<58 3
InfUtutlonum Moralium.
684
Cum
/ SZ*uJ, 'iv> tjther A tabernaculum eft feminini generis, c-kh v« . um igitur
D$ YcbtlS'JdCYiS 5 yUd)UWl rvjtvS dt M idl?6T~ Paulus aic:[ Inquxerat vrna alirea,&virga Aaron,q fro-
naculo, &
Cap.
deinde in templo.
XLlIi.
t)e arca Tefbmenti;, Teu foederis,
Hiero.in pjmdquteritur,qualis na fuerit arca faderis? In pri-
Xf.c.4i.& SJ 5 mis arca faderis,fuitfadia ex lignis Setim.qff lignu.
aloel.c.i |L tefte Hieronymo, eft firmiffimum,&quod uo faci
le putrefcit.Leuiffimu m pariter, & pulcherrimum.
Longitudo ares h*c fuit, habebat duos cubitos, & di-
Exod. i? midium-.Latitudo cubitum, & dimidium, altitudo quoq;
cubitum, & dimidium: tanta fuit magnitudo , quanta,8c
decoris ratio, & magnitudoCherubin, &ea qu* in arca
reponenda erant,poftulare videbantur.
Sch.hift. Cubitum AudiorhiftorfaScholaftic*,&Abulenfisne-
Exo.c.48 gantfuiffegeometricum,vtinarca Noe, fedhumanum
Abu.q.iz lofephus,quem fequiturBeda, itaferibit: Longitudo ar-
In Ex 25 ese erat quinque palmorum:aItitudo vero, apud lofcphii
jofe.li.3. continet duodecim digitos. Eftautem iuteruallum inter
Anti", c 6 medium digitum,& pollicem,cubitus autem vulgaris,Se
Bedali.i humanus eft interuallum a flexu brachij adextrerau me
de Taber di; digiti,& digitos habet viginuquatuor,& hic eft cubi-
nac.c.4. tus, dejquoloquiturM.oresindicansmagnitudinem ares.
Arca tora cooperiebatur extrinfecus, & intrinfecus lami
nis aureis ex auro puriflimo: in fummo limbum aureum
habebat,quem coronam vocant,quo vndiquearca cinge
batur, & tefte Ricardo, furgebat in duos, aut tres digitos
fuper operculum : in duobus lateribus longitudinis binos
circulos aureos habebat in fummitate laterum adangu-
los;in quibus circulis inclufi femper erat veddesex lignis
Sctim,& operti auro,vtquotiesopuseflet,alio facile tra-
fportari polfet,Sacerdotum enim humeris deferebaturar
ca.Didia eft autem arca Teftamenti, & faderis, eoquod,
& per legem Deus fuam volunta-
duerat,& tabui* Teftamenti illud relatiuum [inqliajno
refert arcam,fed Tabernaculum,feminini fi militer gene
ris in Greco, quod pauld ante pfacefferat, Scriptura,
manna,& virgam Aaran inTabernaculo fuiffie dicit, non
in arca Hinc illud Exodi:Dixitque ofes ad AaromSume Exod,i£,
vas vnum , & mitte ibi manna quantum capere poteft go
mor,j& repone coram Domino ad feruadum in generario-
nes veftras. Pofuitque illud Aaron in Tabernaculo refer-
nandum. Alibi quoque Refer, inquit Dominus ad Mofen, N
virgam Aaron in Tabernaculum teftimonij , vt feruetur wum,I 7
ibi.Fecitque Moyfes ficut praeceperat Dominus. Et nofter
interpres Latinus,fapecafus,&genera, quae funt in Gr*-
co, feruare cdnfueuit, tametfi Latinitati non congruant;
nimirum ille fenfus rationem habere maluit,quam verbo
rum.Cuius rei exempla nonulla fubijciam. Sap. 5.vbi di
citur: [Spiritus Domini repleuit orbem terrarum , & hoc
quod continet omnia,fcientiam habet vocis,: [ In Graeco,
B?» svp.aiideft,Spiritus,neutrius eft generis,& ad illud re
fertur pronomen, hoc, & fenfus eft, hic Spiritus Damini,
qui cuncta cohferuat,& continet, ne in nihilum recidant,
fcientiam,hoc eft,notitiam habet vocisjac fi dixiller,No-
uit omnia,quas loquimur. loannes quoque in Apocalypli
de Henoc,&Helia loquens:H* funt,inquit, duaeoliu*, & Apoc.rt
duocandclabra inconfpedlu Domini terrae flantes.]dixir.
tftantes] non,flantia,conuenienternomini Graeco,non La A
tino.Ibidem,loanni dicitur, Accipe librum, & deuora il- 1
Ium,& faciet amaricari vetrem tuum. Sed in ore ruoerit
dulce,pro dulcis,vt refponderet nomini Latino:Sed inter
pres dicere maluit,dulce,rationem fcilicer habens Grasci
vocabuli.Cum etiam diciturferpentblnimicitias ponam Gen. 3,
inter te,& mulierem,& femen tuum,& femen illiiis,& ip-
fe,i/el ipfa conteret caput tuum . Vbi femen , in Hebraeo
mafeu lini generis eft, cuius rationem habuit interpres.
Dauid etiam, Calix in manu Domini, vini men plenus ^
mixto. Et indinauitex hoc in hoc,videlicet calicem ; led
interpres, itapofuit, vt erat in Graeco, vbi eftTrar-xVo»
in ea, & [ex.ponepetur
tatem tcftatuseft,& pa<Sum,fadufque in iuit cum populo q Liber item Sapientias: Et fciret (lofeph Patriarcha) quo- Sap.io.
• » J r. .... • .... - . ■ n r> ■ • / 1 • .
