UL L Dc quarto decalogi praecepto. Cap. XXVII»
73
fsderis humeris portabatur. Eodem quoque modo in
diebus fertis,cum fiunt publica: fupplicatioiies,ligneum
Crucis uexillum gcftatur, famftorum quoque imagines
circumferuntur,xra campana; pulfantur.Haic omnia cx
S.Thoma, & Caietano x.i.q.iii.art, 4- Eli autem an
notandum , inter huiufmodi opera quae diximus , ede
nonnulla, qua non per fe cultui diuino coniunguntur,
fcd ipfum antecedunt: & ha:c proxime ante diem feftfi
fieri debent. Si tamen ob continuum dierum fertorum
concurfum fieri pridie ferti diei commode nequeant,
aut per iocordiam , & negligcntiam praitcrmiffafue
rint,ture m die ferto fieri queunt: cuiulmodi funt,tem
plum fcopis mundare , altaria ornare , parietes aulaeis,
periftromatis & tapetibus infternerc, Sonis lib.x.de lu-
rti.q.4.art.4-
Tertio,caufa pietatis,&charitatis m proximum,ope-
ra feruilia in die ferto , iure permittuntur; hac enim ra
tione,multa Medicis & Chyrurgis funt permiffa, vt ae
grotis mcdeantur.Sed dubia- quaftionis eft,an caufa mi
iterabilium perfonarum , vel Ecclcfiaram indigentium
opera feruilia in dic ferto fint iure permiffa?Cai et. x.: .q.
»x.art.4.& in Sum.verb.Feftorum violatio, Sotus lib.x.
de Iufti,q.4.art.4.Nau.in Man.cap.13.nu. 4. Armil.nu.
10. id negare panitus videntur. At Siluefter verb. Do
minica q.4.Angelieria; nu.ig,& 30. Antonin.x.part.tit.
9.cap 7.$.f. plane docent,communem efle fententiam,
ea opera iure permitti . Hac enim ratione fas eft pon
tem reficere,viam munire, vt communi viatorum coni
modoconfulatur. Exiftimo tamen , eos Audlorcs faci
le conciliari,fi dicamus,Caietanum, Sotum , & Nauar-
rum id folum innuere voluilfe , opera feruilia non prae
cise ea ratione licere facere , qma fiant caufa Ecclefia-
runi,autmifcrabihum perfonarum ,hoc eft,non efle
huiufmodi opera iure permiila, fi fiant, quando Eccle
fia;,vel miferabiles perfona; non indigent, quod nemo
inficiatur : Cacteri vero docent,diem fertum hifceope-
ribu: non pollui, fi fiant pietatis tuenda: conferuanda:-
vegratia;hocert, cum pietatis officium alteri debetur,
eo quod noftra opera,& auxilio indigeat. Sic plauftris,
& curribus faxa, aut ligna deferuntur, quia his aedes
facra egeat, & ea diebus profertis deportari commode
nequeant. Si roges an etiam liceat, huiufmodi opera
aditare, etiam publici ornamenti gratiajvelutcum pu
blici ludi fiunt, autfpedaculain Rcpublica dantur , vt
populus recreetur, quae,nirt fabri tabulata publica ex-
truxerint, & theatra apte apparuerint, in die ferto ne
queunt commode fieri . Si roges,inquam, an tuta con-
fcicntiafabri eo die tabulationes, & his flmilia con-
ftruanriRefpondeo,videndum efle, anca in die proferto
fieri queant,& tunc temporis fieri debent: fin minus, in
ferto die liberum eft ea facere. Id enim publica vtilitas
fuadet.Spedacula fiquidem publica dantur, & ludi pu
blici fiunt, vt populus aliquantulum obledletur.
Quarto, neceflitatis etiam caufa multa opera ferui
lia iure permittuntur in die ferto : porro neccflitas eft
propria cuiufquc,vel aliena:priuata item , vel publica.
Rurfus eft corporis , vel animi.- Non enim tam feiiefe
Ecclefia prohibet opera in dic ferto feruilia, vtvelit ea
cum aliquo noftrarum rerum damno praetermitti a no
bis Et eft annotandum, N ccerticatis ecia nomine intel-
hgi vim nobis illatam , aut metum graucm extnnfecus
incuflum; yt fi quis vi aut metu mortis in die ferto ef
ficere feruilia opera compellatur,noii in odiumy& con- :
reniptum Ecclcfi.r. Venim td merito.dubitatur,an fer-'
iHisyqui iuflu domini: fui fcruile opus effecerit , vacet
omni culpa ? Communis opinio eft, vtfupra dixi,Theo
logorum id affirmantium, Quandocumque,nifi domi-
ttopareret/ibi noceretrtccus vero, minime, tunc'enim
otius Ecclefia: , quam domini prxeeptum feritare de-
et.Caiet.x.2.q.ixx.art.4.Ahtonin.i.p tit.j.c.y.jnum.f.
Angierix;,n. 19.Rofehfen*,n m 13. & x4.Nau.i11 Man.c.
13 .nu7.Qao fit,vtfcrui,vt plurimum in hac parte non
peccent, quia nili domini infla , & imperata facerent-,
vel debitum libi ftipendium amitterent.vcl a famulatu
ramouerentur, vel domo excluderentur , & aliuni hc-
nim,ac dominum cut inferuirent, non facile reperjrent.
