1213 
Liber Decimus. 
Opimo fecunda , affirmat, in eb,c.deflentes, vtranque 
przcipi,attentionem,interiorem nempe,5c exteriore,ac 
proinde Clerici) lethaliter peccare, & minime praeceptu 
jrnplere,qui fua fpdte,quarnuisfola animi cogitatione, 
diftrahituriita Cai.z.z.q.S}.art. ij.Maior.^.d- n.q .7. 
fiau.deorat.c. 13 n, 19.S0t.ii. 10.deiuft.q.s.a.5.concIiif. 
7.Ledef.4-p-i.q- ip.a.iS.dub.f .Tabien.Hora.-q.30.Gabr. 
jn Canon.Mifl? ledi .6i.&S.Th.4.d.i5.q.4.a.z.q 4.ad z, 
3Ec haec opinio eft vera,& ampledlenda. 
In hacquasftione tria funt, de quibus merito dubitat, 
primum eft,an lethali peccato fe ille cdmaculet,qui me, 
te vitro diftradia recitat preces Horarias. Secundum eft, 
an is,Ecclefiat praecepto fatisfaciat.ifa vt preces non de 
beat repetere.Tertiueft,an is frudius benefici) reftituere 
cogetur,ita vteosfuosno faciat,perindeacis, qui Diui 
num officii) omitteret.De primo quidquid ali) dixerint, 
exiftimo eu lethale peccatu admittere.Nec puto Innoce 
tium,Hoftienfem,Ioannem Andream,& Abbatem oppo 
fituradocuiffe: qm Iicetdixerint,cum,qui recitat preces 
Horarias animo diftradlo leniter,no grauiter peccare lo 
quuntur, de eo,qui imperfedla quadam animi delibera 
tione diftrahitur,non de eo,qui id fcienter, & fponte fua 
facit.De fecundo probabile multi putant,eum officiudi 
uinum repetere uon cogbfic vf fentire Medi.de or.q. 16. 
&Cordub.infuis qu^ftionib.li. 4 q 13.ad finem, de po- 
tefta. Papas,quia licet is lethaliter peccet, diutnhth offi- 
ciu perfoluit: ficut qui debitu foluit, & alienum reftituic 
I214 
A Refpddet B Antoninusp.i.tit.p.c.j .$.3 .vix hmoi Cleri 
cum praecepto fatisfacere.At Caietanus,Sotus,&Nauar 
rus locis citatis negant eum quicqnam , aut faltem non 
nifi leuiter peccare, ac proinde concedunt praeceptum 
implere: quippe eiufmodi opera cum fint leuia, facilia, 
& confueta, nequaquam animi debitam attentionem 
impediunt. 
Odlaud quaeritur,An qui attente quidem ,& ftudiosd 
recitat preces,fed in animohabetnon fatisfacere praece 
pto,debeat eas repetere,vt fui) Horarii) penfu m exolus.ri 
Rhdeocum Mcdinatradl.deora.q.7.Nauar.de ora.c. id. 
n.?4,& Dedefm 441.2 q. 16.z.6. dub.6.eum oportere Na 
11 Titius debeat Caio decem aureos, &c totidem ei libera 
liter donet,non vt foluat illos decem, quos debet, cogit 
cos decem feddere,eo 4 libera lis decem aureoru donario 
no eft debitae pecunias fo 1 utio: ergo Titius (i fponte pre 
ces recitet habens in animoeas iterum recitare,vt Eccle’ 
ftx pr^ceptum femet,non foluitpcnftim qd debet.Item, 
fi Titius donec Caio,decem aureos,& polfea recordetur 
P fe illi coci dem debere,non fatis eft, fi velit, vt decem au 
rei,quos ante donauerat, tanquam perfoluti habeantur.. 