Hebrcorum:cuius veluti quedam conditiones fuerunt,vt
ipfe Deus fingularem illius populi tutelam,curam, & gu
bernationem haberet,& populus Deo pie ac religiose ho
norem,venerationem,& cultum debitura deferret.
Secundo quasritur,quidnam fuerit in arca faderis?MuI-
tisquaftiohaecfempern.6parum negoti; faceflit,propter
} Reg-S jj| a Scriptura: verba in Regum volumtnecontentailn ar
ca autem non erat aliudmifi dux tabulae lapide*, quaspo
■> Par 5 fuitineaMofesinHoreb.quxquidem verba alibi etiam
Heb.<>
Scriptura connnemoranSed.B. Paulus plura fuilfe in arca
tcftatur.ita fcribens;Et arcam Teftamenti circumtegam
ex omni parte aurofinqua erat vrna aurea, habens man-
Num. 5 na,& virga Aaron,quae frenduerat & tabulae Teftamenti.
Quos quidem duos locos, ita nonnulli conciliant, tempo.
re Salomonis negantfuiffie nifiduas tabulas-lapideas le
gis; cum autem Paulus feribebat, ea omnia fuilie in arca
M (fiue ea fuerint in arca inclufa ab Hieremia Propheta,ca-
z.mac.z p t j u i ta tis Babylonie* tempore arcam abfcodente,vt Ma
niamomnuim potentior eft Sapientia . f.t in Euangelio:
Scitis, quia principes gentium dominantur eorum ; &in
Pfalmis, Comprehenduntur in confilijs quibus cogitant. Matt.ro,
In quibus locis , cafus Interpres retinuit , qui erant in
Graeco.
Paulus igitur feribit; Poft velamentum autem fecun-jj^
dum,Tabernaculum,qUodd-kttur SandlaSan diorum,au
reum habens thuribulum& arcam Teftamenti circum-
tedtam ex omni parte aunodln qua (videlicet, in quo Ta
bernaculo,non, in qua arca) fiquidem in Graecoelt etiam
fotminini generis, erant vrna aurea, &;reliquaquaefe-
quuntur:
Tertio quaeritur, an liberDeuteronomi; fuerit in arci?
Plerique opinanturfuilie , ijs permotieiuidem libri ver-D ell t,j£
bis:PoftquamergofcripfitMofesverba legis huius in vo
lumine,atque compleuit;prxcepirLeuitis,qui portabant
arcam faderis Domini, [dicens : Tollite librumifturn&
ponite eum in latere are* faderis. Quidam vero negant
chabaeorum libri teftantur: flue a Sacerdotibus vrnam, & D j n arca fuilfe,& Mofen quidem aiunt praecepi fle, vt infer- 3 .Reg.l.
virgam facratiori, tutiorique in loco afieruare volentib )
Aiunt quidam ali;, ex tota lege nihil aliud fuilie in arca,
nifi duas tabulas,diuinam legem continentes,vt feribitur
in libro Regum. Nihilominus tamen fuilie etiam virgam
Aaron, & vrnam continentem manna, vt fcripfit Apofto-
1 lis : haec enim duo, primum illud nequaquam includit.
Rutfus,alij affirmant, duas lapideas tabulas tantum inar
ca fuiifc:quoniam etii extera in ea erant.quaecommemo-
lat Paulus, ad legem tamen feruandam potiliimiim fadla
erat arca.Lyranus.Abulenfis, & Caietanus opinantur fo-
lastabulas lapideas intra arcam contineri, cstera vero
fuifleiin capfula quadam lateri arcxipfius adhsrenti.
. Qiiod probarecontendunt ex illis verbis Detueronomij:
Deut.j 1 xollite librum iuftum, & ponite eum in latere arc* fade
ris . Ali; refpondent ita , vt dicant ea omnia fuiffe in arca
loflib s tempore Mofis: led cum Salomon templum dedicauit,fo-
Ant.cl.6 las la P ideas tabulas fuilfe in arca.lofeph. conftantet affir
AU 8 et. aliud in arca fuilfe,ni fi tabulas lapideas. Veri-
‘ limilius puto efle,quod alij tradunt, Paulum non dicere,
illas tes fuilie in arca, fed in Tabernaculo .- nam in Gr*co
rctur in arcam;fed poftea facium non elfe,cum duobus in i. Par,B
locis littera; diuin* teftentur nihil in arca fuilie, nifi duas
lapideas rabulas legis .Aliorum eft fententia, dicentium
librum Deuteronomij intra arca non fuilie, fed lateri euis
fcdhxrentem. Quicquid fit, hic liber non videtur fuilie in
arca,fed in Tabernaculo,indeque ad locum thefaurorunt
tranflatus,ex sdificato iam templo Scriptum enim alibi
efriCumqiie efferrent pecuniam,quc ii lata fuerat in tem
plum Domini , reperit Helcias libi um legisDoraini, per z.Par.J*
manum Mofis.&ait adSathan feribam;Librum legis in-
ueni in domoDomini. Sic ibi: Hic liber feriptus man Mo
lis fuilfe perhibetur,& ideo tanquam facer in Tabernacu
lo alieruatus.
Quarto quaeritur, cuinam vfui effiet arca faderis ? Rc-
fpondeo,ad continenda arcam, totum Tabernaculum ex-
tructum-fuiffie : Arca enim erat velat folium Domiflim
penetralibus Tabernaculi, vt in aularegiacdftitutum. In
00 foiio fuam pr*fentiam Dominus adumbrate oftende-
batande enim refpdfa dabat. Vnde in factis litteris arca,
non nunquam facies, & gloria Domini vocatur, nimiru nt
adum-
