13 2/ Inftitudonum Moralium.
1328
Nec Chriftus lufiurandii malum effedixit; feda malo
exiftere, nempe iufiurandum c^pit in fermonibus adhibe
riobinfirmitatem humanam,cum /impliciter aliquid af
firmanti,negancive,aut promittenti fide non habeamus,
nifi fermonem, aut promiffionem fuam iureiurandocon-
firmet.A malo ergo illud dicitur prouenire, eoqd juran
tis inconftantiam indicat,aut illius,cuiuscaufa iuramus
contumaciam,quivt credar, aliter adduci non pot:vt in
terpretatur B.Auguftinus, & refertur capit. Ita ergopz.
quaeft. 1 Illud porro Chrifti Dhi dirtum.Sit fermo vefter,
Eft,cft,Non,non; hoc tantum fonatdnfermone quotidia
no, & familiari omnino a iureiurando abftinete.
Quarto quaeritur, An verba ad iurifiurandi fubftatiam
jn iudicio requirantur. Dixi in judicio,quia confiat inter
oes.inconfcientiaapud Deum fufficere fine verbis foliim
mentis cofenfumquomodolibeccora DcoexpreiTum.qui
cbr,& mentem intuetur.Tres funt opiniones,prima affir
mat verbis opus non effe,cum ea nec ius naturale, nec di-
uinum,nec humanum poftulet: Deinde, mutus pot fefe
. ii- l .... q. r. — 1 _
iurando promittit, exoluere Secundo loco iufiurandum
debet cum indiciocoiungi, quoniam nec temere, nec in-
confiderate,fedconfu!to, & cogitato iuradumeft: Ita,vt
qui iuraturuseft,primuc6fideret,neceffitate cogatur nec
ne, accurateq; rem totam expendat, an huiufmodi fit, vt
iureiurado indigere videatur. Tempus praeterea, & loeu,
& alia rebus adiurta fpertare debet,ne odio,amore,alia-
ve animi perturbatione impellatur,fed rei ipfius vi,& ne
ceffitate trartus.alioqui pQcepserit,&temerariumiufiu
randum.cuinfmodt eft hominum illorum, qui in releuilli
ma,& inani,nulla ratione,& confilio, fed praua quadam
conluetudine iurant: quod paffim quotidie venditores,&
emptores facerefolent. Illi enim vtquamplurimopretio
vendant, hirurfus.vtquam minime emant, res venales
laudando,aut vituperando,tertio quoque verbo iufiuran
dumvfurpant.
Pr:eterea,in iureiurado necelfana elt lufiitia,quae maxi
me in ,pmiffis requirit. Quare fi quis iniuftu aliquid, vel
inhoneftum ,pmittit, & iurando peccat, & in prxftandis
I41UU *** j w - — 4
alteri iureiurando obligare nutibus, & Cgnis tantumodo g promiffis crimen crimine cumulat. Tale fuit immuni R,
datis.Praeterea,partu m,conuen tum, promiffum,& matri nefarium Herodis Regis Iufiurandum tale f ludcon m
momum verba minime requirunt, cum poffint fignis,'& emi feinfos fvteftin vt ludiorum,
putibusperfici,A'fol* ftipulation.es intercontraaushu ^ ?P '•?. Aflis Apoftolpruc,ij.)ea cond.tio-
manos iure ciaili certa verba depofcuntiergo lufiurandii
verba non exigit ; Sicgloffa,&: Panormitanus, Cynus,An-
charanus,Antonin.Butrius,quos citatSelua in fuotrart.
deiureiur.p.r.q i.n. i.
Secundaopiniotradit,verba ad iurifiurandi Aibftantia
pertinere in ijs.qui loqui poffuntiin caeceris verttano effe
neceflariaificTiraquellus,Selua,fic Paulus, Aretinus,Alc
pander, quos citat idemSelua.
Tertia opiniodocet,in vniuerfum verba ad iufiurandu
requiri, ita quidam opinantur, quos citat idem Selua, &
Couarruuias loco citato,ait ita fenfifleBartholu, Alberi -
cum,Fulgofium, &Romanum. Verum prima opinio eft
vera,vt tradidit Couar.in c.quamuis,de part.p. i.$, i.n.4
Nam ficutc?tera parta,promiffa,conuenta,&: matrimo
nia ( vtdiximus)nullum verbum requirunt etiam inijs
hominibus,qui fari poffunt.cum figms, & nucibus queat, r
/ncer fe conuenirejica etiam iufiurandu m verba no poftu
Jat: nam verbum in iureiurando nec leges, nec Canones,
nec alia iura vfquam requirunt,facis funt nutus,& figna,
quibusiurantisconfensus exprimatur,& teftes, qui pro-
bent nutus,& figna fuilte.Nihilominus tamen ad publica
foedera, & parta, 8c ad priuilegia iureiurando firmata,&
ad probationes in iudicio, iureiurado teftium cofirmatas
neceffaria funt verba, vt ait Couarruuias, vt iufiuradum
fidem facere poffic.Si obijcias.in cap etfi Chriftus.de iurc
jurando ipfum iufiuradum dici fermonem, dc Authen.de
Mand. pnne.$.fed neq; Praefidi interdici, ne verbu.ideft,
iufiurandu temere alicui dare feftinet.Rndeo,cuCouarr.
loco citato,in Authencicha conftitutione citata, prtecipi
Magiftratui.ne temere det alicui fidem publicam . Nec
obftet,quod habetur in ca-Clericus.de iureiur.vbi iufiu
randum ex folo iurancisconfenfu non exceditur vitra id,
quod eftfermoneexpreffiim. Nam ibi Pontifex folum fi-
gnificat iufiurandum incerpofitum non protendi, & tra
hi adalium cafum nifi expreffim iterum interponatur.