Si quis etiam voto,vel iureiurando adftridtus quotidie, 
preces recitare deberer,&eas recitaret,animo,& volun 
rate non perfoluendi votii,vel iufiurandum eas repetere, 
deberet,vt iufiuradu,vel votu feruaret. Dices,fufficere, 
fi Titius volutarem mutet,& velit,vt decem aurei, quos 
iam ante donauerat,non tanquam donati fed tanqua fo 
ex odio, & maleuolcntia , & ficut is qui perconteptum luti habeantur:& preces Horarieantegratis,& liberali. 
preces Horarias recitat. Ite, quia non vfeotra praecepti *—* *- * ' -- 
fubftantiam,fed tantum contra modii agereinam preces 
recitat,quamuis male:Sed mihi probabilius,& verius op 
pofitum vf.De tertio dicam in c. 14.q 8. iu praefentia fuf 
-ficit dicere aliquos opinari eum non cogi reftituere fru 
ctus: qareftitutio frudhuim eft pena iure Canonico c6- 
ftitucain cos Beneficiarios,qui Diuinu officium omittut. 
Si th oppo (itum quis fentiat,cum S0t0Ii.10.de iuft.q. 5 a. 
5.conci.6 &cum Nauar.deorat.c.zo.n.31. probabiliter 
]oquetur,ac fentict.Et mihi hoc magis placet. 
Si quaeras, quid dkendu de eo, qui fponte confabulan-^ 
do,iocando,&alia fimiliafaciendo recitat preces Hora 
rias,Refpddeo,de eo pofleetiam tria dubitari.Primum, 
an lethaliterpeccet.Secundum,an praecepto, fatisfaciat, 
an potiusrepetere debeat preces. Tertium,an reftituere 
cogatur trudlus benefici),perinde,ac fi precesno recitaf- 
fct.Probabilius exiftimo eu lethaliter peccare,& praece 
peii no implere,ac proinde frudiusfuos nd.facereiquonia 
exiftimo eum prccepti,& legis fubftantiam non feruare: 
nec.n.peccat folii contra modii legis,fed contra fubftan 
tiailex.n.praeciptt,yt nihil exterius faciat, is,qui preces, 
Horarias recitat,quod debitam attentionem penitus tol 
lat,aut impediat..Secus vero eft de eo,qui animo folum 
fponte,diftradto Diurnum officii) perfoluitiquonia volun 
taria hois.diftra.dlioextenor,vf praecipi direCloiat inte 
rior folum vf imperative modus praecepti indiredlo.For 
taflis,vt dixi probabile eft,qdSotus,& Nauarr. dixerut 
etiam eum,qui animo folum diftradlo fcienter,& fponte 
preces Horarias- recitat,praecepto no fatisfacere, & fru- 
ter recitat* voto ,& praecepto fatisfacian t;na Ecclefiafti 
cum praeceptum eo folonititur, vt Canonicae preces ftu- 
dlpse,& attete recitentur.Deinde dices,alia vf e(fe rp de 
debito pecuniario,atq; de voco, ac iureiurando foluedo, 
& feruando,aut de aliquo praecepto Ecclefiae implendo: 
nam qui dece aureos debet,& totidem gratis,&; liberali 
ter donat,adhuc debitor eft dece aureorum, quia dona 
tio no eft debiti folutioifed qui preces perfoluit, praece 
pto,voto,& iureiurando vf fatisfacere, etiam abfqsani-, 
mc,& voluntate implendi pr^ceptum, aut perfoluendi 
votu.Rhdeo, aliquos his argumentis permotos alfercre' 
hmoi. Clericum,de quo quaerimus,Ecqlefix praecepto fa 
tisfacere,fed venus eft,quod ali) docent, vt dixi, aiunt 
etenim eadem elferonem de eo,qui rem imperatamfa- 
cit,iftatuens iterum facere, vt precepturo feruee, atq; de 
eo,qui cum dece aureos debeat,totidem liberaliter credi 
toridonat;quiaetfineceIfenon eft,vccum praecepti) im- 
plemus,expreffim recordemur, aut expreflim velimus il 
]udimplere:at oportet, vt contrariam voluntatem non 
habeamus: quia opus tuum non vitra tuum animum, & 
voluntatem protenditur.Non,n.prgceptum exequeris,(i 
contrariam volutate habeas, V3 iteru faciendi,quod eft 
tibi imperatum:quianuncnon vis praecepto fatisfacere; 
imples tamen,fi facias,quauis nihil de mandato cogites. 
