66$ Liber 
lemni ritu coleretur . Hebraei vocant huncdiem , caput, / 
fiuc initium menfis:Septuaginta Interpretes fcmper Neo 
meniam:Latinus interpretes,nunc Neomenias, nunc Ca 
lldasappellat.Dicitur porro Neomenia,quafi nouus me 
fiSjMenfes vero cum Luna incipiebant,& cum eadem ter 
minabantur.Et dies primus melis idem erat, qui primus 
diesLun^.Et quemadmodum feptimo quoqjdiehebdo. 
iradf Sabbatumcolebatur,vt in memoriam reuocaretur 
beneficium acceptum a Deo,quo vniuerfa funtex nihilo 
#«{.!■ fa£la;fic etiam primo quoq; die menfisDeo facrificiaof 
ferebantur,vt memores effient beneficij,quo Deus omnia 
gubernat.Quemadmodum etiam Deus fibi offerri voluit 
primo frudhis rerum e terra nafcentium,ita, & primos 
quofq; dies menfium fibi referuauit. Deniq;vtDeu pre 
cibus,& facrificijs fibi placatum redderent Hebraei adip 
fos menfesfoeliciterinchoandosNumerorum 28. Lex eft: 
InKaIendis(ideftin mefiuexordijsjjofterits holocauftu. 
Domino , vitulosde armentoduos,arietem vnum, agnos 
anniculosfeptem immaculatos, & tresdecimas fimil<; 
oleo confperfae,hoc eft commixtas infacrificioperfingu jj 
los vitulos , & duas decimas fimilas oleo confperfaper 
fingulos arietes,Scdecimam decimae, ideft,fingulas deci 
mas firaila ex oleo in facrificioper agnos fingulos. 
Tubisetiam canebaturNumerorum ioSi quando ha- 
bebitisepuIum,&dicsfeftos,&; caledas.canetistubis fu 
Pfal So. perholoc^ftiSj&P^ifoisv^imfisr&ff^^bisinrecor 
* ’ dationem Dei veftri . Hinc Dauid:Buccinate, inquit,in 
Neomenia tuba in infigni die folemnitatis veftra . Qua> 
retaliquiscur Leuir. 13.Neomenia non numeretur inter 
facros dies feftos.Refpondet Abulenfis, Neomeniam non 
Abul. q. effediem feftum , in quo quis lege cogeretur ab operibus 
tS.in li, feruilibus abftinerc. Elie th diem folcnnem, & celebrem 
Mura, jn quo lex iubebat certum facrificium foleni ritu i m mo 
lari.Vnde apud Ifaiam ait Diis.Neomeniam,& Sabbatu, 
IC &feftiuitates alias nd feram : iniqui funt cetus veftri Ca 
- 1 ' lendas veftras,& folennitatesveftrasodiuit anima mea. 
De Pafchate. fap, XXXIIL 
D E nomine,Pafcha,duo queri folent. Vnum,fit ne Gre 
cum nomen,an Hebraicum;Alterum,vndedidliim 
fit nomen,Tertullian.libro contra ludasosc. 10. Irenasus 
libr04.cap.13. Nazianzen.orat. de Pafchate, fignificare 
videntur effie nomen Gracum j alij fentiuntelfe vocabu 
lum Hebraicum.Sed verius eft,quod alij tradiderunt effe 
Chaldaicum, quamuis abHebraicodedudtum,quo funt 
Habrai vfi,poftquam ex Babylone in patriam redierant 
Ethymo!ogiam,&fignificationem nominis Tertulianus, 
Irenasus,& Nazianzenus ex Grascodeduxerunt, Graecam 
vocem eam arbitrati,a verbovrafXai, quod pati fignifi- 
cat,e6qudd iilodie paflus eft Dominus. VndequodMo- 
fesdixit Exodi 12.Eft .n. PaffioDomini putant Domini 
cae paflionis praedidlionemfliiffe. Vt fenfus fit: Eft paffio 
Domini,quiaeodie moriturus , fiue paliurus fit Domi- 
nus.jHfpatres myftice funtnominis Pafcha etymologia 
interpretati . Verum etymologia petendaeftex lingua 
Hebraica,quoniam abeaChaldai Pafcha nome fibide- 
riuarunt.Pafcha: igitur nomen fignificattranfitum,quia 
verbum Hebraicum Paffach,tranfire fignificat:Adhuc th 
dubias eft quaeftionis,quem tranfitum defignet. Augufti- 
nus,& Nazianzenus exiftiraantfignifi cari tranfitum illu 
quo Hebrai ex Aegypto in terram olim Patribus promif 
Ui . fam commigrarunt, vel quo mare rubrum traiecerunr. 
in Mai-r' ^ verius eft,quod ait Hierony mus,defignari tranfitum 
illum , quo Angelus Domini in Aegypto tranfiliens do 
mos Hebrasorum agni fanguine fignatas, Aegyptiorum 
domos primogenitorum cade funeftaui: 
Leuitici 23. Lege fancitur.-Menfe primo, quartadeci- 
madie menfis, ad vefperam Phafe Domini eft . Hasc ce 
lebritas inftituta eft,vt Hebrai in memoriam reuocarent 
„ illud beneficium infigne , quo Dominus primogenitos 
.12. Aegyptiorum occidendo,domos Hebrgorum non tetigit, 
quarum poftes,& fuperliminaria fanguine madlati agni 
isod.u. t * n< ^a fuerant. Et quoniam id acciditdecimaquarta lu 
na primi menfis ; ideoprascipitDeus, vc fingulis annis 
eodem die ludai immolarent agnum, &commederent. 
