DE CONSVETVDI N E, 
SS9 
fundum legem. Qamqiiam hoc ultitiio modo 
tion Iu proprie conluetudo , de qua lue agimus , 
cum nullum novum jus introducat, fed tantum 
antiquum , quod legefcriptum lupponit, repeti 
tis obfervantia: actibus confirmet. 
Dico fecundo , confuetudinem legitime intro. 
duftam ,triplicem habere vim,nempeindituen- 
di, abrogandi, Si interpretandi legem , eamque 
polle novam legem inftituete, veterem abrogare, 
& dubiam interpretari. 
4. Prima pars probatur primo ex SS. Patribus: 
Tertullianus enim lib. de corona militis cap.4.. 
fic ait : Confuetudo etiam in rebus civilibus pro 
lege fufeipitur, ctim deficit lex. Et Auguftinus Ep. 
§5. ad Cafulanum, ut refertur cap. In his dilt. u. 
ha:c feribit: In his rebus fin quibus nihil certi fla- 
init divina Scriptura, mos populi Dei, & infii- 
tuta majorum ,pro lege tenenda fiunt; & ficut pra- 
varicatores divinarum legum, ita & contemptores 
Ecclefiafiicarum confuetudinum coercendi fiunt. 
Probatur fecundo ratione, quia iri ipfa confue 
tudine legitimeintrodudta reperiuntur ea qua: ad 
legem requiruntur., Primo materiaproportiona- 
ta,hoc elt rationabilis. Secundo poteftas intro 
ducendi juris obligantis , falcem fi adfit confenfus 
tacitus Principis. Tertio , voluntas fe obligandi. 
'Quarto, matrifeftacio talis voluntatis, non tam 
per verba, quam per fadta. Quid autem interefl 
(inquit Ulpianus, L. de quibus de legibus)/»j£ 
fragio populus voluntatem fuam declaret,an rebus 
ipjis & fattis} 
. Ex quo probata manet fecunda pars , cum 
enim prioris legis obligatio tollatur per poderio- 
rem , fi .confuetudo legitime introducta habet 
vim inftituendi novam legem 4 pariter vim habet 
abrogandi prarcedentem , & tollendi obligatio 
nem illius. Unde L. de quibus fi', de legibus, dici 
tur reftiflune receptum elle, ut leges non follim 
fuffragio legiiintoris , fed etiam tacito confenfu 
omnium per defuetudiriem abrogentur. Unde 
multa funt in jure Canonico & civili,quae dudum 
propter defuetudinem exoleverunt , nec ullam 
S> 
ampluis inducunt obligationem. 
Tcrtia denique pars, qua; alferit confuetudinem 
habere vim legem dubiam vel obfcuram interpre 
tandi , manifeda ed , neque enim melius vera le 
gis intelligenria haberi poted, quam ex commu 
ni hominum fenfu , per receptam confuetudinem 
fatis manifedato. Unde cap.CumdileSiis decon- 
fuetudine,cofuetudo dicitur optima legit interpres. 
IG . Ex his colligitur primo , confuetudinem indu 
cere obligationem tam ad culpam quam ad pcE- 
nam , cdm enim vim Ieris habeat, debet eandem 
inducere obligationem , quam imponit lex : Sed 
lex tam ad culpam quam ad poenam obligare po 
ted ,ut difputatione prarcedenti oftehfum elt: 
Ergo & confuetudo. 
it. Colligitur fecundo, quod ficut de ratione legis 
edutprarcipiat adtus bonos, ciim fic regula redta; 
rationis,menfurans adtus humanos; ita ut con 
fuetudo vim legis obtineat , requiritur ut id de 
quo elt fit adhis bonus; unde confuetudo de re 
Illicita aut indifferenti, vim legis non habet. Ex 
quo fic, nullam introduci polle confuetudinem , 
qua: vim obligandi habeat contra legem natura 
lem ,ciimlex natura; idfolum pnecipiat quod elt 
intrinfece bonum , & Vetet quod elt intrinfece 
malum. 
Colligitur tertio, quod ficut lex debet poni in 
communi,quantum ad perfonas,id edrefpicerC 
debet communitatem perfonarum $ ita , ut con 
ia. 
