i6 Differ talio 11. Trokgomem 
ra ob fublimitatem ineffabilem fuse ar 
tis , unde de illis nonnili infipidas & 
falfas homines (ententias ferre pofsunt: 
fjcuti cum explicatur in figura orbi 
culari , vel oblonga, vel pyramidali &c. 
particularum firudura in aqua , in oleo , 
in aere &c. , vel etiam in ipfa mate 
ria prima: contra quas imaginarias pi 
cturas nos ideo femper flabimus. Mul 
ta poflea non opificii ratione , fed or 
dinis Deus difpofuic ; & qui vult in 
his cafibus ad mechanifmum recurrere , 
& non ad ordinationem fupremam Con 
ditoris , qui tales exigentias pofuit in 
entibus , liquido defipit , de decipit . 
Multa demum , quse difpofuit , voluit 
exequi per mechanifmum ; & tunc qui 
ad folas confugit exigentias , & artem 
divinam, fi fieri potefi, non explicat , 
a munere & nomine Philofopbi aper 
te decidit . Sic poffet fieri concordia 
inter veteres & recentiores, nifi forte 
plus placeat bellando adoriri naturam. 
$• v. 
Canon III, 
Vis , & virtus varia donata efl na 
tur ce . 
it. Conveniunt tandem cum veteri 
bus recentiores in hac re de viribus & 
virtutibus admittendis & addendis na 
tura;; cc fi interrogentur quid ifla fint , 
concedunt elfe perfediones a Condito 
re immiffas & infixas huic& illi en 
ti , vel ad fui vel ad univerfi con- 
fervationetn feu ordinem. Poterant se- 
quali & eodem penitus amplexu acce 
ptare inclinationes & exigentias , quo 
niam & i pios fo Io diverfo reflexu idem 
omnino dicunt. Imo forte nirnis sequo 
moderni vires iflas enumerant, feufal- 
tem eas aliquando, quas nos adoptare 
refugimus. Ita leges naturae & ipfi ul 
tra mechanifmum confiteantur necefle 
efl . Horum autem vocabulorum fen- 
fum enucleemus , ne detineamur in 
aequivocis . Vis efl robur cerrum , & 
ad aliqua determinatum , quod addi 
tum efl potentiae, fi efl vis atfliva, ut 
vis ad natandum , ad volandum &c. 
vel additum fubjedo , fi efl vis paffi- 
va , ut vis tefiflendi violentiae feu aflui 
contrario cogenti fubjedum contra pro 
priam inclinationem, ut refiflentiafer 
ri centra validos idus. Si confideretur 
folum major vel minor gradus , haec 
efl illa Naturalis potentia vel impoten 
tia difla ab Arifl. & a nobis expofna 
in hog. tr. 2. q. 2. n, 20. Si de ipfa 
vi fu fermo , efl perfedio potentiae ve! 
fubjedi. Haec fecunda vis , fcilicet fub- 
jedi a Nevvtono /. 1. Pbil. Nat. Prine. 
Mat. appellatur Vis inertice . Vis por- 
tentofa , & nuncupatio fui ipfius de- 
vorativa: nam vis tollit inertiam , & 
inertia obtundit vim. Alii melius eam 
vocant Vim rejiflentice , ve! reaBionis: 
quatenus fubjetflum ad vim contrariam 
refiflit, ne dimoveatur a fuo flatu , vel 
impetu reagit in contrarium agens, ut 
illud a fuo flatu & contradidione di 
moveat . Et ecce plufquam feciflent Pe 
ripatetici , concertatio inter hofles, & 
congreflus, & aggreffus . Nos pro op 
portunitate magis naturaliter Audebi 
mus rem explicare. Nunc fufficit evi* 
cifle caulTara de multiplici vi naturae, 
quae fimul inclinationes & exigentias 
naturae perfuadet . 
12. Virtus naturalis vero perfedio prae- 
cifa efl alicujus entis ad peculiare e- 
xercitium in fui vel alterius bonum. 
Virtutes varias in belluis confpicere 
pores. Leo ad bellandum virtutem ha 
bet , canis ad venandum $cc. Sed m 
homine virtus efl excellens, perquam 
& eflentialirer diftinguitur, nempe ra 
tionalitas . Potefl enim vinus hujufmo- 
di naturalis elfe vel conflitutiva , 
iblum proprietas effentiaPs. Nam vir 
tus accidentalis ex aduum frequenta 
tione habitualiter acquiritur, vel addi 
tur a Conditore liberaliter huic vela' 
teri individuo , v. g. virtus canendi > 
facilitatis ad unam vel alteram a rtem 
aut