S.Tho.i.
i.q- 74-
art.8.
Matt. j.
Exo.io.
319
InfHtutionum Moralium.
20
narratione,& Termone,guftatu,odoratu,& tadu obleda A Te cogitata f ercipitur, nullum eft peccatu,modo non dc-
1
3
munite apprehefione,& poffefllone rei: ficetia,cu res ve-
luti praifentesal cogitatione fingimus,immocum multa
fi da,q 11 te e fle aut fieri nequeunt mete occipimus .Porro
deledatio cum mentis cogitatione capitur, pdt triplici
ter percipi. Aut. n. primo ex re ipfa cogitata capit :& tunc
res eft obiedum,& materia deledationis,cogitatio vero
non eft obiedum,fed operatio,per qua res cura appetitu
coniungitunquo modofaepe per afpedu m,guftatum,au
ditum,odorarum,vel tadum copulatur. Secundo modo,
interdii deledatio ex cogitatione percipitur:& tuc cogi
tatio,licet in re aliqua externa vetfatur,eft tn obiedum,
& materia deledationis, ita vt nos ipfa rei cogitatio vel
recordatio deledenquod folet accidereijs,qui imagines
in tabella depidasal iciuntialiquando enim delebatur
rebusin imagine adumbr^f is, & eindis, aliquando vero
jpfis rerum imaginibus, eas enim contemplantur vt pul
chre in tabella defcriptas, itavt placeat earum imaginu
coueniens,& apta pidura.Sic etiam deledamur aliquan
do, quia res mentis cogitatione concepta tanquam pul- g
chra,& nobis ineunda placet; Aliquado vero ex eo,quod
ipfa rei cogitatio, tanquam iucunda quaedam conceptio
nobis eft grata, vt folet effe iis, qui diduri, difputaturi,
vel concionem habituri funt,coutra res obfcenas, & tur-
pes;quibusnimirumres ipf2Eobfcocn:Edifplicent,at vero
placent cogitationes conceptae. Terti o modo poteft de le-
datioeuenire,eoquodex deliderio, fpe, ftudio boni in
eundi, vel vtilis,&commodi capiatun&tunc huiufmodi
deledatio cum appetitu coniungitur per voluntatem,&
adum perueniendi ad opus externum, cunuame primae
duaedeledationesantedidae, fint abfq; voluntate operis
complendi,& propterea h^c poftrema deledatio coniun
da copulataq; eft cum voluntate opus perfici€di,& ideo
fequit ur cupiditatis & delideri; naturam.
De delegatione morofa, Cap. VL
R inio quaeritur , An deledatio morofa circa C
obiedum malum fit peccatumiTres in hac re
inuenio fencecias, Prima eft qua refert S.Tho.
non clfe peccatum,modo fit abfq; ftudio,& vo
luntate malefaciendi, & abfq; oioccafione confentiendi
inopus,&fadum malurmquam fententiam Cordubefis
lib.i. quaeftione, ij.dub. n. Martino adferibit, & ait
eam effe probabilem,licet minus tuta m,& publice mini
me docenda. At reuera Martin.q 3 de luxuria ad 17. ar
gumentum,vbi hanc qftione attigit, eam peccatum effe
plane fatetur;ita th,vt dicat, non efle facile condemnan
di! m eu,qui cogitatione mala deledatur.Prima haecfen
tentia poteft probari dupliciter . Primo, audoritate
Chrifti Domini; [Qui viderit,inquit mul ereadconcu-
pifcendameam , iam m^chatuseft in corde fuo :] &in
nono ac decimo praeceptis Decalogi folum dnNoncocu-
pifces vxore,vel rem proximi tui: ] ergo cupiditas,& vo
luntas mali perpetrandi eft peccatu,non th fola deleda
tio, qii2E de malo cogitato percipitur. Deinde, exemplo
probatunqm pot quis debello iniquo apud fe cogitans ,
aio fingere,fe Ducem effe &Imperatorem,exercitum pec
varia loca traijcientem, contra hoftes ftrenue pugnante,
mirifice fefe defendentemiin qua deledatione non vf fa
cile peccati condenandus. Praeterea, non vf peccare qui
folo afpedu ludi, vel duelli aut fpedaculi lege aliqua
interdidi obledatur.Poftremo,non peccat, qui t£c,quo
ieiuniumferuare praecepto copellitur,de e fu carnium co
gicans in eo fele deledat.Secuda opinio diftinguit in huc
modfuauc res,inquit cogitata per fe mala eft,qualia funt
qui mrenaturali damnantunaut folum eft mala, quia le
gealiqua feripta prohibetur,vti efuscarniumcertisqui-
bufdam anni tpibus interdidus, ludi & fpedacula, qu*
lex humana vetat.Si res igitur fit per fe mala. tunc dele
datio, quae ex ea capitur, eft peccatum, quia cum res fic
per fuam natura mala.red? rdni repugnat,& deinde de
ledatio ex ea re capta eft malamaquicqd deledat, hoc
ipfo placet,& approbacunat peccatum eft,approbare, 8c
gratum & acceptu habere id, quod malum ac turpe efle,
cognofcitur.Si vero res lege tantiimodo feripta vetetur;
tunc deledatio,quae ex ea re abfolute, fimpliciter,& per
ledemureiufrnodi re,quatenus lege interdida. Piec.qif