Nono quaeritur, An qui per metu,vel pervim, vel per 
errorem,& ignoratiam preces Horarias foluit pr^cepto 
fatisfaciat.kndeojin primis,metu voluntarium 116 tolli: 
ergo qui metu penfum Horarum foluit reuera praeceptu 
jmplet.At quia violentia voluntariu tollit; qui per vim 
ihisdebere reftituere.Ad argumentu primum primae se £j., preces horarias recitat,no vf prscepto fatisfacere; ficut 
tennae rhdeo, Ecclefiam praecepi (fe attentionem interna 
animi,vc modum,& condicionem praecepti. Adfecundu, 
vero ciufdem fni* argu mentum rhdeo,, adius interiores 
mentis efleduplices;ali).n.func fimplicicer,&ex toto in- 
tetiores.ali) vero exparte tantum,V3 quia fune modi q- 
da,vel condiciones,vel circunftanciae cumadtu exteriori 
coniimdtae.Ecclefia quidem no praecipit adtus interiores, 
qui (impliciter,& abfolute in animo,& voluntate perfi 
citor,atq, complentur, imperat thillos adtus, vt funt 
taula.& origines,aut quatenus funt modi, velcircunfta 
adluh exteriorum.VerbicaufajEcclefia indicedo ie- 
mnium.fimul praecipit,vt velimus ieiunium(eruare:eo- 
dem modo praecipit, ne, aliquid dolo,fraude,amore, vel 
gratiafaciamustica plane,cum praecipit Ecc!efi.a,vt pre- 
ces Horarias atcetue,iSi; ftudiose perlbluaraus,eft intelli- 
g e uciu,neq; .n.praecipit,vt mente oremus, fed vt oremus 
voce quidem,atftudiose, & attenth. 
Optimo quaeritur, An qui penfum Horarum e.xoluit, 
dum veftibusle induit, vel fpoliac, vel faciem lauac,vel 
uniile quippja facit,peccet,& violet Ecclefias precepeu? 
fi violSter Titius rem diurnam audiret,aut ieiuuium 111- 
didlum feruaret.Qui vero infcius,vel immemor prece- 
pci Horarias preces recitaret, praecepto Ecclefiae facisfe- 
cjlfc vere cenfereuir,cumnon habeatvoluntate contra 
riam non fatisfaciendi,aut iteru preces recicandi.-nec Ec 
clefia praecipit, vt fcienter preces horarias ad Deumfun 
damus, fed folii,vt fponte no(tra,&; volutate recitemus. 
Qui varo pererrorem,&ignorantiam diuinum officium 
perfoluit,eft quide pcepti infeius,& immemor,fed fpon 
tethrecicatiSi quaeras,an qui tacu legit preces Horarias, 
fatisfaciatpr^ccpto.RhdeQ,minime,vc dixi lupra.c.8.q, 
7.Sic Nau .de orat.c. 13 .n.Jf .namqui legit, non orae. 
Decimo queritur, An qui preces Horarias funclit,& fi- 
mul audit rem diuinam in diefefto } quo die audirepr*- 
cepto cogit ur, legi,& precepeode precibus recitandis fa 
tjisfaciat-Hac qftione infradiiueinus,vbi de hac re duas 
referemus fentetiaSjVnam,quae negat:alteraih,qu£ affir 
mat^ nos hac fecundam femper (equuti fumusiquOnia 
vno,& eodem opere duo pr^cepta (inuil implere pollu- 
mus,& attentio,que in facro audiendo requiritur,nd 1 m 
pedit