Cou.inc. 
ulma rna 
ter de se- 
ter.t. exi, 
in 6,p.'. 
$.le.n.S, 
et ftq.ubs 
ri hquos 
eitm. 
55 
dii conflitutione comprehenderetur,Ifniflraeffetexpref- A 
fum perflatura quorumcuqtieOrdinariorum,breuius di 
ci potuiffet-.fententijs cuiufcunq; iuris,aut legis nolumus 
ligari ignorantes. Item quiaefl fpecialis ratio in flaturis 
Ordinariorum,quae cum plurima fint,&pafiim edantur, 
ac frequenter occurrant,multorum abfq; dubio confcien 
tias obftringerent; & ideo huic tanto periculo Pontifex 
fua audloritate,& lege confutuit. At vero canones,leges, 
& iuracommunia,nectam multa conduntur , nec pafliin 
fe nobis obijciuntmec tam frequenter iufle, & probabili 
ter ignorantur. Caeterum his nihil obflantib.dicimus,ia 
pqenaexc6icationis,Interdidli,&Sufpenfionis,qu£Efemir 
ob contumaciam, aut contemptum , non autem ob infa 
mia m,pqnam, vel an i mi, aut corporis vitiu, idemeffe i li 
ris,fiuefit lex Canonica cois puniens delidlum alioqui di 
uino.vel naturali iure damnatum, fiue (it flatutum Ordi 
nariorum,quia in vtroque eft eade ratio: & praedi dias p?- 
nae non tm diurnae legis.vel naturalis, fed et Canonica!,& 
Ecclefiaflictecontemptum,& hois contumaciam non ob 
temperantis decretis Ecclcfia? requirunt. At cum ignoran g 
tia iufta,& probabili,non flat hmdi contumacia,vel Ec- 
clefiae iniqua contemptio.-fiquide eius lex bona fide igno 
ratur,licet ius diuinum,ve! naturale fit notum 
Ad obiedla vero ex c. Vt ani marumiRefpondeO, Argu- 
mentum a contrario fenfu dudlum in iure nonfemperef 
fe firmum,& certumjprjefertim fi ex ipfo iure cotrarium 
colligatur,aut fi fpecialis ratio oppofitum prorfus oflen- 
dat. Ad fecundum refpondeo,Male SyIueflrum,&quofda 
alios,qui noflram fententiam fequuntur alferere, incap. 
citato, Vt animarum appellationeOrdinariorum et intel 
ligi ipfum Summum Pontificem, qui eflcoditorturisCa 
nonici commuuis:quia,inquiunt,etiam Romanus Ponti 
fex efl Ordinarius Index . Sed vere falluntur in hoc : nam 
Ordinariusin iure non accipiturnifi is,qui in certa Ciui- 
tate,Prouincia,veI loco inrifdonemcertis limitib. conten 
tam, & veluti quibufdamcancelliscircumfcriptam het: 
& poteflatem exercet; at Romanus Pdtifex in omnes pro 
uincias,& loca in totaChriflianorum ditione,& imperio 
conflituta ius habet,&audloritatem. Quare meo indicio q 
in c.citato. Vt animarum, & c. Speciale ius efl conflitutu, 
ne flatutis p^nis Ordinariorum ignorantes teneantur ob- 
Ilridli.Et conflitutio intelligi debetnon quidem de pyuis 
excommunicationis,Sufpenfioni;,aut Interdidli: quia vc 
ante iam dixi,his non afficiuntur,qui contra ius Canoni 
cum commune per iuflam , & probabilem ignorantiam 
aliquidfaciunt, ac proinde in hac parte flaturum a iure 
communi non diflatffed inteiligiturde ca;teris panis,quq 
folent flatutis Ordinariorum peccantibus irrogari. Ad ter 
tium refpondeo. Poenam excommunicationis non contra 
here ignorantes flatutum Ordinariorum penale , propte- 
rea quod excommunicatio fpecialiter hominis contuma 
ciam,vel legiscontemptionem requirit, c. nemo Epifco- 
porum.i i.q.j.& c. facro.de fent.excom quae ratio locum 
etiam habet in quocumque iure communi pcenaii Cano 
pico,dummodo fine culpa,bona fide nefciatur. 
