% InfinutmumMorainan, 4 7 > anII.
fteiiipus fp?(7tet«r,noii fixum fcmper,& conftans eft,fed ^
mutabjle 5 neque pertinet ad morts mris naturalis, fed
ad caeremonias Dei voluntate inftitutas.Quare natura
le preceptum non eft,neque enim a natura ad id edodti
& ipftitud fumus,vt fabbatoflioc eft,feptimo hebdoma
da? dic|podus,quam alio tempore cultum Deo debitum
deferamus. Ex co tamen tempore,quo populus Ifraeli-
ticus a duro Pharaonis imperio , feruitute eft libera-
tiiSjdiem fabbati coluit. Conuenit igitur hoc praeceptu
cum reliquis,non quod ritum & carcinoma contineat,
fed co.qudd habeat, & praferibae ajiquid.quod ad mo
res naturzque iurafpcdtet. Externus enim Deicultus,
qui hoc praecepto prafcribitur,a nature Jege,& iure exi
ftit; cum illud fit natura comparatum,vt lepus aliquod
(,js,quae ad Dei cultum.pertipent,opportune &liberaii- _
ter dcmus.Apud Gentes & nationes omnesjftatas quaf-
dam ferias,easejue publicas, & folcmnes legimus fui fle, g
qu* feliendis vitdimis/acris diuinisqife rebus obeundis
confematae erant,in qnibufquelitium di iurgiorum libe
ris hominibus,&fenus operum ac Jalyprumrvacado da
batur , Nam quemadmodum S.Thoma tcfje loco cita
to,certum tempus nccefiarjjsrerum-iiinffionibus natu
ra tribuit, veluti corporis quieti,fomno, & caneris eiuf-
jnodi; fic eode natura: inftinftu faCfuni cft,vt ficut cor- ■
porj,fic etiam menti aliquid temporis concedamus.’At
yt careris profanis.rcbos,& negotjjs certa, & determi
nata lunt tempora,quibus peragantur; ita aequum quo
que fuit aliquid temporis cultui rerum diuinarum im
pendi,quo mens, & animus fefe in his exerceat,feq; re
ficiat in Dei contemplatidne acquiefeens. Hoc itaque
pra?ceptum,quod partim ad mores, & naturae iura per
tinet, partim ad caeremonias, fubTatum eft Chrifti mor
te,quatenus ritus & caeremonias veteris,& feriptae legis?Q
continebat: perpetuo vero manet,vt eft pneceptum iu
re naturali,& lumine conftitutum.
Terno quatitur,An apud eos,qui fub legc-naturs vin
xerunt ante legem Moyfi diuinims datam, fabbati cul
tus, & celebratis fuerit ? Duae funt opiniones; Prima
cft quorundam affirmantium,etiam eo tempore fabha-
tuni, vt diem facrum & feftum Hebraeos coluifle. Sic
Catharinus in capit.». Genefis, eo quod Genef,», dici
tur: Et benedixit (Deus) diei feptimo, &; fantlificauit '
illum . 3 Vbi particula (& ) fecundo loco polita, mo
re Hebrao fumiturpro , id eft; cxponit.-enim , quid
fignificct, benedixit; id eft, fandluni & 'celebrem ha-
teri voluit. Vel; C fanfiificamr illum : 3 id eft, Nec
teris diebus fegregauit; voluit illum fcptipium diem
fibimbui, & dicari: voluit, vt ineo ab omni opere
«xflaremus, cadeftjbus, & diuinis rebus intenti, & Deo D
gratias agentes pro bencficijs acceptis. Sanddficare,
aliquando in facris litteris eft, aliquid fegregare Deo;
lioc eft , ab vfu communi di profano feuoearc , diuinis
vfibus deftjnatum , Ergo, inquiunt, ftatim feptimu*
dies landtus haberi capit. Si illis obijcias,in lege vete
ri ( vtpatetExodi 12. nJ. 20, iScLcuit. 23.) praeceptum
'£fle datum de fabbato colendo, ergo antea non coleba
tur : Relpondent, ante legem feriptam, fabbatum coli
folitum fuifte; fed Moyfes poftea tuflii Dei illum coli,
& obferuan imperauit, quia apud Hebraeos longa, &
dura in Aegypto feruitute oppreffos, in defuetudinem,
jam eius dici cultus abierat, & jlJum Moyfes feripra le
ge reftituit, Ita primaopjnio, Secunda ,quam Abu-
lenfis in cap,Genef 2,,quaeft.4.communiconfeniu rece
pta, negat ante legem datam fabbati cultum fuifle:
quoniam Exod.16. aperte Moyfes diem feptimum coli, E
& fanclum haberi jubet; ergo antea non colebatur.
Etquod dicitur Genef. 2. Et benedixit dici feptimo , Si
fanclificauit illum ;di£tum cfle per Anticipationem; fi
cut multa in facris litteris per eandem difta referuntur.
Aljqui Patres 1 pro hac opinione aperte facere videntur.
Damafcamus hb, 4. Fidei Orthodoxae capitul. 24. ait:
N ani cum nec lex eflet, nec feriptura diuinifus infpira-
ta,nec fabbatum quidem Dep confecratum . Idem an
te Daniafcanum tradiderat Euftbius libro t. Hiftoria:
Ecclef. cap. 4. Sc ante eum quoque Tertullianus in li
bro aducrfusludaeos capit.2. Inftinus Martyr in Dialo
go cum Tryphone,!rencus libr- q.adutrfus hsrefes ca-
pit.30.
