DE LEGE IN COMMVNI.
A
Articvlvs VI.
iOfficia, effetius 5 & actus legis, brevitet
exponuntur.
D ico primo, duo e ile praecipua legis officia,
nempe dirigere, & obligare.
Prima pars patet, nam de ratione menfura: &
regula: eft quod fic diredtiva menfurati& regu
lari : Sed lex eft menfura &:regula a-dhium hu
manorum , ut conftat ex dictis art. i. Ergo eft di-
vedtiva hominum , eifque oftendit quid agere
vel omittere debeant. Q_uam ob caufam vocatur
lux Proverb. 6. Mandatum lucerna eft, & lex
lux. Et Pfalm. riS. Lucerna pedibus meis verbum b
tuum, & lumen [emitis meis.
Secunda etiam manifefta eft , lex enim a li
gando dicitur, quia per eam ( ut ait S.Thomas)
obligantur fubditi ad ejus obfervantiarn. Vel ut
loquitur Caffiodorus, do quod animos noftros li
get , fuifque teneat obnoxios conftitutis. Haecau-
tem obligatio , vel oritur ex ipfa rerum natura,
fi lex naturalis eft, vel ex poteftate & voluntate
luperioris, fi pofitiva eft.
Dico fecundo, praecipuus legis effedhis eft fa
cere bonos fubditos. Ita S. Thomas hic quaeft.
92. art.i. ubi hancrationem affert: Lex tendit
ut faciat iubditos obedientes fibi: Ergo ut eos fa
ciat bonos, cum fubditorum propria virtus, per
quam fiunt boni, confiftat in eo quod beoeobe-
diuntlegi, ficut propria virtus Principis eft, ut
bene fubditis imperet.
Porro lex facit fubditosbonos, vel fimpliciter,
vel fecundum eam rationem, qua ei fubjefti funt,
ut patet ex intentione cujufque legis. Lex enim
divina, praffercim Evangelica, intendit ut homo
fiat fimpliciter bonus,non modo in exteriori ope
re , fed etiam in interiori animo , atque adeo ut
fiat filius Dei adoptivus per gratiam. Lex natu
ralis,ut fiat bonus virtutibus moralibus,qua: na
tura: commenfurata: funt Lex civilis, ut fiat bo
nus civis, qui exterius faciat ea, qua: ad pacem
Reipublicae funt neceffaria. LexEcclefiaftica ,ut
fiat bonus Clericus, qui fatisfaciat fuo muneri.
Dico tertio, quartior funtadtus legis, nimirum
praecipere & prohibere , permittere , & punite.
Ita S. Dotftor quaeft. citata art. 2.
Probatur primo, quantum ad tres primos , ra
tione quam ibidem infinuat: Dantur legis effe
ctus correfpondentes humanorum adhmm diffe
rentiis : Ergo ficut funt tres humanorum aftuum
differentia: generica:, fcilicet bonitas, malitia, &
indifferentia ;cum aftiis humani fint vel ex gene
re boni, vel ex genere mali, vel ex genere feu ex
objedto indifferentes: fic legis in genere tres effe-
dtus funt, fcilicet praecipere, prohibere, & per
mittere; nam praecipiuntur adtus boni .prohiben
tur adtus mali, & permittuntur indifferentes.
Probatur etiam quantum ad quartum , quia
. lex efficaciter adtus bonos praecipere & malos
prohibere non poflet,nifi fubditos ex timore pce-
na: pollet ad bonum inducere , & retrahere a ma
lo :Ergo punitio eft etiam actus legis.
Dices, ficut homines incitantur ad bonum, &
retrahuntur a malo, per pcenas, ita etiam & per
praemia : Ergo ficut punire eft adtus legis , ita
etiam & pramiare, & fic erunt quinque abtus le
gis , & non folum quatnor.
Sed nego confequemiam & paritatem, ob tri»
plicem rationem diferiminis. Prima eft D. TI10-
mte hic quaeft. 02. art. 2. ad 3. quia praemiaread
quemlibet pertinere poteft , & fic cilm non fit
adtusfupenoris, non poteftefie adtus legis. Pu
nire vero non poteft pertinere nifiad miniftrum
legis, cujus authoritate poena infertur , unde eft
adtusfuperioris & legis. Secunda eft, quia puni
re inducit ad operandum, per modum cujufdam
•coadtionis', praemium vero non ita, fed per mo
dum cujufdam exhortationis & quafi confilij, ac
proinde illud eft adhis legis, non vero iftud. Ter-
tiaeft, quia virtus fecundum feipfam habetfuffi-
cientem honeftatem , nr propter feipfam appeta
tur ,unde libi ipfi eft lufficiens praemium, fubin-
t deque ad inducendum ad virtutem, quod fit per
legem, non requiritur propofitio alterius praemij;
requiritur autem comminatio punitionis, ut ho
mines , quorum fenfus proni funt ad malum ab
adolefcenriafua , propter corruptionem naturae,
timore poena: non lequantur pafliones, fed legi
obediant, & fic bonum commune promoveatur.
Ad majorem horum aftuum intelligemiam,
obfeivandum eft primo cum Conrado hicqir^ft.
92. arc. 2. quod illi non dicuntur adhis legis, qua-
fi lint eliciti ab ipfa, quoniam lex non eft habi
tus , nec potentia, & ita non habet adtus elicitos;
fed illa quatuor dicuntur efie aiftus legis, quali
integtaliter, quia quodammodo integratur lex ex
illis quatuor; non quia in qualibet lege in parti-
.q culari repedantur omnia illa , ledquia ad legem
incommuni pertineant; ita quod lex civilis v. g.
integretur ex hoc quod praecipit quaedam, prohi
bet alia,aliqua etiam permittit, & adversus cran£-
grellbres poenas decemit.
Advertendum eft etiam, permiffionem, qua:
eft tertius adtus legis, non confidere in mera ne
gatione prqcepti & prohibitionis , nt exiilimat
Lorea hic difp. 5. membro 2. rircafinem,fedef-
feadtum pofuivum, quo legiflator in ordine ad
bonum commune, & nt majora mala vitentur,
ftatuit non prohibere aliquos aditis indifferentes,
aut partim malos, & permittere ut impune fiant.
Talis eft lex Graccbusin C. ad legem Juliam de
D adulteriis & ftupro , qti^ fanxit non elle punien
dum eum,qui alterum cum uxore in adulterio de-
prehenfumoccideret.Et lex Necinea, ff! ad lege
Juliam , de adulteriis coercendis, qn^ ftatuit non
e'(Te puniendum parentem , qui occiderit filiam in
adulterio deprehenfam. Similiter leges civiles,
ad vitanda majora mala , permittunt meretrices
& ufurarios in civitatibus, ftatuuntque ut, ob
bonum commune ReipublicE, ufurq & fimpli-
ces fornicationes a Judicibus non puniantur. Li
cet enim Ili adhis in ordine ad finem legis natu
ralis , qui eft bonum rationis, pellimi fint, fubin-
deque per legem naturalem non permittantur,
fed prohibeantur; tamen in ordine ad finem legis
civilis, qui eft bonum temporale Reipnhlicq, in-
^ differentes funt, aut parum mali; malum enim
Reipublicq, quod confurgit in illis ex una parte,
refarcitur per bonum, quod evenit illi ex alia;
occifio namque adulterq mala eft Reipublicq,in-
quantum ab ea tollitur una pari ejus, fed hoc
compenfatur aliunde, ex eo nimirum quod ti-»
more occifionis plura evitantur adulteria.
Sa:
8r*j