Quinto quaeritur,quot,&quos comites debeat iufiura- ^
dum habere?quodeft quatrere,Quot,&quae fint ad iufiu
randum legitime reqmfita? Refpondeo.ex communi om
niumTheologorum,& Canonici iuris interpretumfnla
abHieronym.in Hierem.cap.4.accepca;!icec ad iufiuran
dum fatis fit,Deum ceftem arceiferejvt religiosi tame.dc
fanrte iuremus, plura requiruntunquae Hieremias breui-
ter enumerat nimirum:Iurabis,Viuit Dominus,in verita
te,& in iudicio,& in iuftitia.Quafi dicat, In referia,& iu-
fta confirmanda, non inuocabis alium, nifi Deum viuen-
tem; (In veritate) hoc eft,pro veritate, vel ad veritatem
confirmandam; (In iudicio; hoceft,pro fena,&graui,&
alicuius momenti re. (In iuftitia) hoceft, pro re iufta.ac
debita comprobanda- Primum itaque in iureiurando lo
cum habet Veritas,nimirum,vt quod afleritur,ipfum ve
rum fit:& qui iurat ita effe arbitretur, non leui coniertu-
ra durtus.fed certa,aut verofimili atejj probabili. £t quj
iureiurando aliquid pollicetur,eo debet effe animo,& vo
juntate,vt cum tempus aduenerit,id re ipfa prgftet.quod
ne deuouerunt.vt nihil guftarent, donec Paulu occideret.
Sexto quaeritur,quotuplex fit iufiurandumiRefpodeo,
mulciplex.PrimCi enim iufiurandum diuidi folet in illud,
quod ludiciale vulgo appellatur,& in illud qd dicitur,
No judiciale,fiue extraiudiciale, quod extra ludiciu ad
hibitum ab vno defertur alteri. ludiciale vero in iudicio
cora ludice.folemni quodam ritu adhibetur. Secundodi-
uidituriufiurandum,quoniam aliud per exeeratione pro
fertur,& dicitur Execratorium;AIiud,quod interponitur
quippiam afferendo,vel negando, quod Affertoriu appel
lant;Aliud,quodpromittendo adhibetur, & Promifforiu
vocatur. Perexecrationem igituriufiuranduadhibetur,
cum iurando rem aliquam Deo vitori,ac vindici fubijci-
mus,fi verum non fit, id qj iuramusiquale eft illud Pauli
Apoftoli (in z.epift.ad Corinth.cap. i) Teftem Deum in-
uocoin animam meam.Tale etiam eft, quod frequenter
in facris litteris legimus;Hasc mihi faciat Dcus,& haec ad
dat,|fi ita non eft, quafi dicatur. Mihi haec, aut illa mala
contingant.Talisea etiam eft iurandi formula,quaSacrg
litteras vcuntunQuibus iuraui in ira mea, fi introibunt in
requiem meam Vbi arbitrantur quidam particulam,Si,
accipi pro particula negante,no,fed verius eft, quod alij
tradiderunt,effe Eclipticum Sermone;vt fi dicat,Quibus
iuraui.fupplendu eft,quod fubticeturNoa fim ego Deus,
aut pro Deo non colar,aut quid aliud fimile,Si introibuc
jn requiem meam. Tale etiam eft cum iuramus, Moriar,
aut difpeream,aut,me Deus non adiuuet nifi ita fit.Iufiu
randum, quod per Affercione dicitur, eft, quo quippiam
affirmatur,vel negature!fe,fuiffe,fareve; PerProraiffione
vero eft ,cumquippiamiurandopromittimusnosinpo-
fterum fadluros, aut non farturos.
TertibDiuidi folet iufiurandum in fimplex,& folemne
fimplex eft,quod caret omni ritu, & formula foleni iuris
Solemne veroeft, in quo aliqua iuris praifcnpra formula
adhibetur, nimirum quod fit in Iudicio, autpublice.aut
coram teftibus,coram populo,aut cora m tabellione fiue
Notario,aut tarto Euageliorum codice, Crucisve ligno,
auralia qualibet re facra, aut in quo Syngrapha fit, aut
Chirographu,autSchedula manu fubfcripta cotinetur
Qriartb, Diuiditur iufiurandu: nam a liuddf AbfoIutu,&
puru, quod nullam habet conditionem adiertam ; aliud
vocatur condicionale, in quo interuenit aliqua conditio,
vt cu iuro;fi ex Afia redieris poft tres menfes,me tibi da-
turucecu aureos: aliud vero Pinale iufiurandu appellat,
qd adhibet poena aliqua confticuta ; vt cu iuro, fi in hoc
vel illud peccatum incurrero, dabo jn vfus pauperficen-
tu aureos,differt condicionale a poenali,nam quamuisp^
na adierta, conditio quaedam fit, condicionale tamen eft
iufiurandu, quodaffertum eft conditione, quse poena non
fit, vcfi in Capitolium afeendefis, iuro me tibi daturum
decem aureos.
Vltimo, Diuiditur iufiurandum, quoniam aliud eft,
quo per Deum,aliud quo perbona creata,fiue per creatu
rasturamus.
Septimo qnxrit, An iufiurandu Exccracqrittm, Afier-
jurandopromifitjhoc eft,debet in animo habere id,quod toriiqPromiffonum inter fc fpecie differant! Refpondeo,
