DE OlPINI OM VM PROBABILITATE. ztk 
Dico tertio, confcientiam ex parte objedti A 
primo dividi in bonam Sc malam , feu veram &c 
falfam. 
Probatur : Quia vel mtclledlus pradticus per 
fuum a&um attingit veritatem five bonitatem 
operationis moralis, vel non5 Si primum , eft 
confcientia vera, live redta, aut bona : ii fecun 
dum , falfa, vel erronea, aut mala. 
Secundo dividitur ex parte aflcnsus in certam, 
probabilem, Sc dubiam, ad quam reducitur feru- 
pulola. 
Probatur etiam facile: quia aliquando con 
fcientia abfque omni prorfus formidine judicat 
aliquid effe bonum vel malum; aliquando vero 
ita uni parti alfentitur, ut tamen habeat formidi- B 
nem de oppofita ; aliquando etiam ita anceps 
eft,ut neutri parti fciatfe dcterminarejjicut enim 
in confilio eft inquiiitio & judicium, ita & in 
confcientia : Sed primum efficit confcientiam 
certam ; fecundum probabilem;tcrtium dubiam: 
Ergo Scc. Diximus autem icrupulofam reduci ad 
dubiam , quia ficut dubia ex’apparentibus , ita 
fcrupulofi ex leviffimis, Sc interdum ridiculis ra 
tionibus fufpendit judicium. 
De confcientia eleganter difterit Hugo Vicfto- 
rinus lib.2-.de anima cap. 9. ubi fic ait: Confcien 
tia bona titulus eft religionis , templum Salomo 
nis , ager benedictionis, loortus deliciarum , re 
clinatorium aureum, gaudium Angelorum, arca Q 
foederis , thefturus Regis, aula Dei, habitaculum 
Spiritus S an Sii, liber fignatus & claufus , & in 
die judicij aperiendus. 
Ariic vlvs II. 
An licitum fit fequi opinionem minus proba 
bilem foventem libertati, in conciirfeu pro 
babilioris , qua fivet pr&cepto ? 
S. I. 
Framittenda ad refolutionem quaflionis, 
N Otanevm primo, opinionem probabi 
lem communiter illam dici, qu rationes 
aliquas habet fuadentes veritatem illius , cum 
form dinc tamen alterius opinionis oppofitx: ut 
colligitur ex D. Thoma i. p. qu. 79. art. 9. ubi 
ait: Opinio Jignificat adum intelleCtiis, qui fer 
tur in unam partem coniradiCiionis , cum formi 
dine alterius. Unde opinio probabilis eflentia- 
litcr habet annexam formidinem alterius partis 
oppofttx ; Sc apparentis tantum ac verifimilitu- 
dini, non autem evidentia: aut certitudini niti 
tur, ut eleganter declarat D. Bernardus 5. dc 
confider. cap. 2. his verbis: IntellkClus rationi 
innititur,fides authoritati, opinio folavcriftmih- ^ 
tudine fe tuetur. Habent illa duo certam verita 
tem: fed fides claufam & involutam ; intelligen- 
tia nudam & manifefiam. Caterum opinio certi 
nihil habens , verum per verifnnilia quarit, po 
tius quam apprehendit. Et infra : Poffumusfingu- 
la hac definire: Fides efl voluntaria quadam & 
certapralibatio propalata veritatis. IntelleCtus efl 
rei cujufdam invifibilis certa & mauifiefla notitia. 
Opinio efl quafipro vero habere aliquid quod fial- 
fum effe nefeias. 
Ex quo inferes, opinionem non computari 
inter virtutes intellectuales : quia,ut difcurritS. 
