiocenim ius viusipfe omnium gentiu'm
communis interpretatur.
Quart6qua»ntur,An quando bellum non eft certoSc
euidenter iuiium,capti in co,& ferui eftedii,licite lugere
queant cum commode poliunt 3 Eefponqeo,de ijs ferui*
dubitari non pofie , quin liberum (it eis fugere :
napa dominiis. & feruus paris, & iqui (unt conditio
nis, quia eo iplo quod ambigitur, uiltumne fit bellum ,
dubitatur etiam iultane captiuitas fit,& fetuitus:ac pro
inde non eft ponus, Sc maius ius donum, quam (erui .
imomaiot eft hac in parte libertatis fauor, atque ob jtl
maius eft (erui ius, quo Jicet ei fugere quocumque vo
luerit,dummodo tamen domino, nec vim, nec iniuria®
vllam afferat.
Qumtb queritur,ftn Chriftiano iure belli capto, &
feruo eftedo apud Paganos,& Ethnicos,qui n6 fint Chii
fliani nominis ho(lcs,ta$ fit fugere,»t reuertatur ad luos?
Rcfpondeo iuxta Couarruui* pradidiaro (eatentiaro,
quam probabilem efle dixi,dubitari non polle,quin lici
tum *i fit. Nam fi cuilibet feruo in bello capto licet fu
gere ad fuos,multo magis licet Chriftiano capto a Paga
nis fuga ad (uosreuertl .
At fecundum aliorum fententiam non licet, fi Pagant
Chrillianosjufio ceperint bello,quoniam ius belli cum
fit iure gentium induflum , commune eft omnium
hominum, Chriftianorum fcilicet,& Paganorfi. Quod
fi ab huiu s opinionis Audioribus fcifciteris; Quid tace
re debeat Chnftianus leruus, qui fugiendo,ad fuos lele
contulit? Refpondenc, ad dominum luum redire debere
fi commode polfet, cui feiplum furatus eft; (i quioe®
iure gentium Domino eft fides feruanda, & ctuque luii
ius reddendum. At nihilominus id facere non cogitur,
quia commode id pr*ltare non poteft : fatis eft,fi id alie
rationecompenfet. Nam fi redeat ad dominum, (piri-
tualis eius ialus apud Paganos periclitatur, eo quod ie
aliis deprauatqcorruptique vita: mores pallim vbiq; de
ni inentur j aut quod probabiliter timet fe apud liios fi
dei,& reiigionisChriftiana', vel vita: corporalis ladluri
paflurum,aut duriorem,& grauiorem.quam antea fer-
oitutem toleraturum. Quare generarim negant, Chri-
flianum hominem,qui fuga ad luos redi)t,aa Paganos re
uertl debere , quoniam facile poteft luum reditum alia
re compenfare, nimirum pecunia, vel alio quouiscom
modo,& emolumento, quod tanti arftimetur.quanti ip-
fe aeftiman poterit,quando (eruiebat,fed quia pauld a«
te iam dixi, feruis bello captis ius elfe fugiendi ad fuos,
Eion eft,cur Chnftianum feruum,qui ad fuos fugiendo
redierit,his pracmamus anguftijsjprscfertim ivci non fo
lum dure,& feuere,fed etiam nefarie, & impie a Pagama
traftatur.
Sexto qua;ritur,An tuta confcientia poflit quis feruis
iure belli captis confilium dare,opem & auxilium ferre
vt cum primum commode poliunt, fe ad luos fugiendo
recipiant ? Qui lentiunt, his leruis nefaselle fugam ar-
ripere.vti reuertanturadluos,pariter cenfent,nec nobis
fas efle eis confilium de fuga dare, vel ad eam auxilium
pr.uftare. Sunt etiam inter eos,qui contendunt huiuf-
modi feruis ius efle fugiendi,& redeundi ad (uosiqui ne
gent liberum nobis efle,illis ve) confilium dare de fuga,
aut auxilium & opem ferre:quia, inquiunt, ius gentium
ipfis feruis permittit vtfugiaut,non alijs,»ttale confilifi
dent.vcl auxilium pr*(lent.
Porro ali; rum fentiant huiufmodi feruis licitam cfia
fugam,(entiunt quoq; iusnobisefle eam ad rem auxiliis
ilhs,&confilium dandi. Nam,exempli gratia, mihi li
cet confilium tibi dare.vt id facias quod facere iure po-
tesiquemadmodum & reo in carcere,& vinculis detento,
citra vllum peccatum,c(6filium ipriuato homine datur,
vtecu((odia,& carcere fugiat, cum commode poflit .Do
qua re,m alio loco .
Septimo qusritar , An cum iicct feruo ad fuos fu*
gere.
