e 
1045 
Liber O&auus. 
1045 
tatis. Catholicus aatetfl; nulla lege cfipctl init , c5 pro- A b! ici hsreticorucoiuientuseclebrantur,& conciones lia 
babiUfusvit:Ed!fcrimine,ad abftinendum eiufmodi betitur,& id imperat Princepsconftituta pcena publica- 
fignWjquasHcretici maligno animo libi prqftituuiu,vt tiontf bonorum, vel mortis?Refpondeo, fi id Princeps iu 
fymboIafuJE hsretic? prauitacis,atque perfidia:. 
' Quarto Quaeritur,An Catholico, vel Chriftiano per 
Haereticorumvel Paganorum.prouincias, atque oppida 
tranfeunti,liceat falutiscaufa fefeoccultare, eorumve 
fies induendo,aut lingua,& fermone vtendo? Sciendum 
eft,vellem,vel lignum,quo nationes, vel getes vti cofue 
uerunt,aliqnSymbolum effe nationis,aliqnfedls,& re 
ligionis. Varia;.n. gentes vario velli mentorum genere, 
vtifo1ent.Caiec.2.i.q.3.ar,5 docet,nunqua licere Chri 
ftiano,etia m metu mortis,vti velle,vel ligno Infidelium 
quandocumq; lege,velconfuetudine, veF Principis iuf- 
fureceptum eft,vc qui certam fedlam,& religionem ,p- 
fitentur,vtantureogenere ligni. Atalijdiffentiunt.affc 
tentesid e fle licitum facere,! mmineie mortis periculo, 
&omnialiorumoffenlionefemota. 
Mihi hoc probabilius videtunNam quemadmodum 11 
«st Chriftiano per Paganorum loca tranfefiti,vti fermo 
ne,& lingua ipforum,vt libi neceffaria vit£ fublidia co- 
paret;(icetiam eidem fas eft,vti vefte,&fymbolo Infi 
delium,Nam vti fermone illorum,non eft per fe fedlam 
eorum profiteri,nec propriam religionem abnegare, eo 
quod fermo,& lingua tantummodo nota, & lignum na 
tionis^ gentis,non fymbolum religionis eft. Pra:terea, 
eiufmodi vfus eft omnium hominum cois; nam, & ipfi 
Infideles,& Pagani,vrfe fimulenc,&occultent,vti folet 
fermone noftro. Quo fit, vt omnes nationes mtelligant 
aliena; linguae,&fermonis vfum de more adhiberi ad vi 
tam inter exteros conferuanda,& tuendam Vefte infu- 
per, vel habitu Infideliu vti, non eft perfeeorii fedla, & 
religioni jpfiteri,quia res-eft per fe media,& indifferes. 
Obijcies cumCaietano , faltem fecundum morem, 
confiietudinem , & legem receptam , apud Paganos efle 
lignum religionis,& fedla:? Refpondeo,nequaquam inde 
colligi,effe per fe raalum,fed ob fcandalu m, & pericula 
aliquorum,quo fublato, nullum peccatu eft metu mor- 
beac.qrii vulc,vtfuo mandatoomnes obedianr, id efle Ii 
citum Catholicis facere: namiueo folum obedientis 
officium Principi-debitum praftant.Si tn id prarcipiat,vt 
eo tanquam religionis fypibolo prauitatem haereticam 
fimul profiteantur,&vt Catholici difcernanturab hame 
ticis,nequaquam efle licitum parere his Principis iuf- 
lisjqmctEteri procuIdubioCatholici offenderentur; dein 
de eo ipfo tacite haereticam perfidiam , feu prauitatem 
profiterentur. Qtiares,an tunc liceat Catholico fuo/Prin 
cipiobedtre publice aUeuerando fe id folum effic/re,vt 
fuo Principi pareat,non autem, vcfeftam hc reti eam fi- 
fiteatur? Quidam id licere arbitrantur, ne eius bona pu 
blicentur, n£ civica auferaturrquod fane probabi 1 iter di 
ci vf.Ea enim publica teftarione , Catholicorum offen- 
fioni,& periculoconfulit,& iniquam Principis vexatio 
nem iure declinat. 
B Sexto quaeritur,An Catholicis, Chriftianifve cum hae 
reticis,vel Paganis belligerantibus,fas,iufque fit fuis vc 
xiliis affigere certa quaedam figua,quibus hoftes vtutur, 
vt fic,vel interitum effugiant, vel eos certe incautos vim 
cant,&capiant?Rndeo,effe licitum id facere,fiuenauali 
fiueterreftri bello res agatur. Nam hoc nihil aliud cll 
nifi quoddam infidiarum militarium genus Etquemad 
modum in ludis fqlentetfe iuftae certae quaedam fraudes, 
in eis vfi tata:, & colludentium inter fecdes, & proinde 
abfq; peccatoftta etiam in bello militares infidiae culpa 
vacant,quia funt ftratagemata aque vtriq; parti cdia. 