Qua no quaeritur, An quando flatutum Ordinari; excoi 
cationispenam in malefadlum alioqui diuino, vel natu 
rali iure prohibitum conflituit,ea afficiatur is,qui fcien- 
ter peccat in ius diuinum,vel naturale, Ordinati; flatutu 
probabiliter ignoransfDua: funt opiniones. Prima docet, 
eum in excolcationem incurrere. Sic fentiut quidaex i;s, 
qui generaliter exiflimant peccantem in iusdiuinum,vel 
naturale poenas contrahere iure humano fcripto irroga 
tas delidlis ipfo iure diuino, vel naturali damnatis, quis 
ius humanum probabiliter ignoretur Sic.n.in vniuerfum 
cenfet GIo.Scot.Bart.Bal.CynSoc.Couarr.Iaf.non tan.e 
idemcenfent interTheologos,Adr.Driedo.Cordub. Ma- 
ioninter Canonici lurifconfultos, Anch.& Imola. Seda 
opinio tradit non incidere in excommunicationem . Sic 
Io. ^nd.Gemin.Anto.Phillip.Panor & Fel.InterSummi- 
ftas,Ang.Sylu.Rofel.Tab Nauar. Inter Theologos Sotus, 
Ledefm & Vidloria. Quae quidem opinio verior mihi vf, 
necfolum cum squo,& bono magis conuenic , fediuri et 
ipfi magiseft confentanea.Qm in c.Vt animarum, aperte 
definitur poenas conflituras flatutis Ordinariorum, non 
afficere eos,qui probabiliter ignorant.Vbi conflitutio ni 
hil diflinguit,fed vniuerse,ac gnatimdecernit. Immofla 
tim fubiungit,flatuto poenali £pi, quo in oes, qui furtum 
eommifcrint,exc6icationisfma fertur, ac proniniciatur, 
non teneri fubditos furtumextra ipfiusEpi di^cefim ad. 
mittentes.Ex quibus verbis colligitur, ineo capite agi dc 
flatutis p^nalib.Ordinariorum punientib.furtum , quod 
alioqui diuino,&naturali iure prohibetur. Nec mihi pro 
baturfnfa Couarr dicentis,praefatam Conftirutionem in 
duas partes elfc diflinguendam , quarum prior generalis 
efl,definiens flatutum Epifcppi minime ligare ignorares, 
fi probabili,& infla ignorantia laboraiieriintfin hac parte 
nequaquam,inquit ille,ponit Pontifex exemplum in fur 
to alioqui naturali,& diuino iure damnato,Ex quoeffici- 
tur,ait,vt haec pars fit generaliter mtelligenda ; poflerior 
vero pars,vbi fubijciturexemplum de flatntoEpi furtum 
alioqui diuino, & naturali iure prohibitum pena mulcta 
tis,non agit de ignorantib. fed de hominib. non fubieclis 
Epifcopo extra dicEcefimfurantibus,qui nec tenenturpe 
nali Epifcopi (latuto,nec illo modo flaturi poma afficiuu ■ 
tur.Haec fententia,inquam, Couarruuia: tamquam abfq; 
fundamento folido,ac firmo tradita , meo iudicio merito 
confutatunquia aperte Conflitutio loqui videtur in vtra- 
que parte de flatuto Epifcopi furtum excoicatione mul 
cantis . Quare fi quieras generaliter,an praedidlo capite 
Conflitutio folum debeat intelligi de flatutis Ordinario 
rum poenalib.punientib.aliquid non alioqui communi in 
re prohibitum?Refpoudeo,vt paulo ante iam dixi,in hac 
re duas effe opinionesjvna ait,in priedidlo capitenon co- 
prehendi potnaliaEpifcoporum flatura punientia facium 
alioqui coi iure damnatum; quapropter juxta hanc fen 
tentiam,flatutis Ordinariorum pcnalib.pumri poffunt,&. 