Hac videtur ellc verior fententia,quamquam fecun
dum aliquos improbabile non eft , fabbati cultum ante
legem Moyfi datarii, feruatum fu lue apud Hebrseosqnd
quidem vilius legis feripta; nccefiitate,fcd Maiorum in*
ftituto, & more, Sc inftindtu Dei, Nam alia legis feri-
ptx prscepta ante Moylem fub lege natura: apud He-
bra;os feruabantur fortafljs jnftimtd , & traditione Ma
iorum. Abraham Genef. 14,decimas folnit: lacob Ge-
nd.28.le eas foluturumproinifitiAbel Gcn.4.primoge
nita obtulit; Noe Genel.y.infra 9,raundos cibos ab im
mundis feparauit, nec fanguinem edit, ve) Dei iriftin-
«f.lu,afflatu, Si verbo.non feripto, fed tradito; vel Maio
rum more,& inftituto, non aci id compellente lege feri
pta . Sed non eft, cur a communi quam dixi, fcnteiuia
recedamus .
Qiiarto-quxritur , Quo paclo praeceptum de
fabbati cnitu fuerit antiquata & delata,cum DeusExo
di^i.deea-ftatuefk. Pattuni eft fempicerniin»»figiviim-
que perpetuum ? & faipd in fcripfuris dixerit, fabbatu,
faccrdotium,aliQ.sque ludacorum ritus elle padta, Sc fl-
gna perpetua, diy-atura , & legem Moyfis ceremonias
■continentem,'feriiperferuafam 121, Exodi u. praecipit
Deus;Cclebrabjtis hunc diem folemnem in generatio
nibus veftris cultu fempiterno, Chriftus item pomiriUs
dixit, fe non vcnillc vt iegem folueret ,fed vt impleret,
Vetus fuit Ebionitartim "error, Chriftianbs feruareo-
portere fabbatuni finml,& diem Dominicum; vt refert
Eufeb.libro3,Hiftor,EccJef.capitulo 2i.quem errorem
Gregorij Magni tempore,quidam licet tam ante extin-
«ftum,renouabant. vt ipfefcripfit libro 11. Regiftri epi-
fto.3 ,Si refertur capit.Peruenit, de Confecrat.Diftnuft,
3.Rcfpondeo, veteris legis caeremonias fuiffe typicas
«Chrifti figuras,Si myfticas lucis, & veritatis imagines:
quare illud necefle erat, vt lucis & veritatis, qua: eft
Chriftus Dominus,aduentu remonerentur. Teneorae e-
nirii, lucis acceflii non mutantur, fed tolluntur : locus
poflelforc vacuus,corporis aduentu repletur,nec muta
tur : ita etiam typus, adueniente eo, cuius fimilitudi-
nem gerit,commode ceftat, Veteris itaque legis ca:re-
moni^ dcfierqnt Chrifti mortc;& Deus prodixerat qui
dem eas perpetuo duraturas, quatenus non erant in a-
Iias denuo cxrcmonias comniutandf , tanietfi aduentu
lucis Si veritatis ceftaturas, cum eflent ad id diuinims
inftitufae, Sc Chriftus dixerit fc non.vcni/Te; vc -legem
folueret, fed vt impleret :.qniaJeX erat eius,typus & fi
gura imago,& vmbra. Venit igitur,Sc legem irapleuit:
fient lux iuo Iumio$ perfufum complet aerem tenebris
cxcuffis; Sc corpus locum pofteftbre vacuum , Sc veri
tas vaticinia longe ante diuinims pramunciata ; Imple-
uit etiam Chriftus legem, nonfoluit, quoniam eam to
to fuae vita: tempore fua fponte Sc voluntate, non legis
jieceffitafc feruauit.
Quinto quaeritur,Quid fignificet fabbatum? Rcfpon»
deOjLadfantium lib.7.Diuinarum inft1tut.capit.14.tra-
didilfe , fabbatum dici a puniero feptcni dierpmhcb-
domadae,itavt fabbatum didfuni fitquafi 1 femtimus Ijeb
domads dies ,'Sebah enim apudHebraosfignificatfe-
ptem. luftjnus hiftoricus fuuniTrogum feciitus libro
3 6. fcribtt. Moyfes curii feptem dierum ieiunio per de-
ferta Arabiae cum populo luo defatigatus jn montem
Synaeum tandem pcrueniflet,feptimum diem more GS
tis fabbatum appellatum,in omne acuum ieiunio facra-
uit . Idem quoque tradit Tacitus libro 5.Hiftoriarurp.
Plutarchus item tefte Calio libro j4.capitul.1s. a.it di-
ftum cfte fabbatvini N verbo Graeco , cragdidiiv', quod
Graecis idem eft quod Latinis , more bacchandum tri-
.pudiare : vnde Bacchus Graece didhis eft auZctrix ,
Appion Granimaticus Alexandrinus, tellc lofepho li
bro 2.contra Appionepi, feripiit, Kebrao? ex Acgypt»
redeuntes inguinum vlcenbus laboraffe, qui morbus
Aegypcijs fabbo dicmir ; & die feptimo eo morbo len
tatos quieuiffc ; ideotjue ab illis fablpamm appellatum,
Sed haec omnia funt N vero aliena. Eft enim labbanmt
nomen Hebraicum ; porrb Hebraeis verbum Sabbac fi-
gnificatquiefccre,& ab operando cc flare .Eft igitur di
tium fabbatum, quia lapdmo dic cefliuut Deus ab om
ni opere quod fccerat.Sic enim Gen.zdegimusi CCoik-
pleuitquc Deus dic fepdmo opus, qued fecerat, Si r*-
