66 3
Inftitutionum Moralium.
664.
flcar£t,& vt per ea offerenies.Chrifti Domini fidem pro- A
Arerentur,qui in illis facrificijs: tanquam ty pis, & figuris
adumbrabatur. Negandum ig.turnon eft , in iliis facrl fi
ci js gratiam dari virtute, & merito Chnfti, qui in illis ty
pice fignificabaturj.fed noa ipforum facrificiorum vi, co-
ditione,& efficacitatem propterea Paul us ea docet fuif-
fe infirma, & egena, videlicet quia per fe non id gratiam
conferendam,fed fignificandam, & ad Chnfti fidem ptofi
tendam offerebantur.Et hoc fortaffiscft, quod Magifter
Sententiarum, & Hugo tradiderunt.
Sciendum tamen eft, in Leuitico f*pe immunditias le
gales vocari peccata, quz tn ftepe numero oi culpa care-
bant.Immundi.n habebanturleprofi.&ij, quibas femen
fluebat,&f<jemin*menftrua pacietes,& Nazara:! inquo-
rum praefentia quis morte fubitacorripiebatur;& qui im
munda aliqua veluti morticina,ac fimiiia tangebant, in
quibus tnftepS nulla inerat culpa. Et nihilominus huiuf-
modi immunditia; peccata vocabantur, & ideo iuxta le
gis prpfcriptas caeremonias dicebantur a fuis peccatis mu
dari,nempe a legalibus immunditijs.Na queadmodum ex
legis praefcripto,immunditiae conrrahebanturjita & legis
quoque virtute tollebantur Immundus.n. quiserat quia
prohibebatur ab ingrcffu in templum, a facnficijsofferen
dis,i. vefcendo ex facris vi£bmis,k c rtu, & confortio cf
terorum Cum vero,iuxta legis ritum purgabatur,tamqua
mundus fadlus.ad haec omnia admittebatur.
Ad id vero,quod ex Leuitico & ezechiele obiediu eft:
Radeo,illisfacrificijs Deum placari.non quidem ipforum
virtute fed meritoChrifti,quem cumverafide, &chari-
tate ollcrentes typice profitebantur. In illis au c,<Sc perii-
Ja viuebant offerentes,videlicet virtute verae fidei, obe-
dientis.&charitatis, cumquibus vidlimas offerebant.
Sabbati habens iter. Origenes & Oectimenms intelligunt
vnmn milliare,quod bis mille cubitos habeat. Beda.Glof-
fa &Lyranusitermille paffuum ede volunt. Quidam iu
niores contendunt e ffe iter duorum millium paffuum .
Or 11, t
Strom.
Oecu.
Hier.
ep. 15l
q.lj.
De diebus /acris & ftjits apud ludaos,
Cap. XXXI.
Atioipfa portulae,vt certi quidam dies facri
& ferti mftituantur,tum, vt in eis honorem C
&cultum Deo debitum tribuamus: tum €z,
vt conueniamusfimul, & Dei verbum audia
mus,& fimuletfacrasac diuinas leges,& in
ra difeamus. ideo Mofes iuffti Det certos
dies factos conftitmt.
Primo Quauitur, quot, & qui legis praefcripto fuerint
diesfefti ludaeorum Leuit.23. numerantur illi dies, inter
quos primo loco ncminai ur dies Sabbati. Hat funt,inquit
feriae Dni.quas vocabitis fandas,Sex dieb. facietis opus:
dies feptimus,quia Sabbati eft,vocabitur fandus. Quid
nomine Sabbati fignificetur; & Gtatcunme.an Hebraicu
vocabulum fit, alio in loco dicemus. Genef.i. redditur
ratio.q uare voluerit Deus,vt Sabbatum religiose colere
tur. Benedixit,inquit,diei feptitnOj&fandificauit illum,
quia in ipfo celfauerac ab omni opere fuo. Deuteron.5.
addituralia caufa.Memento^ubd & ipfe feruieris in Ae-
gypto,&eduxit te Dominus Deus tuus in manu forti,&
in brachio extento . Ideo praecepi tibi, vt feruares diem
Sibbathi. Senfus eft: vt fcilicet ludai beneficiorum Dei
memores effent,cuius benignitate, fuerat mirabiliter' effe
dum,vt ab operibus ,quibus in Aegypto pra-mebantur, j
liberieffent,&immunes. Exod.35.lex fertur,qna iuben-
tur ab omni opere cetfare die Sabbatijnon licebat eis eo-
demdie cibos coquere,aut alio modo p„rare; & ideo die
procedenti apparabantur. Ibidem praecipit lex n-6 ignem
accendant;& hoc ideo,ne fi ignis accenderetur, occafio
arripereturcibos coquendi Exod.td fexta die collige
bant Hebraei menfuras duplicesMannae,n§ Sabbatocolli
gerent,neccomputrefcebat,vt alijs diebus, cum plus qua
quod illius diei fatis erat,colligebatur.Quod cu nuntiare
tur Mofi,dixit:Hoc eft,quod loc utus eft Dns; dies Sabba
ti fandificata eft Domino cras ; quodeumq; operandum
cft,& qua coquenda funt,coquite: quicquid reliquu fue
rit,vfque mane reponite. Nefas itidem erat Sabbato iter
facere,mfi breuiffimum Exod. 16. habetur: Maneat vnuf.
quifq; apud fcmetipfum, nullusegrediaturde locofuo.