A fuetudo vim legis habeat, debet elfe imiverfalis, 
Sc non paucorum. 
Colligitur quarto , quod ficut proprium legis 
ed inducere obligationem aliquid faciendi , ita 
etiam ut confuetudo vim legis obtineat, requi 
ritur quod id quod ducitur in confuetudinem,ju 
dicetur ab omnibus elFeneceflarib obfervandum, 
& non ex fola populi devotione & pio affetdu. 
Unde confuetudines indu&re tantum devotionis 
gracia,vel ad melius elle, non habent vim legis* 
tu confuetudo ter ptilfandi quotidie ad angelicam 
falutationem, veltriafacraaudiendiin natali Do 
mini, vel jejunandi in vigiliis fedorum B. Vir 
ginis , excepta vigilia Aflumptionis. 
B Colligitur quinto , quod cilm omnis lex proce- - 
dere debeat a voluntate & ratione Principis, ut 
confuetudo vim legis habeat, requiritur ut Prin 
ceps, vel alia potedas fuperior, ad quam pertinet 
ferre leges,ei confentiat perfonaliter,vel legaliter, 
feu juridice. Dicitur autem confentire perfonali- 
ter, quando per fe immediate confentit tacite vel 
exprefse. Legaliter vero feu juridice cohfenrire 
cenlecur, quando vel ipfe vel prsdeceffores tule 
runt aliquando legem, vi cujus talis confuetudo 
approbatur. 
Quod vero fpedlat ad templis necelTarium pro j fi 
juda & legitima confuetudinis ihtroduftione , 
tres circumferuntur Do&orum fententia:. Aliqui 
C en ' m volunt ad hoc requiri fpatium decem anno 
rum inter prxfentes, &c viginti inter abfentes. 
Alii didingunt jus civile a Canonico, Sc dicunt ad 
confuetudinem contra jus civile introducendam, 
fpfficere fpatium decem annorum, tam inter pra:- 
fentes, quam in ter abfentes; contra vero jus Ca 
nonicum requiri viginti annos, propter dignita 
tem ipfius juris, quod driftioris debet erteob- 
fervationis, quam civile; ideoque addunt aliqui* 
requiri centum annos ad prrefciibendum contra 
jura Summi Pontificis,feu EcclefiaiRomam,qua 
draginta vero contra aliarum Ecclefiarum jura. 
Alii demum nullum tempus determinatum re 
quirunt pro juda & legitima confuetudinis intro- 
P) dutdione , & dicunt quod tunc confuetudo fuffi- 
ci en ter in trodutda cenfetur, quando viri probi 8c 
prudentes cenfent eam introduftam ede, neque 
circa hoc evidentiorem aut certiorem regulam 
datui pode. Prorefolutione 
Dico breviter, quod quando confuetudo intro 
ducitur a populo, cum expredo confenfu Princi- I '" 
pis, non ed opus expe&are tempus aliquod de- 
terminatumjquiacdm confuetudo non minorem 
vim habeat, quam lex feripta, fi accedat confen 
fus Principis,vivse vocis oraculo expreflus, non 
ed dubium quin firmet illico confuetudinem,fub- 
indeque non ed expectandum determinatum ali 
quod tempus ad ejus validitatem. Si autem con- 
g fuetudo introducitur a populo, ex tacito feu pra:- 
fumptivo confenfu Principis , tunc fervandum 
ed tempus a jure determinatum, quia tunc Prin 
ceps non praifumitur confentire, nifi evoluto 
tempore a jure determinato ; prarfumitur enim 
velle fervareea qua: jure communi datuta funt. 
Caneriim cum nec in jure civili, neque in Cano 
nico, nullum certum tempus legatur determina-' 
tum pro introducenda confuetudine , hinc fit 
quod tempus quod in jure requiritur ad prxfcri- 
ptionem , requiri cenfeatur ad confuetudinem. 
-Unde juxta hanc regulam confuetudo contra le 
gem civilem requirit decem annos,contra Eccle- 
fiadicam quadraginta,ut docent Authores fecun 
da fententiz.