r 
^35 
Inflitudonum Moralium. 
6i<5 
AeXt achelemhabujt conftnru Licihisque affenticntibus, A qui inftitutione coniugij.Ego vero nihil !n praefatisS.A « 
u .-i • hmf vel Auviift.rpftimomis leso. auod renrehenfinnp rti_ 
poftea ancillas fibi matrimoniocopulauit.Secundo obij 
cies;Lamech videtur in Scriptura notatus, quod primus 
omnium mortalium plures fimul vxores habuerit, quod 
ISIichoIaus Pontific. infinuauit.ca.annon.24^.3.Refpon- 
deo notatum quidem fuifle Lamech , non quia plures du 
xit vxores,fed quia explenda libidinis, non procreanda 
prolis caufa id fecit; Abraham vero & lacob.non volupta 
tis caufa, fed fobolis tantum gignenda, vt gentem fuam 
xnul tiplicarent.Tertio,CHRISTVS Dominus docuit, plu 
res fimul vxores habere,cum inftitutione matrimoni; pu 
gnare,ait enim , Qui fecit hominem ab initio mafculum 
& feminam fecit eos.& dixit,Propter hoc dimittet homo 
patrem fuum& matrem fuam.&adhxrebit vxori sua,& 
cruntduo in carne vna. Itaque iam nonfunt duo, fed vna 
caro. Dicimus, communem Patrum & Theologorum effc 
fententiam, ex matrimonij inftitutione & iure , tum diui 
no,tum naturali vna tantum vxorem requiri; veteres ve- 
rd Patriarchas,& deinde eorum pofteros plures fimul vxo 
brof vel Auguft.teftimonijs lego, quod reprehenfionedi 
gnum eife videatur.Nec enim Arabr. cum dixit, nulla !e. 
geeffc tunc tpis adulterium interdiftumjintellit lege du 
ninam , aut naturalem cum ipfa matrimonij inftitutione 
accepta;nec in vniuerfum adulterium videtur accepille. 
Et cum dicit, Abrahamttm id fecifle vxoris confenfu; id 
ideo dicit; ne Abrahamus contra ius nature fecifie videre 
tur, fcilicet illud, quo prohibeturquis tradere alteri cor. 
pus,quod vni alteri iam dederat,fignificat igiturS. Amb. 
id.qd alioqui cifet adulterium vj .in eo,qui preter vnam, 
alteram vxorem duceret, non fuiffe adulterium tunc teoa 
poris apud Hebrxos.quia nulla lege feripta id prohibebs. 
tur,fi quidem more, & inftituto Maiorum, dux, Scplurcs 
fimul vxores ducebantur. 
Cum idem S.Augu.aitTacobi Patriarchae factum cum 
quituor vxoribusnon effe contra naturam : fe ipfe expli- 
catjquia no libidinis,inquit,fed prolis caufa fecerat. Por 
ro plures fimul vxores habere ad prolem generandam,nH 
res habuilie diuino quodam impulfu & afflatu permotos B eft contra naturam,&primariumjfinem coniugij,que ras 
ad fobolem propagandam, cum ludxi, pauciores exteris 
populis & gentibus eflent. Vnde Innocent. Tertius, dixit, 
cap.gaudcmus.de diuortijs Nec vili vnquam licuit fimul 
plures habere, nifi cui fuitdiuina reuelationeconceflum: 
qui mos quandoque,interdum etiam fascenfetur.per que 
ficut lacob a mendacio, Ifraelitx a furto,& Sanfon ab ho 
micidio,fic& Patriarchx , & alij viri iufti, qui plures le 
guntur fimul habuiffe vxores, ab adulterioexcufantur. 
Hxc ille Pontifex,cuiusquide fentencia videtur hxcfuif. 
fe,primos viros iuftos fibi plures feminas fimul in matri 
monio cupulalk cclefli Dei inftindhi &inflatu,vrfobold 
procrearenf.quorum deindcexemplum pollericorumfe- 
cuti funt; quod & poftea in morem & confuetudinem ve 
nit, & tandem veteri lege, & feriptoiure permilfum. 