Si vero ferui, aut famuli a dominis cogantur ki die fe
rto opera feruilia facere in contemptum Ecclefia:, tunc
»ullo modo parere dominis iure queuatj, etiamfi meta
Inftit.Moral.Pars»,
mortis cogerentur ,vtijdem Audtores teftantur.
Quinto; Confnetudine multa opera feruilia in dic
ferto iure fiunt,vt paulo ante dixi. Item, vt ex ca.licet,
de feriis conflat , aliquando feruilia opera in dic ferto
permittuntur, ne quaertus., & lucrum amittatur. In eo
enim capite , pifcatus conceditur, eo quod certum pi-
fcium genus,non omni, fed aliquo duntaxat anni tem
pore ad littora noftra accedere foleat.
Poftremo ; atidloritate Ordinariorum opera aliqua
feruilia in die ferto permittuntur. Ordinarij enim loco
rum, audloritatem habent, non quidem e medio tollen
ti dies fertos, qui iure communi funt inftituti,fed huic,
vel illi facultatem concedendi, vt feruile aliquod opus
in die ferto poflit) efficere. Antonin.x.p.titu.p.ca.g.Sylu.-
Dominicaq.3,&4.Nauar.cap i3.nu.i6. Sciendum eft,
oportere legitimam caufam lliheflc , vt eximat Epifco-
J pus aliquem a lege dies fertos colendi: ea autem poteft
vel femel,aut raro, vel crebro contingere.Si primo mo
rio,fatis eft fi Epifcopus femel tantum legem relaxet; fi
fecundo,tunc poteft fsepms aliquem lege foluere. Ver
bi gratia; in aliqua dicecefi quotannis ruftici detrimen
to magno afficiuntur, fi m dic ferto S. Laurentij fcruili-
bus operibus fuperfcdeant :potcft Epifcopus facultate
concedere, ne ruftici quota unis eo dic ab huiufmodi o-
peribus defiftant, & vacent, ut damnum, & incommo
dum demteut. Ordinarij locorum quinam intclligan-
tur,explicat Glofla in ca.Quanquam dc vfuris in verbo
loci Ordinario in 6.&c in c.Ordinarij dc ofii.Ordinarij in
6.in verb. locorum. Intelliguntur enim iure communi
Epifcopi,& ij,qui habent confuetudinc , vel alio modo
iunfdiolionem Epifcoporum,cuiufmodi funt ali; Pra-Ia-
ti Epifcopo inferiores . Tales etiam funt Prafcfli loco-
C tum iu Religiofomm ordinibus, quod attinet ad Rcli-
giofos ipforum potcftati fubieclos.
Annotandum quoque , dies fertos, alios efle qui iurs
communi coli,ac feruari debent, alios vero, qiu confti-
tutione aliqua Synodali fiint inftituti,& decreti. Quod
adprimos dies fertos attinet, Epifcopus auiloritatein
non habet eos abrogandi', aut ab eorum lege aliquem
foluendi,mfi aliqua i ufta fubfit caufa id faciendi. Alio-
qui enim tunc ipfeEpifcopus eximendo aliquos fine de
bita caufa a iure,peccabit:tum i; qui exempti funt, 5c
facultate vtunmr fibi concerta. Inferior enim in ftipe-
rions leges , & hira non habet audloritatem . Si vero
dies fefti tantum conrtitutione Synodali, autconluetu-
dine,ciuitatis,vel populi feruentur, liberam habet Epi
fcopus poteftatem eos in totum , vel ex parte-abrogan
di, & etiam fi abfqtie vlla iufta caufa ab ea lege ali-'
} quos excipiat , non peccant- lathaliter, qui abutuntur
hac facultate fibi ab Ordinario data: quanniis peccet
Ordinarius , qui legem a fe latam fine iufta ,& debita
caufa relaxat. '
Sexto qu;rritur,IusneParochus habeatfoluendi ali
quem lege de die fefto colendo \ Refpondeoex parte,
non omnino,& fimpliciterhabere : nani vbi quis com
mode Epifcopum adire nequit , Parochus iure faculta
tem concedit,vt ille ad tempus ea legefoiiiaturiuftam
ob caufam ;non tamen poteft facultatem in perpetuum
dareivt Oaiet.x.x.q.ixx arti.4. Angel.feriaEim.3y.SyIu.
Dominica quxft.4-tradidentnt: ariimadaeftendum it£,
cft.vbieumque talis caufa manifefte conftitcrit, quam
diximus,vt quis ab hac Ecclefiae lege eximatur,nullam
requiri Epifcopi, vel Parochi facultatem : fecus vero,
quando dubia, & incerta caufa bona fide efle videatur.
I Septimo quxritur , Quxnam virtus violetur , quan
do opus feruile in die ferto fine caufa legitima fit i Re*
fpondeo, violari religionem . Lex ipfa Ecclefise. qu*
praecipit, vt dies feftos ab operibus fermlibus abftinen-
do cohmius.eoipfo huiufmodi actum in, fpecie religio
nis conftituit. Quare, fient qui dic ferto fefe ah operi
bus feruilibus continet, religionis officium prsftat, fic
c contrario , qui opera feruilia facit. religionem negli-
git, ac-violat.
Odlaub qu seritur, Quando diesfeftlagi, & coli-de
beant ? Rclpondeo , quod pertinet ad" certationem
operum feruilium , & rei diuino auditionem , dies
ferti coli debent eo dic, 111 quem eorum anuiuerfaJ
ria celebritas incurrit ; quamuis tota precationum r ,,
Sc diumornm officiorum ratio , qua; in diebus fcftu '
G lege