debent ignorantes ea probabiliter,fi fcienterdeliquerint 
in ius diuinum,vel naturale ; nam coflitutio folum habet 
locum in flatutis punientibus fadlum nullo coi iure pro 
hibitum Altera opiniocenfet conflonem intelligi genera 
tim,ita,vt eius fenfus fit, quaudocunque fune flatuta Or 
dinariorum poenalia punientia aliquod fadlum fiue alio 
qui coi,& vetere, fiue nullo antiquiori iure damnatum, 
ea non renent,ac ligant ignorantes illa fine culpa bona fi- 
de;&qui ea '/iolauerint, fi peccatum fuerit contra ius di 
urnum,vel naturale , non funt flaturi pana puniendi.At 
que hac efl verior opinio,quia coflitutio nihil diflinguit, 
fed generaliter tantum decernit, flatutis Ordinariorum 
pinalibus nequaquam ligari ignorantes ,nifi quando eo 
rum ignorantia fuerit affcdlata.vel craffa. 
Sexto queritur, An peccantes ex ignorantia volutaria, 
& vitiofa,f affectata,vel cralfa in ius Canonicum excoi- 
cationem conflituens in eos,qui non obtemperant, inci 
dant in ipfamexcoinmunicationeredQuacfltonem monet, 
quod fententia excommunicationis non fertur in alique, 
nifi obeius contumaciam,aut legis,iurisqjcoatsmpcum: 
Sed hominis contumacia, aut legis contemptio non efl,ni 
fi malum quis faciat fpeciali voluntate,& ftudiaviolan- 
di Superioris pra;ceptuin,aut caufa defpiciendi id , quod 
lege imperatur,quae voluntas effe non potefl,nifi ex certa 
fcientia?Refpondeo,Rem effe planam,ad excommunica 
tionem fufficere,fi peccatum fit ex ignorantia mala fide 
coni radia, videlicet affedlata, vel ctaffa contra ius cano 
nicum admiffum. Nam incap. Vc animarum, ante citato 
„ aperte habetuuStatutis Ordinariorum ( & multo maiori 
ratione legibus commiiBibus ) ligari,& teneri ignorantes 
fi ignoratia fuerit affedlata, vel craffa. Et hoc ipfum ratio 
demonflrat.quia ignorantia affedlata,&cralfa in iureeft 
lata culpa,& negligentia.fed lata culpa cum dolo aequa 
tur in iure,do!us aute,auteflexpreffus,& fpecialis,qui df 
verus,aut eft tacitus, & implicitus , qui iunsfidllone do 
lus habetur,qualis efl in eo,qui peccat ex ignorantia affe 
dlata,vel craffa.Item contumacia alicuius,vel legtscon- 
temptio,aut efl expreffa, &ha;c continet certa legis , aut 
praecepti notitiam,aut eft taciia, & implicita, &haec efl 
in eo,qui ex ignorantia affedlata, vel craffa praeceptum 
infringit,aut legem. Excommunicationis autepoena,quae 
delidlisinre ipfo irrogatur,exprelfum, & fpecialem legis 
contemptum , aut hominis contumaciam non poflulat, 
fedtacitam,& implicitam tantummodo requirit. 
Septimo quaeritur , An qui delinquit in ius canonicu ex 
ignoratia jfbabili,& infla ipfius iuris^ncidat in alias pce 
nas eo iure confliuitas,vtpote in panas,quas vocant irre 
gularitacis,depofitionis,degradaiioi)is,amiffionis benefi- 
d],lk offici;, publicationis, fiue confifcationi?bonoru?Re. 
fpon- 
Inftitucionum Moralium.