Neque probo quod quidam tanquam probabile affir 
mant,hanediuinam indulgentiam ,quam difpefationem 
appellant concellam fuifle non Hebrxis folum , fed etiam 
omnibus gentibus. Nam Ethnicos fimul plures vxoresha 
trimonium inftituit.non ad libidinem, fed adprolem ge- 
nerandam Non tamen negauitS.Aug contra ius effe natu 
ralc, quod vetat:Rem qua alteri tradideris, ne alteri des; 
& quod prohibet iurgia,odia,& diflidiain domo,& fami- 
I i a: q 11 q mala,& incommoda Polygamia folet afferre nifi 
Dei permiflu.vel conceffu plures fimul vxores habeantur. 
Cum enim dicit,non efle contra naturam, ne contra nrs- 
ceptumjhoc ideo dixit quia fadlitabatur more,& inftim- 
to iViaiorum,fua originem ex diuino impulfu, & inft infla 
trahenteiquodnunc Chriftianis moribus, & legibus abro 
gatum eft. 
Secundo Queritur,Aii facra Scriptura concubina:uomS 
in bonam parte acipiat, vj.pro ea,qux verdeoniuxerat. Epij} t ^; 
leo Papa in Epiftola ad Rufticum Epifcopum Narbonen 
fem.qux refertur in c Non ois 3 i.q.z.Concubinam in ma 
Iam partem accipit,Non ois, inquit,mulier viro coniufla 
vxor eft viri ;quia nec ois fi litis eft haeres patris, Nuptiam 
foedera inter ingenuos legitima funt, ac inter coaequales. 
bentes,vel peccalJe puto, quia mala fide id fecerint,veli u C Itaque aliud eft vxor,aliud concubina: ficut aliud eft an- 
II - VloKni^o ^ , Ii li, L ... C- ..111- 1? . „ 1 I .. J 1'A Fi , J A /1 „ t . . „ - J IT- 
ftamexcufationem habiiiiie, non quiaDeus illisfacuIta 
tem concelierit,fed quia probabili ignorantia decepti,bo 
r.a fide forfitan fadfitarunt. Chriftus Dominus matrimo 
nium ad primam & antiquam fni inftitutionem,& adip- 
fum ius diurnum,&naturale reuocauit,pracepit,vt vnuj 
vnam tantum duceret, non plures fimul. 
... PoftremoobijciturS.Ambrof. quidem faflum Abrahx 
_ \ r a' defendens,triplicem e ' U5 re ' rationem affert:Prima eft,5. 
, e ' eo tempore adulterium nondum erat lege interdiflumffe 
ia ani - a ' inc j a) qudd amore pofteiitatis,non ardore libidinis, id te 
ca P-4- cdfenfu vxoris .-Tertia ratio; quod id egerit ad ali 
quid futurum fignificandumiqiixcaufx minime fufficere 
videntur, vt Glofla quoque fuper Gratianu annotauitjx. 
q.4.c. dixit Sara,& in c.Gaudemus,de Diuortijs.S.Aug.iti 
omns delidto, 
aut contra prae 
:ob legi tur vxo. 
• snin gignen- 
corpons vin 
.'ibi: Pro ingenti 
;quod generali 
erat,crifneno 
dem faflum Abrahx & lacob vindici 
eos ait nihil contra naturam,contra 1 
Aug.lib. ce ptuni & lege fcciffe. Nullam,inquit, 
de ciu.id ren) petijfle prxter viiam: nec vfum p 
c, 3 6, dxpvoHsoffido.coniugali iure fenia 
ret, nifi vxoreseius id fieriflagitafle .. 
Au<»u Ii fuihabebantlegitimampoteftaten- 
1 ^‘ ra ‘criminelaccbquatuorobijciuntui 
P rolocll tione purgatur.Qitandoen .; . 
