N 
609 
Liber Sextus. 
<5io 
ie^is naturalis materia mutatur variatis rerum circunftan- A 
tijs; primum enim foluitur.fi dixerimus,leges vfucapionis, 
autprsfcriptionis, vtvocatit, nequaquam tollere legem, 
aut ius naturale : Sed ideo effe iuflas ,quiaad coe bonum 
tuendum,Scconferuandumfunt inftitutas: nimirum,ne re 
rum dominia diu incerta maneant.tutn vt lites quse folenc 
effe alioqui innumera,inextricabiles,& interminabiles,di 
rimatur;&paxin Republicacoferuetur. Et prontereacbs 
bonum priuato antefertur; hoc eft,|>|) falutem,& incolu 
mitatem coem priuati homines iure poffunt fuorum bono 
tum dominio fpoliari. 5 Secundam diluitur argumentum. 
Hcfit inter Audlores tum Theologos, tum iuris Canonici, 
& ciuilis interpretes variae fniae fintde innocente.qui fecu. 
dum allegata, & probata reus, & nocens effe eonuincitur: 
de ea tamen re alibi commodius dideremus: In prafentia 
jd tantumdixiffe contenti,eiufmodi innocentem iure pof- 
fe capite damnari, no quiaius naturale iure ciuili tollatur; 
fed quia ob coe bonum in iudicio procedere oporteat ex 
publicis holum teftimonijs, &didlis, non ex priuata Indi 
cis fententia: alioqui.n.ius fingulorum hominum affedli- g 
fousobieclu poffet paffim,&faci!S peruerti. Dicesjexhoc 
folumconcludi.non poffe innocentem,qui probatur fuiffe 
criminis reus, abfolui a ludice fecundum fuam priuatam 
notitiamjnon tamen ime poffe morte damnariiRefpcdeo, 
poffe et contingere, vt coe Reipublicas commodum, falus, 
inquam,& pax conferuari non pofiic, nili innocens flatim 
capitis condemnetur, fi ex allegatis , & probatis in indicio 
cumdeliquiffeconftiteric.Fieri.n. poteft, vc totus popu 
lus, fine ciuitas petat eius condemnationem,& magnopere 
offendatur,nili,pro criminis denunciatione & probatione 
fententia pronutiata,damnetur.Quod tertio locoobijcie- 
batur circa alimenta filijs.vel parentibus debita; id nequa 
«quam nobis aduerfatur. Eft enim obferuandum,aliquando 
ijshominibusita a!imentadeberi,vt nunquam ea detrahi, 
■denegarive queant; verbi gratia, fi fit filius, qui nihil ha 
beat, quo vita o fuam commode fuftentet, ita vt viribus 
arte.mduftria, fpe omni humani fubfidij deftituatur,nul 
3a lege humana ooteft alimentis fibidebitis priuari.hoc.n. 
ipfa muta animalia nos docent. Aliquando vero filius po- . 
«eft honeft£,&conuenienter aliunde abfque bonis pater, 
misenutrirq&viuere ; velquiacharitate, & munificentia 
aliorum habet ncceffaria vies fubfidia; vel quia ipfe per fe 
ipfum idoneus eft ad alimenta fibi neceffaria,& commoda 
coparanda; &his in caufis leges humanas ciuiles boni cois 
rationem habentes poffunt iuftis de caufis alimenta filijs 
denegare;nimirum,,pj? iniuriam aliquam atrocem parenti 
bus illatam. Immdvt fili) in officio erga parentes conti 
neantur, poffunt alimentis, vel ex toto, vel ex parte fpolia 
ri. Pari quoque rone poffunt leges humans concedere fi 
lijs, ne fuis parentibus alimenta miniftrcnt > & prabeant.qa 
aliundd queunt comode fuftentari: Secus vero, fi nequeat. 