dicoexeploperfpicuu. Titius in ieiuniorum tpibus cogi
tansde efu carniu abfolute & per fe deledatur in eo,non
tn vt lege interdido,fic minime peccat. Confirmant hoc
multiplici ratione.Primo,quia deledatio cogitationem
confequitur,fed cogitatio eft circa efum carnium abfolu
te per fe fumptu.at efus carnium perfe non eft malus; er
go huiufmodi deledatio non eft circa obiedu malu. Ite,
quia ficucintelledus, vel ratio,‘quae funt re coiunda,po
teft Tcogitatione feiungere, & vnu abfq; alio concipere;
fic etia voluntas pot, quae funt re ipfa connexa feccrnere,
& vnum fine altero velle.ergo poteft in efu carniu abfolu
te,& per fecogitatodeledari, no quatenus eft lege inter
didus:fedquatenus carnium vfus fimpliciter ineundus,
aut vtilis cogitacur.Deinde.quia alioquin peccaret,quot
quotdeledantur afpedu fimplici ludi vel fpedaculi,hu
manis legibus damnati. Accedit his,quod leges humans
multa opera externa vetant, & proinde voluntate ea fa
ciendi,& deledationem, qua; capitur ex i js, vt funt lege
interdida,non tn condemnant deledationem abfq; vllo
ftudio,& volutate operis coplendimon.n leges humans,
adus mentis internos imperant, aut prohibent;nifi eara
tione,qua referuntur,&dirigunt ad opus. Tertia opinio,
abfolute docet, oem deledationem circa obiedum ma
lum,efle peccatum. Haec opinio eft coi Theologorum c6
fenfu a pprobata & recepta : Illud tn animaduertendum
puto,eam intelligi de deledatione , qua quis deledatur
in malo,vt malum eftmam in malisfspe, poteft aliquid
boni cogitatione apprehendi, ita vt voluntas obledetur
in ea boni rone cogitata . Explico rae:Titius ex equo,iu-
mento vel curru decidit,&cafu grauiter vulneratur, aut
Isditunquia cafus ille, ex quo,iumento,vel curfu fit ridi
culus,rifum excitat,&Istitiamituncis,qui I?tatur&ri-
det,nequaquam deledatur de malo, neq; enim obleda-
tur de vulnere,aut membri inc6modo,aut corporis often
ftone,verum de modo ridiculo,quo ille decidit Ad eun
dem modum,cum narrantur furta quaeda, fraudes, & in
fidi» mirabili dexteritate & artificio paratf ,& inftrud?
adnocendum ridere confueuimus, & dulcem quandam
animo voluptatem percipere:qu£ enim noua& mobilia,
qus mira,& fubtilia funt, ea fere natura fua pariunt vo
luptate.Similiter afpedu ludi,ve! fpedaculi boni,duelli
item & belli iniqui,deledamur, quod fubtiliter,& inge
niose aliquid agatur, quod fortiter & ftrenue pugnetur,
quod arma refplendeant, lituus perfonet, tuba clangat.
Haec omnia dode,& vere Caietanus annotauit.
In hacigiturqusftione prima fententia, videtureffe
temeraria,quia eft contra communem omnium Theolo
gorum fententiam Altif.Iib.2.trad.i8.c.4-q-2"Alex.p.z.
q.iQ9.m. 11 S.Tho.i.z.q.74.ar.8.Bonau.2,d.z4.p.i.ar
i.q. i.Ric.2.d.2 4-ar.4.q.4,Scot.2 dift.42.q-i. $.fequitur
fecundum Dur.2.d.24.q6.& Gabr.4.dift. 15. q.13.311.3.
dub 2.Mai.2.di.4i.q. i8.Anto.2.p.tit.i.cap,4 $. 1. Ang.
Sylu.Tabien.Armil.Caiet. verbo cogitatio, & verbo dele
datio.&Nauarr. c. id.|nu 9. videfur quoque efle contra
Patrum dodrinam,fcilicet contra Chryfoft. hom. 17. in
Matth.Hilar. in Mattii.can.4.Aug.lib.i 2.de Trini, c.12.
Greg.lib-2i.Moral.c.3.Ifido.quicitatur.2 2.q y.c.nonfo
lum.&Bernar.de interio.domo.c.40.Videturetiam cum
ratione pugnare. Etenim res mala, vt mala eft in morib.
cum reda ratione difcordat,& pugnat:ergo voluntati re
ds difplicere debet;at voluntas,qu» ea deledatur, eam
approbat, & tanquam libi gratam & accepta m habet; er
go hoc ipfo peccat. Secunda vero opinio, non eft, quod
diftinguat ea,qua funt ex lege interdida,ab ijs,qus funt
perfe malarquoniam fi is,qui deledatur cogitans de efu
carnium abfolute, & perfe, non autem vt eft certis tem
poribus interdidus, non peccat, ideo eft , quia deleda
tionem non capit ex re mala , quatenus mala , nam efus
carnium perfe malus non eft, fcdmedius& indifferens.
Ac vero idem iurisclt in ijs , qusfunt perfe mala , quo
niam fi in ijs, aliqua boni ratio poteft mentis cogitatio
ne concipi,& voluntas in ea,vt bona eft, deledetur,pec
catum non contrahit, vt in exemplis,fupra allatis dixi,
idemq; in multis alijs elueefeit :nam etiamfi bellumfic
iniuftujfi quis tamen cogitatione fe fingat ducem, deco
ris armis indutum, ftrenue exercitu m dudatem per loca
ardua.
Caie.ii
fum.de-
ledatio
morofa.