Rogabis,quid fi Paganorum lignum,litfe<aa:,& religio 
nis fupcrftitiofa fymbolu ? Fateorelfe peccatum eo vti, 
puu fi effet figuum Martis,Palladis,aut louis, quos pro 
di js 11 ultae,& infan£ gentes coluerunt Si tn lignum fit res 
per fe indifferens,ita vttum nationis,& gentis, tumfal- 
fa religionis,& fedla lignum efle queat,nui)ii erit pecca 
tumeo vti.Quo fir.vt in comydijs,& tragadi;s, qua po 
pulo exhibentur,liceat vti habitu Infidelium,quantum- 
tisimpendence.-nam alioqui ea vefte , & habitu vti, qui C libet fit peregrina,& van? religionis fymbolu: quia tue 
vellet,proculdubio peccatu non euaderet. Adhuc oppo 
nes. Rogante Principe , vel RepublicaCinufnareligio 
nis linrus, negare nos efle Chriftianos non licet: Sedqh 
more, &■ lege recepta apud Paganos, cenum veftimenti 
genus eft eorum fupcrftitiofa religionis,& fedla fymbo 
lum,perinde eft,ac fi publica Paganoru audloritate ro 
garemur,quam religionem profitcamut?Refpdndeo,n6 
effe idem iurisde verbis,quod de fignis,& veflibus;nam 
verba,quibus inficiatur quis fe effe Chriftianu, aut fe ef 
fe Paganum vel ludaum, omni ambiguitatecarent;at 
vero velles,&figna, q in rebus,&fadlis coniillunt,no v- 
nam tantumodo rem fignificant, fed plures:qrh ad mul 
ta velles,& figna adhibereconfueuimus- Vrgebis:Que- 
admodum voces ex inftitutione hominum, vnam tm re 
defignannfic etiam,licet velles,& figna perfe multa de 
notare queant,vmim thex more,lege,& indituto Paga 
norum fignificant. Rndeo, in ter voces, & alia figna ma 
gnum efle diferimen Nam voces poflquam hominum 
resagiturnon ferio,fedfidlaperfonarum reprefentatio- 
ne;atq id eofehfu,prudentes quoq; fpedlatores,& audi 
tores accipiunt,& interpretatur .Praeterea ex pdidtis p- 
fpicif,eu grauiterpeccare,qui in gratia Paganorum,deo 
rum falforu,& inaniu,quos ipfi venerant, limulacra,vel 
i magines depingeret, vel llatuas faceret, vel delubra, & 
fana coftrueretiqa horum lingula per fead probanda fu 
perditione,& impietatcm,cui funt confecrata,valent. 
Septimo quaeritur,An feruoUiriftiano apud Paganos 
captiuo liceat in eorum templis genu (ledlere, obfequiu 
& officium fuoDoroinogenua fummittenti debitum p- 
ftando,quo euincuruatum fuftentet ? Nam ex vnocapi 
te id non efle licitum vf , quoniam Nahaman opera, 
& minifterioElifei curatus a lepra,ardenter poftulautc 
ab eo,vti Deum Tuum pfecareturQuo,inquit mihi igno 
fcat,fi adorauerim in templo Remon,Domino meo ado 
rante.Ex altero capirc id videtur licitu effe facere, quia 
in eo feruus tantummodo fuo officio, 8c munere fungit. 
placito funt inftituttead aliquidfignificandum vnum D R*fpondco,ius effeferuo,idfacerernam , dummodofer- 
tmmodo fignificant:veftes,& alia figna , etia poli quam u us nullum cultum Idolo tribuat,tuto pot fuo Domtno 
funt adhibita ex more getis,&inftituto ad fedlaro, vel 
religione profitenda,funt adhuc ambigua:, qm funt fym 
hola,vel religionis,& fedlae, vel nationis, & gentis. 
Qruiitdquarritu^An vbi Catholici,vna cum haereticis 
verfantur,licitum fit Catholico adire tepla,ad quae hx- 
retici conueniunt, eorum intereffe conuentibus, atque 
concionibus?Refpondeo,fi rei naturamfpetlemus,id no 
effe per fe malum,cum fit res fuapte natura indifferens, 
nam multis de caulis potell quis haereticum templum 
ingredi,Scconusntibus eorum,&: concionibus intereffe, 
facilius,vahdus,& commodius eorum confutet erro 
res,Ex accidenti tamen peccatum eft, fi id fiat cum alio 
rnm olfenfione,aut periculo noftro,vel alieno . Quaeres, 
quid fi alicubi more, aut opinione hominum communi 
receptu fit,qrrodlibetiftorum effe fymbolum haereticae 
perfidis,an Catholicus ea tunc euitare debeat?Rcfpon- 
fieo,deberc,ob fcadalum vitandum.Sed quid fi Princeps 
hareli laboret,& iubeatciues,tum Catholicos,tum hae 
reticos tepla adirt,atq; etiam frequeeare, in quibus pu- 
inferuire: id.n. officij pr^ftarefolet Domino fuo, tum in 
templo,tumextra tepium-.quemadmodum etiam Chri- 
lliana ancilja a Paganis capta , & caudam vellis domi 
nae fua gellare folita, tuta conferentia genu fledlit, vni 
cu domina in templo Idoloru genua fleElente,&fefe fi- 
fternente,quia id quoq. facere vbiq; confueuit.Quorsli 
igitur,inquies,li id eft licitum facere,petiuit Nahaman, 
vt ipfi Deus ignofceret?Rndeo,dubium fuiffe Nahama, 
vtrum iure pollet, id obfequij genus domino fuo Idoli 
cultori praellare, immo fortaffis verebatur, ne id grane 
peccatum effct:&proinde impense poftulauit vtElifci 
precibus id iuris libi a Dominoconcederetur.Elifeus aut 
nequaquam foluit eum lege diuina,neq; .n.poterat in eo 
quod ell perfe,& intrinfece malum,lege aliquem (olue 
re,& excipererfed conceflit ei rem fua natura indifferen 
tem,quam tamen ipfeanceps animi, tanquam bona me 
tepryditus putabat,aut etiam verebatur efle interdidla, 
Deoq; proindeodiofam,acdc-teftabilcm; quodAbulciu 
fis,& Lyranus prudenter ohferuarucc. 
Odlaup