Eodem modo,leges ciuiles correptionem filijs,& parenti 
bus debitam,vel tollunt omnino, vel minuunt. «[Quartum 
erat,quod obijciebatur;Homincs,iurc humano femoto, na 
fci liberos; fed nihilominus tn gratia communis boni;nem 
pS vt delifta meritis poenis puniantur, ac (inguli deterrea 
tur a malis,&m officio conti neantur, captiuitates„&fer- 
«itutesintrodudlas funtihoc.n i ure exorta funt bella.&iu 
re belli capti milites fiunteapientium ferui. Sic etiam pot ? 
]ege humana conftitui, vt quis efficiatur feruus alterius. 
Ad haec, dupliciter aliquid dicitur efl'e iuris naturalis, vno 
modo,id quod fieri lex natura iubet,vel prohibet; Et hoc 
lege ciuili nec tolli, nec minui poteft; altero modo, id, qff 
lege natura permittitur aut conceditur, non tamen impe 
ratur.aut vetatur,fiufi damnatur, hoc modo, iure naturali 
homines nafcuntur liberi, non ferui; &oia funt coia: non 
quidem quod ratio naturalis imperet, vtomnes homines 
lint liberi, vel vc omnia fi ntcoia; fed, qj nullus nafcarur na 
tura feruus,nec ius natu rale res fecerit proprias alicuius:& 
ea,quas ad ius naturale hoc modo pertinent, poffunt iure 
humano mutari,quo funtinduilse feruitutes,& rerum do 
minia conftituta. «f Vitimo argumento refpondeo penes 
Ecclefiam elfe ius priuandi Paganos iure, & imperio,quod 
habent inChriftianos; nam hoc eftin rem,&bonum fidei, 
& religionis Chriftianasi&jpindfi ratio ipfa naturalis pra- 
feribit ,vt coe bonum priuato anteponatur.Ecclefia itaque 
diu,& faepius experta Chriftianos Paganorum feruos mul 
ta,& magna pericula non foliim corporis,fed etiam animas 
Inftit. Moral, Pars 1. 
incurrere , cum facili cogantur i fide, Sc religione defice 
re, autaliacriminaperpecrare eosiure poteft inlibercate 
afferere.ne toq& tantis lint periculis, incommodis,&ma 
lis obiedli. 
Tertio quaeritur, Anlex naturalis poffic auftoritste di- 
uina tolli,id eft, quaerere; An Decalogi prascepta Dei nutu' 
remitti,folui relaxari queanc?De hac re,Theologi in 5. iib. 
fent. dift.3 'i.tk in 1d .4S.Tres opiniones inuenio primam 
Scoti afferentis,ea quas funt iuris naturalis per fe nota, no 
poffe relaxari: quae vero funt iuris naturalis dedufta tan 
tum neceffarioex perfe notis principijs,poffe relaxatione 
accipere. Ex hoc concludit Scotiis duo: primumeft,indui 
gentiam diuinam, non cadere in duo prima praecepta pri- _ . 
mx tabulae Decalogi, nempS, de non colendo alio prater bxo * 
Deum cultu,& veneratione latriae;& de non vanS iurando 10 ' 
per Deum. In esetera omnia prjcepra Decalogi, fiue illa 
lint primae tabulae, fiuefecundae, poffe cadere relaxatio 
nem, hoc idem Gabriel, Mirfilius, & Almainus tradide 
runt. 
Secunda opinio eft Durandi, concedentis poffe volunta l^ur. 1. 
te diuina mitigari, & temperari duorum praeceptorum ri d-i7* 
gorem, nimirum de Honorandis parentibus, &de alio ho- q- 4- 
mine non occidendo: castera vero pracepta relaxari non 
poffe.putat.n illeincjteris efle bonitatem,vel prauitatem 
intrinfecamun his vero duobus non item. 
