tractatvs primvs
DE V LE IMO fiet E HOMINIS
ejufque beatitudine.
U M omnis humana adtio ex finis A
amore proficifcatur, Si finis fe ha
beat in moralibus, ficut primum
principium infpeculativis: priuf-
quam in hac fecunda parte de hu
manis adtibus, moralibufque operationibus dif
feramus , de ultimo fine hominis, ejufque bea-
titUdine,Tradtatum inftituimus, in quo qua: do
cet D. Thomas quinque primis qusftionibus ex
ponemus. Foelix autem initium, quod ab ipfa
roelicitate deducitur; fe eurum , quod finem at
tingit : nec minus faelicem, fauftumque exitum
fperare aequum eft, cujus adeo,foelix pratcefterit
initium.
SE Se
ite) iSl
B
dispvtatio i.
De ultimo fine hominis,
%/id qitafltonem /. Divi Thornu.
I NteniieeIs S. Dodfcor finem ultimum
creatura: rationalis in particulari declarare;
ab univerfalioribus incipiendo, tradfcat in
qua:ftione prima de ultimo fine in communi;
adturus poftea de ultimo fine in particulari, feu
ie beatitudine hominis.
Articvevs Primvs.
VtYtim homini conveni At agere propter
finem ?
S Upponenda hic ea funt, qua: in fecun
do Phylleorum de finis exiftentia, quiddita-
te , Sc caufalitate , tam in adtu primo, quam in
adtu fecundo , tradi folent: moleftum enim &
inutile forfan elfct, qtuvftiones illas Philofo-
phicashic repetere. His ergo fuppofitis.
Dico : homini convenit agere propter finem.
Ita D. Thomas hic art. i.
e fle difficultas circa Majorem propofitionem,
Illa enim maxima : omnia qua fitnt in aliquo ge
nere , &c. videtur coincidere cum communi
illo axiomate , delumpto ex Ariftotele io, me-
taph. cap. 2. Primum in unoquoque genere cfr
caufa ceterorum : iftud autem non videtur uni-
verfaliter verum : nam albedo v. g. eft primum
in genere coloris , & tamen non eft caufa alio
rum colorum : homo eft primum & perfedtifli-
mum in genere animalium, Sc tamen non cau-
fat ctetera animalia : item pundtum eft primum
in genere quantitatis, & primus dies in genere
dierum, & nihilominus neque quantitas a pun-
«fto , neque aliquis dies a primo derivatur': Ergo
idem dicendum de maxima D. Thoma;.
Refpondetur tamen, hoc axioma recfte intel
lectum efle univerfaliter verum, Sc fic debere
intclligi : id quod eft in aliquo genere, feu
ordine rerum ,%8c eft primum feu praecipuum in
tali ordine , eft caufa omnium quz funt in illo
ordine, in eo genere caufa:, in quo eft primum,
feu praecipuum. Unde in ordine caufarum , quia
Deus eft prior in genere caufa: finalis, efficien
tis , Sc formalis extrinfeca:, feu exemplaris, in
his tribus generibus, omnes caufa: creata: ab
illo dependent. Quia artis navifadliva: finis ul
timus eft navis , omnes fines illius generis ab
illo fine dependent, fiye fciffio ligni, five do
latio , five quodcumqtie aliud quod in tali arte
& ejus annexis continetur. Similiter in guber
natione regni, quia Rex elt prima catifa effi
ciens , ideoProregcs, Judices, Sc omnes Mi-
niftri , inquantum caufir efficientes guberna
tionis , dependent a Rege in eodem genere
caufa: efficientis. Cum ergo primum in ordine
intentionis fit finis , qui fe habet inoperabili-
bus, ficut primum principium in fpeculabili-
bus; oportet quod operabilia ab homine, ut
homo eft , in ordine intentionis , feu in genere
caufir finalis, deriventur Sc caufenrur a fine,'
feu propter ipfum appetantur ,& fiant. Unde
Ad primam inftantiam refpondetur , quod
cum albedo fit foltim prior inter colores, in ge
nere caufie exemplaris ; ideo alii colores fio-
lum in genere menfunj ab albedine dependent:
Probat in argumento, fed contrd , in hunc conftituuntur enim Sc diftingutur fecundum
modum. Omnia quae funt in aliquo genere, de- quod ad illam magis vel minus appropinquant.
rivantur a principio illius generis : Sed finis eft u - 1 L u -
principium in operabilibus ab homine , ut pa
tet ex Philofopho a.Phyfic.Ergo omnia operabi
lia ab homine , ut homo eft, derivantur Sc cau-
fmturafine : fubindeque fiunt propter finem,
eo quod caufalitas finis confiftatinappeti, feu
in eo quod aliquid fiat propter ipfum, Sc gra
tia ipfius.
In hac probatione D. Thom*, foltim poteft
Tom. III.
Similiter etiam ajia animalia dep‘endent ab ho
mine , in genere folutn caufie menfurantis &
exemplaris : quia tanto funt perfedtiora, quan
to magis naturales eorum inftindtus accedunt
ad rationem hominis.
Id vero quod fubjungitur de primo pundto
lineie, & de primo die, non eft ad propofitum i
quia pundtum Sc dies folum funt priora in exe-
eutione, five ordine durationis; maxima autem
A ij