DE PROPRIETATI
jiibus externis fenfibus antcccllir: Unde ficut P
Philo vifum, Regem fenfuum appellar, itapru-
dentia virtutum moralium Regina nuncupatur,
propriufque ejus a£tus eft imperium. Si autem
Permolit de virtutibus ejufdem fpeciei, fic nul
la eft major, vel minor fecundum feipfam, fed
folum ratione participationis fubjcdti, vel ma
joris intenfionis feu radicationis in di ver/is fub-
jedtis , vel etiam in eodem fecundum diverfa
tempora. Quod fi attendantur prout funtfimul
connexo in aliquo fubjedbo, tunc ratione parti
cipationis fubjecli funt «quales quadam «qua
litate proportionis , quantum ad id quod eft
formale in illis, nempe conftitutioncm medij
rationis. At quantum ad id quod eft materiale, ^
nempe quantiim ad inclinationem ad adlum vir
tutis , poteft elle inaequalitas : quia poteft ali
quis promptior elle ad adlum unius virtutis ,
nempejuftitio , quam ad adtus alterius, puta.
„ fortitudinis , idque vel ex natura, vel ex confiie-
tudine , vel etiam ex gratio dono.
Hac dodtrina D.Thomo confutatus manet er
ror Stoicorum , qui (ut videre eft apud Tullium
5. de finibus , & apud Laertium in Zenone)
virtutem ejufdem ubique flaturo effe afferebant,
nec intendi poffe, aut remitti. Quo fpcdlat il
lud Senecte Epift. 7. Virtus non poteft major
aut minor fieri , unius ftatura eft. Et mox :
Non intenditur virtus, idem effe dicebat Socra- q
tes veritatem & virtutem, Quomodo illa noncrefi-
cit, fic nec virtus quidem. Habet numeros fuos,
plena eft. Rurfufque paulo poft : Pcrfuadebit fa-
pientia unum bonum effe , quod honeftum : hoc
necremitti, nec intendi poffe, non magis quam
regulam, qua retium probari fiolet , quam fi fle-
ites, quidquid ex illa mutaveris, injuria eft retli.
Idem ergo de virtute dicimus ; fit hac refla eft,
flexuram non recipit, rigida eft, amplius inten
di non poteft.
Docet praeterea S. Thomas eadem quoftione
virtutes intelledluales praeeminere moralibus :
quia illa: perficiunt inteiledtum ; ift<e appeti
tum, qui eft miniis nobilis quam intelledtus.
Inter illas vero fapientiam dicit effe omnium ^
perfedtiflimam: tum quia confiderat objedlum
nobilius, nempe altiffimam caufam , qua: Deus
eft : tum etiam quia cum per caufam judicetur
deeffedtu, & per caufam fuperiorem de caulis
inferioribus, Capientia habet ferre judicium de
omnibus aliis virtutibus intelledlualibus, &
ejus eft alias in fuos fines dirigere & ordinare ;
unde eft quafi architectonica refpedtu omnium.
6i. Qua: autem ex virtutibus moralibus procel-
lar aliis , quas vero cedat, difficile declarari pof
fe afferit Nazianzenus orat. 16. Quemadmodum
{inquit ) etiam in prato quodam , plurimis fit
fuavibus floribus referto, florem omnium pulcher
rimum & fragrantiffimum reperire haud facile eft;
alio nimirum alias olfattum fir afpettum ad fe E
diftrahente, atque ad primum eum decerpendum
alliciente. Nihilominus S. DoCtor inter virtutes
pure morales juftitiam ex eo dicit proferendam
effe reliquis , quod & fubjedtum habeat fubli-
mius, nempe voluntatem , cum reliquo appe
titui fenfitivo infideant; & objeflo etiam nobi
liori potiaturverfatur enim circa operationes
ad alterum, quibus homo non in fe tantum,
fed etiam erga alios perficitur. Unde Ariftoteles
5- Ethic. cap. 1. Praei ari (fima virtutum (inquit )
eft juftitia , & neque H efferus, neque Lucifer
ita admirabilis. Dixi ex virtutibus pure morali-
BVS VIRTVTVM. 349
bus, quia prudentia , quam casteris virtutibus
moralibus proferendam effe diximus , nedum
moralis eft, fed prasterea intellectualis. Ct.
Quinam vero fit ordo dignitatis inter tempe
rantiam & fortitudinem , difeeptatio eft inter
Philofophos. Piaro enim 2. de legibus, tempe
rantiam fortitudini proflare docet. Cui fuftra-
gari videtur Scriptura , cum ait Proverb. 16.
Qui dominatur animo fuo ( concupifcentiam
fcilicet franando ) melior eft expugnatore ur
bium. Unde Cyprianus libro de bono pudici
tia : Qui hoftem vicit, illo fortior fuit: fed al
ter qui libidinem repreffit , fortior feipfo fuit:
qui inimicum proftravit, externum hoftem per-
cujfit; qui cupiditatem repreffit, hoftem domefli-
cum fuperavit.
Nihilominus Ariftoteles & D. Thomas forti
tudinem temperantia proferunt: nam S. Dodtor
hic qu. 66. art. 4. in corp. fic difeurrit : Virtus
aliqua fimpliciter dicitur major, fecundum quod
in ea majus bonum rationis relucet firc. Inter
alias autem virtutes morales, qua fiunt circapafi-
fiones , tanto in unaquaque magis relucet ratio
nis bonum, quanto circa majora motus appetiti-
vus fiubditur rationi. Maximum autem in his
qua ad hominem pertinent, eft vita, a qua om
nia alia dependent: fir ideo fortitudo , qua appe-
titivum motum fitbdit rationi in his qua ad. vi
tam fir mortempertinent, primum locum tenet in
ter virtutes morales , qua fiunt circa pafftones.
Unde quando Proverb. 16. dicitur : Qui domina
tur animo fuo , melior eft expugnatore urbium ,
per dominatorem animorum , in eo divino oracu
lo , non incommode intelligi poteft ille, qui per
patientiam , fortitudinis adminiftram , cohibet
impatientis animi motus, ne erumpant; ita ut
his verbis nihil aliud fignificetur, quam inter
munera fortitudinis patientiam proflare aggref-.
fioni : quod verum effein traClaru >de virtutibus
cardinalibus oflendcmus.Sic fane eum locum in
tellexit S.Gregorius homil. 35. in Evang. ubi hoc
feri bir: Minor eft vifloria urbes expugnare, quia
extra fiunt qua vincuntur : majus autem eft quod,
per patientiam vincitur , quia ipfe a fe animus
fiuperatur , fir fanetipfium fibimetipfi fubjicit,
quando eum patientia in humilitate tolerantia
ft ravit.
Articulo 6. ejufdem qu. 66. docet S. Thomas
charitatem effe maximam inter virtutes Theo
logicas, quia propinquius Deum refpicit quam
cotero. De quo fuse intradlatu de virtutibus Difpio.
Thologicis. art.S.
Quantum vero ad durationem virtutum idem
S. Doclorqu. 67. art. 1. docet virtutes morales
acquifitas non remanere poft hanc vitam, quo
ad ipfarum materiale : quia ibi nullus erit lo
cus concupifcentio , & delectationibus cibo
rum & venereorum , quo funt materia tempe-
rantiojaut diftributionibus,& commutationibus
rerum quo veniunt in ufum profentis vito, cir
ca quas verfatur juftitiauemanere tamen in Bea
tis, quantum ad earum formale, nempe quan
tum ad modum, feu ordinem rationis, quo ap
petitus redlificatur Sc conformatur rationi. Un
de Auguftinus 14. de Trinit. cap. 9. ‘Trudentia
ibi erit fine ullo periculo erroris; fortitudo fine mo-
leftia tolerandorum malorum ; temperantia fine
repugnantia libidinum.
Articulo 2. fimiliter afferit virtutes intelle-
dluales poft hanc vitam remanere quidem in
omnibus, fecundum id quod in ipfis eftforlnas
Xx iij