Id quantum eliet, ex Scripturis certo nonconftat, nifi q,
Aduum c. t.fcripcum eft, Tunc reuerfi funt Hierufalem,
l monte,qui vocatur Oliueti, qui eft iuxta Hierufalem,
Origenes inde fuam fententiam confirmat, quod cum in , ,,
terram d Deo pro riiffam , per folitudinem petvrent He
braei.tantointeruallo tabernaculum , & arca foederis ca-
ftrorum ordinem praecedebat, & tanto incerftitio tento
ria figebantur: quo fpatio licebat his, qui caftrametati e
rant.ad tabernaculum Sabbato accedere. Et loftie j.legi
mus: Sitqueintervos,&arcamfoatiumcubitorum duoru
millium. Sed Hieronymus ad Algafiara feribens; Praece-
rea.inquit.quiaiuffiimeft, vtdiebusSahbatorum fedeat
vnufquifque in domo fu^neque egrediatur, neque atnbu
lecde loco,inquo habitat. Si quando eos, iuxta litteram
coepimusardare.vt non iaceant, non ambulent non ftec,
fed tantum fedeant. Si velint praecepta feruare.folent re-
fpondere,& dicere, R a bbi Akiba,& Simeon, & Hi Ilei roa
giftri tradideru nt nobis,vt bis mille pedes ambulemus m
B Sabbato. Haec ille: Ac hoc iter breuius eft,quim iter mtl
' le paffuum:nammi Ile pafius,qutnque na 1111 a pedum,pro-
culdubio continent. Probabile valde eft, quod H'er,ony.
mus ait,iter Sabbati effe fpatium duorum millium ptvti,
quod paulo plus eft tribas ftadijs :ftadium enim, viginti-
quinque partus habet, & montem Oliueti ab Hierofoly. Bro, in
tna quatuor fcr£ ftadijs abeife tradit Brocardus his ver defer,
bis: Citra torrrentem Cedrou, in latere Aquilonarij aio Terra
tis Oliueti,eft mons alius altius, quaruor ftadijs dittansab faniftj.
Hierufalem.Nec multum diferepat Origenes,dicens,Sab
bati iter quod facere licebat ludaus.eile fpatium duorum
millium cubitorum, hoc eft, ter mille pedum: cubittis.n.
pedemcum dimidio continet.
Secundoquaeritur,quando primum apud HebraeosSab
batum fandle & religiosd coli coeperit? Quidam exifti-
mant,k Mofeinfticutum effe Sabbati cultum, quando iuf-
fu Dei legem promulgauit , aut ftatim poft exitum ex
Aegypto Alijtamen arbitrantur, Sabbatum ab ipfo
mundi exordio coii coeptum h Maioribus , non quidem
lege.fed more, & confueeudiue, ex quibus Hebraei genus
traxerunt, fed in Aegypto defijrte 1 udsos Sabbatum co
lere, & ideo Mofe Sabbati cultum vfu , & more inchoa-
tum,& a pofteris obliuioni traditum, refticuiffe . Sed de
hac quaeftioue fupra differui. Quid vero intellexerit Lu■
cas nomine Sabbati fecundi primi,8i quotmodis Sabba
tum in facris litteris fumatur ,fuo loco inferius explica
bo, in expofitionetenij praecepti Decalogi, in libro de-
cimequarto.
Vnum illud eft maximfi notandum ex eo,quod Domi
nus die leptimo celfauerit ab omni opere, quod fecerat,
facras litteras frequenter numero feptenario vei,quoties
perfedlum aliquid,plenum,&confummatum,vel requie
iignificare volunt. Hinc in lege praeceptum eft, vtfepties
certa; quaedam res,vel homines immundi expurgentur,fe
pties altaria,vel parietes fanguine vidfimarumafpergao
tur,hoc eft,perfedld.Hinc etiam Elifeus, Naaman lepro-
fo confili um dedit, vt fe in Iordane fepties ablueret.Hinc 4.RS-I
eiiam inftitucus eft in lege feptimus quifqueannus:quin
quagefimus itidem annus tanquam liberratis,&remiflio-
nis. Leu.15. Septenatiusigitur numerus in facris litteris
1 eft plenitudinis,& perfedtionis, tefte Hieronymo inlob.
Hincfepties idemeft , quod fopiusLuc. 17.fi fepties in
die peccauerit in te frater tuus & fepties in die conuer-
fus fuerit,remitte illi Mate. 2 8. no dico tibi vfque fepties
fed vfque feptuagies fepties. hoc eft, non tantum faepius,
fed etiam faipiffink. Gen.^.feptuplum vitio dabitur de
Cam,deLamec vero feptuagies feptiesj id eft,fi Deusdi-
xit fe grauiter punituru eum , qui occideritCain, multo
magis grauius eft eum puniturus,qui interfecerit Lamec,
qui neminem interemit.
De Neomenia } fme Calendis,
Cap, XX XI l.
P Rimuscuiufq; m€fis dies apud Hcbratos celebris erat
nonquodin eo perinde jacin die fefto ab operibus
necelfariocertaretur,fed qadd Deu»,ceitisfacrificijs fo.
lemni
1,
