;i8
DlSPVTATiO PRIMA
1
Articvlvs V.
* Jfiuccnam fit levis divifio ?
70. T Hx generaliter dividitur in divinam &huma-
JLynam : Lex divina eft illa , qua: a Dei autho
ritate immediate vim habet, licet ejus promulga
tio non fiat a Deo immediate, fed interventu An
geli vel hominis. Cujufmodi fuit lex vetus a Deo
tradita Moyfi per Angelos, &per eum promul
gata, & lexEvangelica, aChriftolata, & par-
timper ipfum, partim per Apoftolos publicata.
Lex humana eft illa qua: fertur immediate huma
na authoritate, licet a Deo accepta. Primus ve
ro inter homines legiflator fuit Moyfes apud
Hebratos, Phoroneus apud Gr^cos, Trimegi-
ftus apud -drgyptios , Solon apud Athenienfes,
Lycurgus apud Lacedrcmones, & Numa Pom
pilius apud Romanos.
71. Lex divina fubdividitur in a:ternam , natura
lem , & pofitivam , quia lex Dei foedari poteft
vel ut ab a:terno concepta,vel utimpreffa cujufli-
bet hominis intelledui, vel ut publica promulga
tione manifeftata. Lex vero divina pofitiva, in
veterem & novam fubdividitur. Prima eft illa
quam Deus dedit Moyfi , per minifterium Ange
lorum , in monte Sinai, & per Moyfem populo
Ifraclitico. Secunda ea eft quam tulit Chriftus,
novi teftamenti author , & partim per feipfum,
partim per Apoftolos promulgavit, Sicut autem
vetus triplicis generis pra:cepta continebat,nem
pe moralia , ca:remonialia, & judicialia ; fic nova
etiam triplicia pratceptacompleditur, nempe fi
dei , {aeramentorum , & morum , ut fufius expo
nemus infra ciim de legenova differemus.
71. Lex humana in Ecclefiafticam &c civilem fub
dividitur. Illa fertur poteftate Ecclefialtica , ut
Papa:, & Conciliorum ; ifta poteftate fieculari,
ut Regum & Imperatorum. Prima jus Canoni
cum , altera jus Civile appellatur.
73. Corpus juris Canonici dividitur in decretum &
decretales. Decreticolledor & ordinator eftGra-
tianus, Monachus, Ordinis S. Benedidi, qui poft
veteres canonum & decretorum colledores, in
gens illud opus contexuit & compofuit , partim
ex Summorum Pontificum decretis, partim ex
canonibus Conciliorum , partim ex didis & fen-
tentiis Sandorum Ecclefia: Patrum. Hocaurera
opus corredum & editum fuit authoritate Gre-
gorii XIII. Summi Pontificis.
Decretum vero in tres partes dividitur. Prima
pars continet diftindiones centum & unam , in
quibus de jure divino & humano , deque his qua:
ad mores componendos , quatque ad difciplinam
Ecclefiafticam fpedant, tradatur. Secunda con
tinet caufas triginta fex , & quatlibet caufain va
rias quxftiones diftribuitur. Caufa: autem trige-
fimr fexta: inferitur Tradatus de poenitentia, qui
diftindionibus quinque perficitur. Tertia deni
que pars decreti,qu£E agit de confecratione,quin
que diftindiones compleditur.
Quod attinet ad decretales , quo nomine pro
prie fignificantur refcriptafen Epiftola: Summo
rum Pontificum, ad petentium preces aut rela
tiones emiffie, ex fuerunt colleda: authoritate
Gregorij I X. Summi Pontificis,per S. Raymun-
dum , Ordinis Pra:dicatorum , ipfius Capella-
mim , & Pcenitentiarium , & divifa: in quinque
libros. Quoties autem decretales (impliciter al-
B
legamur , Gregoriame per excellentiam intelli-'
guntur.
His quinque libris decretalium Gregorij, addi
tus eft alius liber decretalium a Bonifacio VIII.
Summo Pontifice , quem librum ideo ftxtum
nuncupari voluit. Hoc Bonifacij volumen quin
que libros comprehendit.
Sunt & alia: conftitutiones feu decretales, qua:
authorem habent Clementem V. Fuerunt autem
edita: & publicata: ab ejus fucceffore Joanne
XXII. folentque appellari Clementinx ,& divi
fa: funt in quinque libros.
Clementinis adjunda: funt ab eodem Joanne
Papa conftitutiones viginti, qua: Extravagantes
appellantur, quafi vaga: & excurrentes exrra pr^-
didos decretalium libros.
Denique funt alis conftitutiones adiverfis Ro
manis Pontificibus edita: , qua: Extravagantes
communes inferipts funt, & quinque libros con
tinent.
Aflignat autem Gratianus a dift. 14. ufque ad
zj. fex principia feu fontes, ex quibus totum jus
canonicum eruitur, feu derivatur, nimirum Scri
pturam factam, Traditiones, qua: ab Apofto-
listanquam ab Evangelij prsconibus promulga
ta: funt; Canones Apoftolorum, qui tanta: au-
□ thoritatis non funt, quanta: funt Traditiones;
Decreta Summorum Pontificum , & Concilio
rum generalium ; Concilia particularia, Summi
Pontificis calculo confirmata ;& Epiftolas decre
tales Summorum Pontificum.
Librorum vero juris civilis, ab Imperatore Ju-
ftiniano colledi, ordo & divifio eft hujufmodi.
Juftinianus cum animadverterer jus Romanum,
quod civile per excellentiam appellatur, in im-
menfam & confufam molem excreviffe, ftatuit
illud certis & brevioribus finibus concludere.
Erant autem ante ipfius tempora tres Codices,
quibus continebantur leges & conftitutiones an
teriorum Imperatorum, Gregorianus ,Hermo-
genianus, & Thcodofianus,ex quibus unum con
fecit , quem de fuo nomine nuncupavit.Perado
D Codice Juftinianus animum adjecit ad veterum
Jurifconfultorum volumina, quorum infinitam
prope multitudinem , & in duo millia librorum
difperfam, coatdavitac digeffit in quinquagin
ta libros, qui ideo libri Digeftorum appellantur,
yel Pandedarum , dudo nomine a grsecis voci
bus Tety J^y ouM, hoc eft totum capio , quia uni-
verfam veteris jurifprudentice fcientiam conti
nent. Deinde ut haberent legum cupidi adolef-
centes facilem & fimplicem viam, quS progredi
poffentadamplifiimam juris fcientiam, Juftinia-
nus componi curavit quatuor Inftitutionum li
bros, ut edent totius juris elementa atque princi
pia. Sed quonia priori illi Codici pleraque deeffe
videbantur, Juftinianus aliu aridiorem & emen-
* datiorem edidit, quem vocavit Codicem repetita:
pratledionis; & hic eft Codex, quem habemus,
&quo utimur. Denique idem Imperator varias
conftitutiones, quas deinceps imperij fui tem
pore promulgavit.in unum librum redegit,& has
conftitutiones modo Novellas, modo Authen
ticas appellamus. Ergo totum jus civile condat,
& compofitum eft, ex Codice, qui duodecim li
bris abfolvitur, & quinquaginta libris Digefto
rum, feu Pandedarum, ex quatuor libris Indito,
tionum, & unico libro Novellarum.
74*:
