Theol. Decal. P. 
Kazenb. Se£L III- fn 
©rdinaru Regularium privilegia turbent, funt ipfo fadlo in 
terdidi ab ingreffu Ecclefiae, & fufpenfi ab adminiftratio- 
ne fuarum Ecclefiarum; Parochi vero vel alii ipfo tado in 
currunt excommunicationem, & privationem fuorum bene 
ficiorum, & inhabilitatem ad illa, & alia inpofterum ob 
tinenda, ex Bulla Sixti IV. quem in finem is cum aliis 
Pontificibus, etiam conceflit eligere quofdam fuorum Ju 
rium, atque Privilegiorum Conservatores. Sup.an. 197, 
RE'sP. IV. Efto Regulares Mendicantes vi fuae exemptio 
nis non teneantur de Jure comparere, quando ab Ordina 
riis citantur, nifi in citatione exprimatur caufa, qua; fun 
det fu per ipfos jurifdidlionern Ordinarii, velut Sedis Apo- 
fiolicae delegati; ex decentia tamen & reverenti# ( quam 
etiam in omnibus aliis occurrendis oportet eos exhibere 
EpilcopisJ debent etiam attas comparere citati, live ad al 
legandum, five ad exhibendum exemptionis Privilegium. 
!n dubio autem, an Jurifdidio pertineat ad Epifcopum fu- 
per Regulares Mendicantes, decifio non ad iplum, utpote 
fn propria caufa, fed ad Sedem Apoftolicam fpedlat. Sup. 
a num. 202, 
SECTIO III. 
De Statu Lcticali , 
Q UMBRES I. Quae fint requifita boni Judicis ? 
RESP, Quatuor feqq. 1. CJt habeat legitimam judi 
candi poteftatem; fine qua procul dubio necdum illicite , 
verum etiam invalide procedit, 2. Ut habeat fufficientem 
Icientiam; fi enim ob ejus ignorantiam damnum aliquod 
litigantibus acciderit, ipli imputatur, etiam cum obligatio- 
ne reftituendi. 3. Qt fervet Ordinem Juris, feque in judi 
cando Legibus conformet, vel maxime fi fit Judex inferior, 
& ipfemet Legibus fubjcdlus, prout quilibet eft refpedtuLe 
gis naturalis & divinae. 4.ut latam a fe fententiam con- 
ftanter exequatur, nihil tribuens favori, timori, vel refpe- 
dtui humano. Sup, a n. 207. 
QUAERES II. (Qualiter [e gerere debeat Judex' in Inqui- 
fitionibus ? 
Nota tres elfe modos procedendi contra reum , follicet 
per viam Accufationis, Denuntiationis & htquifitionis . Pri 
ma eft, quando eft aliquis Actor , qui fpondet fe objedta 
probaturum. Secunda, quando aliquis detulit crimen qui non 
vult probare. Tertia quando Judex vel Superior ex officio 
procedit ad delidlum, vel authorem delicti inveftigandum. 
Denuntiatio duplex eft, Evangelica, quae tendit ad emen 
dationem Fratris, & fit Superiori ut Patri: Judicialis, quae 
tendit ad criminum punitionem , & fit Superiori ut Judi 
ci . Inquifitio quoque triplex circumfertur Generalis, qua in 
genere inquiritur, an ferventur Leges, num committantur 
crimina &c. qualis fit in vibrationibus Clericorum atque 
Religioforum. Specialis, qua & de certa perfona, & decer 
to delido inquiritur, puta an Petrus commiferit homicidium: 
Mixta, qua vel folummodo in certum delidlum , vel can 
tum de certa perfona inquiritur. Jam 
RESP. I. Ut Judex inftituac laquifitionem Generalem , 
non requiritur praeceffiffe aliquam infamiam . Ratio ; quia 
talis inquifitio nemini eft prasjudiciofa , & tamen ad bo 
num publicum neceffaria. Cavendum tamen fubditis inter 
rogatis, ne in Inquilitione Generali judicialiter denuntient 
occulta crimina eorum, qui nulla laborant infamia, &que 
nullo modo probari poliunt; quia denuntiatio judicialis ten 
dit ad punitionem, ubi autem nulla prorfus probatio , ibi 
nec intendi poteft aliqua punitio . Sed nec Evangelica de 
nuntiatio locum habet, fi crimen occultum jam emenda 
tum fit, vel per corredionemfraternam fecretam emenda 
ri poftit; quia rurfum ceffat'finis, fcilicet emendatio pro 
ximi per Superiorem facienda. Sup.a n.209. 
RESP.II. Ut inftituaturInquifitio mixta, fufficit pratcef- 
fiffe infamiam de crimine, ctfi nulk prarcefferic de perfo 
na; fupponitur enim, quod in inquilitione non fiat mentio 
fpecialis perfona;, fed lolum in genere , quis iftud crimen 
commiferit? vel an non fit aliquis rumor, murmur, aut in 
dicia de certo audore ? Nec refert, quod fimpliciores ali 
quando exinde fumant occafionem occulta aliorum crimina 
pandendi; quia hoc eft praster intentionem Judicis inqui 
rentis, imo lubinde expedit malefadorem occultum revela 
ri ad vitandum Reipublica; damnum. Sup.n 211. 
RESP. 111. Ut fiat Inquifitio fpecialis de aliqua perfona 
in particulari, praerequiritur infamia aliqua , feu rumor non 
paucorum, habens ortura a fide dignis; alioquin totus pro- 
ceffus eft Jure nullus, & idem effet accufator & Judex , 
dum quis a nemine provocatus, obligaret alios ad accufan- 
dum, vel denuntiandum judicialiter. In beneficiorum col 
latione tamen Matrimoniis&c. licitum eft inquirere dede- 
lidis, vel impedimentis perfonarum particularium fine ulla 
infamia praecedente, quia fimilia ad punitionem non ten 
dunt , fed tantum ad advertenda mala , poteftque effedlus 
obtineri abfque ulla diffamatione Inquifiti. Porro cum tor 
tura folummodo inventa fit in fubfidium probationum , 
nunquam adhiberi poteft, quin faltem femiplena probatio 
praecefferit. Sup. an. 212. 
QUIRES 111. Qualiter [egerere debeat Judex accufationis? 
Recolleci. Moral. ad Theol. P. Sporer, 
RESP. I. Judex inferior non poteft condemnare aliquem, 
qui non eft probatus nocens, etiamfi iple certo fciat eum 
effe nocentem; quia obligatur ad fervandum Ordinem Ju 
ris: nec Judex fupremus ordinarie hoc poteft; quia Jus luas 
defenfionis, & probatio Teftium reo competit de Jure na 
tura;, in quo Princeps non poteft difpenfare Ait tamen 
Supplem. ad impediendum malum grave Reipublicse idpof- 
fe fieri a Principe, iic praefertim in caulis civilibus, ratio 
ne dominii alti, quod competit Principi. Ita n 214. 
RESP. II. Neque poteft ad mortem condemnare eum , 
qui quidem probatus eft nocens, cerro tamen ab eo Icitur 
effe innocens ut oftenfum eft ex P. Sporer Recoli. 6. de 5. 
Prcecept. Decal. q. 9. 
RESP.III. Nequit etiam Judex remittere poenam a lege 
taxatam, li fit contra bonum publicum; nec alias, quan 
do eff Judex inferior; quia non poteft in lege Superioris 
difpenfare; Secus dicendum, quando eft Judex fupremus , 
quia ipfe poteft difpenfare in Jure communi, praeleram 
dum adeft juftacaula. Didium eft, a lege taxatam , fi enim 
eft poena arbitraria, feu relidla arbitrio Judicis, utique fe 
cundum prudens didlamen menfuratam poteft etiam Ju 
dex inferior imponere, licet femper ad mitiorem, quamfe- 
veriorem debeat inclinare. Sup. a n.216. 
QUdERES IV. Quid fit obfervandum Judici regulari? 
RESP. Omnia fune ei oblervanda , quae in Judiciis funt de 
jure divino, & naturali. Dejure divino funt praevia accu- 
latio vel denuntiatio dclidli, rei citatio, impartialitas Ju 
dicis, Teftium pluralitas, & rei auditio : Jc Jure naturali 
funt Judicis inimici reculatio, appellatio , defenfiones legi 
timae, juramentum Teftium de dicenda veritate, eorum re 
creta interrogatio, quod conftet de corpore delidti &c. Quaa 
autem folum fpedlanc ad IfibtUitates Juris humani , & fo- 
lemnitatem Judiciorum, nec adjuvant fubftantiam , non 
funt ei neceffario oblervanda. cap.24. de accufat. in fine. 