Thomas r. z. qu. 57. art. z. ad 3, Habitm virtutis 
determinate fe habet ad bonum, nullo autem mo 
do ad malum : unde foli illi habitus virtutes in 
tellectuales dicuntur , quibus femper dicitur ve 
rum , & nunquam falfurn: opinio vero & fufpi~ 
cio poffunt effe veri & falfi ideo non funt in 
tellectuales virtutes. Quare ibidem art. 5. quin 
que tantum virtutes mrellebtuales conftituit; 
tres fpeculativas , nempe habitum primorum 
principiorum, fapientiam , &c feientiam , quae 
circa veritatis fpeculationem verfantur ; & duas 
prafticas, nimirum , prudentiam, Sc artem, qus 
agibilia&fatftibiliarefpiciunt. 
Notandum fecundo, duplicem a Theologis 
folere diftingui probabilitatem : unam intrinie- 
cam , qua: a motivis intrinfccis , feu a rationibus 
eam fuadentibus petitunaliam extrinfecam,qUae 
a motivis extrinfecis , qualia funt Dodtorum 
fuftragia Sc teftimonia , uunitur. UndeTambu- 
rinus lib. r. in Decal. cap. 3. §.3. poft alios Re- 
centiores quos refert, fic definit opinionem pro 
babilem : Opinio probabilis efl affenfus intcllcClus 
de aliqua rc, qui nitatur rationi vel authoritati 
alicujas momenti, quamvis adfit nonnulla partis 
oppofita fonnido. Et fubdit: Quando ejufmodi af- 
fenfus innititur rationi, dicitur probabilitas in- 
trinfeca; cxtrinfeca , quando authoritati. 
Notandum tertio , aliud elfe opinionem ali- 1®» 
quam effe tutiorem,& aliud, effe probabiliorem: 
opinio enim dicitur tutior , qu . magis a pericu 
lo peccandi removet; probabilior vero , quae 
veritati & rationi apparet conformior. Unde fie 
ri poteft quod aliqua opinio fit magis tuta in 
praxi,& tamen fpeculative fit minus probabilis; 
ut patet de lententia D. Bonaventurae, docentis 
lapfum in peccatum mortale teneri ftatim fub 
prxeepto ad confeilionem, habita copia Con- 
felloris; hac enim haud dubie tutior eft,licet 
communiter habeatur minus probabilis. Regula 
ergo fecuritatis moralis in opinionibus, non ex 
majori vel minori probabilitate,, fed ex carentia 
periculi offendendi Deum penfanda eft. Regula 
vero probabilitatis ex majori vel minori appa 
rentia veritatis defumi debet. 
Notandum quarto : Quod quando queritur in ut, 
titulo , An licitum fit fequi opinionem minus pro 
babilem, in concurfu probabilioris ? non eft ferino 
de fequela fpeculativa, fed de pradtica : conce 
dimus enim quod in Scholis, difpiltationis gra 
tia, poffit defendi quatlibet propofitio moralis ; 
habens minorem , imo &: minimam probabilita 
tem, dummodo non fit temeraria: fed folum eft 
quxftio de fequela in praxi, feu quando homo 
tenetur operari, Sc aliquam adtionem moralem, 
cui fubeft peccandi periculum, exercere. 
Notandum quinto, tria ab omnibus fere Theo ■ ii. 
logis circa opinionum probabilitatem ut certa 
fupponi, Sc totidem in controvcrfiam verti. In 
primis ut certum fupponirur, licitum effe fequi 
confcientiam Sc opinionem probabilem, affe 
rentem aliquid licite polle fieri, dum fadta fuffi- 
cienti diligentia, alia tutior & probabilior nou 
apparet. Hanc fuppofitionem fuse infra art.7. 
offendemus contra 'Wendrochium,exiftimantem 
meram probabilitatem, nunquam tutam morum 
regulam efle polle, nec unquam operantem cx 
illa a peccato exculare , etu veritatem ignorec 
invincibiliter : nunc breviter fuadetur. Deus 
non exigit ab homine impoffibilia: Ergo cum 
non poffit femper in rebus moralibus eviden 
tiam Sc certitudinem mathematicam veritatis 
habere, licite poteft operari juxta opinionenj