Momen accepit hasc celebritas, Phafe,quodfignificet He 
Sextas. 666 
1 bracis tranfitum vel faltisrcqfcffkct quia Augelus Domi 
ni Hebrasorum domos agni fanguine afperfas intadlas re 
linquens,primogenitos AEgyptiorum necauit. Legimus ... 
in Exodo: Et cum dixerint vobis fili; veftri ,qua eft ifta Ibidem, 
reiigioidiceuseis.Vidlima tranfitusDomini eft, quando 
tranfiuit domos Ifrae) in AEgyptopcrcutiens AEgyptt- 
os,&domos veftras liberans. Quod vero in Hebraso feri- 
biturPeflach. Latinus interpres in veteri Teftamenro id 
fecit per,e,fcilicet Phafe. Nomen vero Pafcha, quovft 
funt Septuaginta Interpretes . Euangelilta,& Apoftoli, 
Chaldaciumeft;nam poft reditum e Eabylonicoexilio, 
ludai Chaldacia nomina vfiirpamnt. Quo enim Hebrai 
dicunt Pelfach,Chaldai addita ad finem littera a,dicunt 
Pefcha, vel Pafcha .Et hoc nomine, vt dixi, vfi funt Apo- 
ftoli,& ab eisacceptum Graci,& latini retinuerunt.Vn 
de Lucas: Venit autem,inquit,dies Azymorum, ia qua 
neceffe erat occidi Pafcha,id eft,Pafchaiem agnfi.EthSc 
de nomine Pafchatis, &de menfe, &die Pafchaliscele- Luc.12. 
bri tatis. 
Secundo Quaritur, quota hora decimaquarta Lunas 
primi menfis immolabaturagnus Pafchalis? Exodi 12. 
ficeft: Immolabitq;hadum vniuerfa multitudo filiorum . 3 
Ifrael advefperam . Pro his verbis Hcbraa ledliohabet: 
Linter duas vefperas. 3 Sedquana funt duae vefpera diei. 
Lyranus, & Abulenfis vnam vefperam inchoant a prima 
hora poraendiana, quia tunc fol incipit decidere , & 
vergere in occafum : fecundam verd vefperam inchoant 
a folisoccafu. Sed huic fententiaobftat illudDcutero- 
nomij: Immolabisque Phafe vefpcre ad folisoccafum, - 
quando egreffus es de Aegypto. Et ante hac didlu m fue. 
rat: Quoniam in iftodie eduxit te Deus tuus de AEgy- Exod.12. 
pto nodle.Et in Exodo; Edent carnes no die illa affas igni, 
& azymos panes:Alij vefperam vnam intelligunt totum 
illud tempus, quod eft interiedlum inter folis occafum, 
& tenebras b&fcunenoilis, cum amplius radij folares no 
videntur. Et fecundam vefperam inchoant ab ipfisno- 
dlis tenebris, ita vt agnus ftatini ab occafu folis parari 
cceperit,&pofteaoccilus,&adignem affatus comedi eoe 
. ptus (it appetentibus nodtis tenebris. At hoc alijs non pia 
' cet,quia creditu difficile videtur, vt in tam breni tempo 
re agnus pararetur,jugularetur, pelle exueretur,exentra 
retur,& affaretur. Sed quid fi ludeorum quifque ante fo 
lis occafum agnum curauerat parandum ? Cur paratum 
iam agnum,iugulare,pelle exuere,exenterare,& ad igne 
torrere, flarim poft folis occafum non poterant ? Quare 
probabilis eft pradidia fententia . Alijs placet, primam 
vefperam ftatim poft nonam incipere,id eft,poft tertiam 
horam pomeridianam: fecundam vefperam intelligi co 
tum illud tempus,quod eft inter folis occafum, &ipfas 
tenebras nodlisdta vt agnus pararetur in toto eo tempo 
re , quod eft inter nonam horam , & folis occafum,quod 
tribus horis conflat,& ad folis occafum ederetur, vel pa 
ulo poft.Et hac opinioeft valde probabilis. 
Tertio Quaeritur,an typicuS agnus immolaretur ad vc 
fperam,qua; lunamdecimamquartamprimi menfister- 
minabat ; an vero ad vefperam, qua eandem lunam in 
choabat.Ratio quaeftionis eft,quia certo conflat eum ira 
j molari ad vefperam decimaquarta luna . Sed quiavnuf- 
quifque dies habet vefperam, qua incipit, & vefperam, 
qua finitur,& definit,ideo dubium maxime eft,an madta 
tur agnus , incipiente decimaquarta luna ad vefperam, 
an potius delinente eadem luna ad vefperarmhoc eft; An 
immolaretur agnus ad vefperam, qua claudebatur luna 
decimatertia ,& incipiebat luna decimaquarta, an vero 
ad vefpera,qua terminabatur luna decimaquarta, & in- s/rfo p , 
ciptebac luna decimaquinta . Duae funt opiniones, vna ^ 
eft quam probant ac recipiunt Dodlores omnesScholalli * 
chagnum immolari ad vefpera ,qua finiebatur luna de- 
cimaquarta , & incipiebat luna decimaquinta. Sic Hu-go j n 
deSandlo visflore, Lyranus, AbuIenfis;quod videntur ac £ X q_ 
cepiffe ex Hierony mo,Ambrofio,Anfelmo,& Beda, & a- 
lijs patrib.:Ht certe haec opinio videtur ex ipfis facris lit 
teris colligi.nam Indasi eodem tempore nunc agnum im 
molant, quo eorum paties in AEgy pto unmolariic.Sic n. 
Exodi 12,legimus: Et habebitishunc diem in mouumca 
tum,& celebrabitis eum foiemnem Domino, fed Hebrah 
ex AEgypto egrelfuri pofteriori vefpera luny decimj 
quarta: 1 minoiauenm t,quoniam decimaquinta luna,prt- 
nu