Tertia opinio eft S.Thomasin vniueifum docentis, prae 
cepta DecalogqaudLoritate diuina remitti,& folui non pof S.Th 1. 
fe.Sicquoq;Alti(iodorenfis,Ricardus Bonauentura,Maior, 5 .q. 00 
& alijiatque haec opinio eft verior. Ad quod melius perci- ara- 
plendum, animaduertere oporterpelaxatione legis,quam 
paffien Theologi,&iuris vtriufq;penti difpenfationem ap 
pellant,dupliciter accipi.Primo fufius,&latius,& hoc mo 
do quaelibet interpretatio, declaratio, vel abrogatio legis 
ex parte,non ex toto,dicitur relaxatio. Secundo modo fu 
mi tur preffius,&ftri(fi:ius, ita vr relaxatio legis fit, cii lege 
fuam vim recinenteabeaaliquis voluntate Principis, ex- 
imitur,cum tamen caeteri ea lege teneantunhoc enim mo 
do Princeps aliquos fuis legibus foluit, hoc eft, excipit d, 
; legibus,quibus alioqui tenebantur.Scotus,&a!ij relaxatio 
nem latius, &fufius accepere :S Thomasprefiius,& re-- Ge.iz.' 
flri£lius,& ideo magis proprie. Exemplum fit; Deiiutfu 
Abrahamus filiii fuum Ifaacirnmolauit,quod ad fe attinet 
neci tradens. Scotus ait, Abrahamumhocfadto,diuina in 
dulgentia, & relaxatione legis folutueffe lege de non oc- 
cideudo innoccnte: quia Deo idiubente, noneoipfofub- 
3ata eft lex,ata lege ea inre exceptus eft Abrahamus . Ve- 
riimS.Thomas hanc legis exceptionem, relaxationem non 
vocat, quoniam Deuseft Dominusvira omnium ho— 
mnium , & proinde vira, & necis habetimperium: quare 
cum iubet quempiam interimi legem nec ex toto, nec ex 
parte relaxatffoluitaut tollit; & idcirco necipfum inter- 
fedlorum excipit d lege, quoniam quando iuffuDei in 
nocens necatur, nihil prorfus contra legem naturalem ad 
mittitur. Vita. n.adimitur iuffuDei, penes quem eft vic-je, & 
mortis imperium,& proinde nulla ad id opus eft relaxatio 
ne legis.Lex enim naturas nunquam vetuit casdem J & necS 
hominis, quam Deus ipfe iubet. 
Hoc igitur conftituto probabilior,& verior eft B. Thomas 
( fententia,in legem naturalem, indulgentiam diuinam non 
cadere: nam licutin rebus, ipfis naturalibus id quod perfe 
verum eft,non poteft non effe verum; cuiufmodi funt ho 
minem efle animal,corpus,& fubftantiam; rerum .n.natu 
ras mutari nequeunt. Sic etiam in moribus ea, quas per fe 
mala funt,non poffunt fieri bona,quia hsec eft eorum natu 
ra,vt fint rationiaduerfa,& contraria, veluti furtum,adul 
terium.mcndatium . Ergo,ficutnulla audforitate fieri po 
teft, vt homo non fitanimal,corpus,& fabftantiajita & fie 
ri nullo modo poteft quinadulterium,furcum,homiddiu, 
&mendacium fuapie natura fint mala. 
At enim his,quas diximus,quasdam ab aduerfarijs oppo 
natur. Primum opponit Dur.Deus, inquit, naturales reru 
conditiones faspfe mutat; eius enim poteftate fit accides (i 
ne fubiedlo , & fit natura fubftantialis, qualis eft Humana 
in Chrifto Domino, fine propria fcilicet hypoftafi.perfo- 
na,& fubftantia. Item , Deo audlore, naturalis rerum cur- 
fus aliquando mutatur;quod oftendut inulta f*piusa Deo 
mirabiliter effe«ffca:in moribus poteft etiam Deus rei bonae 
vel malas condiciones mutare. Veriimkiquide eft,natura- 
Cc 3 les