Sup.an. 217. 
QLLERES V. Ad quid teneantur accufator, & denuntiator? 
RESP. I. Qui vult alium de crimine accufare, debet il 
lud legitime & fufficienter poffe probare; alias incurritpg- 
nam talionis: non item qui vult crimen, judicialiter etiam, 
denuntiare, quia in tali requiritur, & lufficit , fi aperiat 
indicia, quibus Judex ex officio ad ulteriorem inquifitionem 
poftit moveri. Hinc crimen penitus occultum non licet s 
falcem judicialiter, denuntiare; cum enim judicialis denun 
tiatio tendat ad punitionem criminis , haseque in crimine 
penitus occulto locum habere non polfit , nil juvaret talis 
denuntiatio, nifi ad infamandum proximum . Secus eft de 
denuntiatione Evangelica, qua; fit Superiori ut Patri. Sup 
plem. n. 219. 
RESP. 11. Accufans, vel judicialiter denuntians non te 
netur ad praemittendam corredlionem fraternam; Secus eft 
de eo, qui denuntiat fraterne feu Evangelice , ut conflat 
ex ordine per Chriftum prasferipto Matth. 18. Ratio prioris 
autem eft ; quia accufatio , & denuntiatio judicialis nott 
tendit ad emendationem proximi, quae eft finis corredlio- 
nis fraternae, fed ad punitionem, & ad bonum publicum, 
ut alii exinde a fimilibus abfterreantur. Sup. an. 220. 
RESP. 111. In duobus cafibus tenetur aliquis, fi crimen 
legitime probare polfit, illud accufare, vel judicialiter de 
nuntiare, fcilicet 1. quando crimen eft Reipublicae vel etiam 
privato alicui prsejudiciofum , aut damnofum . 2. quando 
aliquis habet officium, vi cujus tenetur invigilare malefa- 
dloribus, utiCuftodes filvarum, gabellarum dicc. Nam in pri 
mo calu omittens accufationem, vel denundationem peccaret 
contra charkatem, cum quilibet teneatur excharitate (ad 
derem ego exjuftitia legali) damnum publicum aRepubli- 
ca; & ex priori moti vo privatum a proximo, fi poffit, aver 
tere: in altero omittens peccat contra juftitiamcommutati- 
vam, adeoque etiam tenetur ad refarcitionem damnorum ex 
luo officio negledio fecutorum. Excipe, fi delinquentes con 
tra Legem humanam, id fecerint compulfi excrema, aut 
gravi neceffitate: vel fint confanguinei, affines, aut amici 
intimi conditoris earum Legum; quia in his cafibus obligatio 
accufandi merito creditur ceffare. Porroquinam criminaliter 
accufare prohibeantur, lege in Suppi, ubi hsc a n.221. 
QUTERES VI. Quid in Tefiibus fit obfervandum? 
RESP. 1. Ut ex depolitione Tefiium plena habeatur pro 
batio in judicio contra reum, ad minus requiruntur duo Te- 
ftes, cum unum facile fit pervertere, iique 1. debent depo 
nere de vifu, non de auditu tantum; 2. debent effe Con- 
tefies, ideft , de eodem fadto, cum iifdem circumftantiisad 
rem facientibus deponentes, non autem fingulares , feu de 
diverfis, aut omnino contrariis fadtis, five circumdandis te- 
ftificantes. j. oportet effe omni exceptione majores, hoc 
eft, ut nulla exceptio contra eos a reo opponi poffit, quae 
a teftificando ipfos excludat. 
RESP.II. Omittens dareTeftimonium, dum proximuseft 
in gravi neceffitate, peccat contra charkatem; & quando 
a Judice legitime eft interrogatus etiam contra juftitiatn 
legalem. Patet ex didtis Recoli. 6. de 8. Praecepi-Decal. q.ti. 
RESP. 111. Accipiens aliquid pro ferendo vero teftimo- 
nio , non tenetur ad reftitucionem . Colligitur inde , quia 
ad teftificandum non tenetur ex juftitia , fed folum ex 
charitate, An autem ad xefiitRCionem teneatur, accipiens 
H 3 ali-