£ erat: alia enim funt peccata contra naturam, alia contra 
* ’ mores,alia contrapraeceptumffi naturam confidas,nola- 
fciuiendi.fed gignendi caufa,illis mulieribus vtebatur.Si 
morem,illo tempore,atq;in illis terris hoc fadlitabatunSi 
praeceptum, ; nulla lege prohibebatur . Nunc verdcurcri- 
men eft, fi quis hoc faciat, nifi quia & moribus & legibus 
non licet? 
«. ffio Propter hxc patrum teftimonia ,'hxretici contendunt, 
4 polygamiam nulla lege vel iure damnari. At Concilium 
e Trident. ita dccernitiSi quis dixerit licere Chriftianis plu 
res fimul habere vxores,& hoc nulla lege diuinaefle pro- 
htbicumianathcma fit- Sunt e Catholicis, quis. Ambr.& 
Auguftin. hac iu parte rei;ciat, ac fi minus vere dc idonee 
Abrahx fadium & lacobi defenderint. Alij vero opinan- 
tur, polygamiam cum diuino Chi ifti Domini pneccpto 
pugnaremon cum iure naturali.vel cu ipfa prima ik auri 
cilla,A-aliud libera.PropterquodetApoftolus,ad manifc 
flandam harum perfonarum difliniflionem,teftimonitim Galat.#! 
pofuitex Ccnefijvbi dicitur Abrahx; Eijce ancillam,& fi Q en 
liumeiusmon enim erithxresfiliusancillxcum filio meo 
Ifaac . Hxc ille, vbi manifefte dicit ancillam Agar, fuifle 
Abrahxconcubinam, non vxorem. 
Cxteru m conflans eft tum Hebrsonim,tum Cbriftiana 
rit interpretum opinio, Agarfuiffe veram vxore Abrahx; 
& concubinam in Sacris literisnonnunquam accipi in bo 
nam parte, videlicet pro ea, qua: erat vera quidem vxor, 
fed non primaria, nimirum vxorad vfum tori abfquefo- 
lenni Scriptura,ideft,fine contradfu dotali,& fine fponfa- 
libus publicis in matrimonium du<ffta;& ideo no erat prin 
cipalis conius,fed principali adiutfla Et fubdita:Hebrai- 
ce dicitur Pileges, quafi vxordifpertita, vel quali dirai- P‘l e S K 
dium vxoris. Dicitur quoque Abraham duxiffe vxorem 
nomine Cetttram; qua: tamen alibi vocatur Cdcubina,& Q en 
filij Cetury concubinx.Legimus quoque Ruben,filium Ia i p ar l _’ 
;eq; hoc face- Dcob dormiuiffe cum Bala concubina patris fui , & tamen 
feriptumeft;Deditque illi,fcilicet,lacob virofuo, Balara 
inconiugem . Liberetiam Iudicum,fa-minam,quxaliqn Gen.jl* 
vocatur vxor cuiufdam Leuitx,et illius concubinam ap- Supr» 3» 
pellat.Et in c.Omuibus.Gratianus c. Is qui Concilii! To- jud.i?* 
letanum,&: c-Chriftianos,Ifidorusdift.3 4. aperte docent, 
vocabulum concubiny in factis litteris rem honeftamfi- 
gnificare,v3. eam fgminam,qux vere eft coniux. Vnde il- 
lud GenefisiFilijs concubinarum dedit(Abraham)mune- 
ra.intelligiturde vxoribusfecundarijs,quas Abraham ft 
bi poft primariam adiunxit.Leoet Papa cum Agarancil 
lam dicit concubinam Abrahx fuifle,non vxorem,vxor6 
accepit pro primaria coniuge,& principali. 
Tertio Quxritur, An lex Molis repudium vxoris tan 
quam iuftum,& honeftumconcefferitran vero permiferic 
tanquam minus malum,ad id.jquod eft deterius deuitan- 
dum?Duas video Dodtorum fententias iu 4.d. 3 3 .quas re 
fert Sotus4'd.3 3 .q.z.a. 1.quarum altera, repudiu, vxoris 
docet ex lege Molis,diuino conceffu permiflum, vt bonu. 
nam quamuisconiugij vinculum fitfua natura perpetutt, 
potuit tamen Deus eius audior atque inftitutor poteftats 
facere