133 5 Infuitutionum Moralium. 13 3 <5*
futn,quem ipfc mSte,& animo fuoconcipit De hac quce-
ftionein ca.Quacumque arte,& inca.Humanae artes.u.
q.5.Nauar.in Mann.c.U.11..8 &n.i8.& 19.& incommS.
de hac re,in c.humameaures zi.q.5 • Silueftr. iuramentu
■3 .q.i.Angehiuramentum 4,11. i.Soc.li-8.de iuft.q.i.a. 7.
in 4.argumento.Tab.iurare,qo 13.Quidam ex Nauarro,
Silueftro,& Angelo regulam generalem proponunt, Non
efle mendacium,qua mnis verba (igni fica tione ambigua
non fint,fi fermo nofterex aliqua tacita mentis cogitatio
ne verus reddatur,vt puta fi mutuam a me petas pecu
niam,& eam cum apud me habeam , refpondeo me eam
non habere,tacite animo concipiens, vteam.f tibi mu
tuo demiquamuis (inquiunt)fermo exterior nihil ambi
guitati? habeat,& abfolute fignificem me eam non habe
re,quia tacita mente retineo me eam non habere, vt tibi
mutuo dem ideo(inquiunt) veru meft,&nihil iuradopec
catur.Quod probant ex c.Humanae aures, z 2.. q. 5 .vbi df.
Humanae aures talia verba indicant,qualia fo r is Tonant.
Diuina vero iudicia talia foris audiut, qualia ex intimis
proferuntur.quia non debet intentio verbis deferuire.fed £
verba intentioni Haec ibi ex Gregorio Ex qua regula mul
tadeducunt partim quidem vera,partim vero falfa
Primo quidem aiunt iurantem,vt a perjurio liberetur,
non debere accipere verba, quamuisambigua non fint,in
eum fenfum,in quem accipit is.cuijiufiurandura praHtaf,
fed eotantumodo fenfu,quem ipfe mente tacite concipit.
Deinde,fas efle cuiq. iureiurando,vt vitam fuam confer-
uet latroni,tyranno,aut hofti promittere daturum fe illi
certam pectini? quantitatem,cutamen inanimo habeat
nullam ei daretquia tacitus fecum dicit, Dabo.fi debeo.
Item,vxorem quidem adulteram.fed occultam rogata a
viro de adulterio, poife tuta confcietia iurare fe nullam
adulterium commifilfe,mente concipiendo,quod tibi co-
fiteri,& aperire debeam. PrattereaiScholafticos rogatos,
an fuerint collocuti cum aliquo ex candidatis cathedra
petentibus.poffecitra mendacium iurare fenon fuiifecol
locutos.fi ferrnonem tantummodo habuerint de his reb.,
qua'ad fubornadum eosnihil pertinebat;nam alioqui ve
ritatem confeffi tanquam inhabiles a fuffragio feredo ex q
eluderentur.Sicenim iurantesnequaquam mentiuntur,
quia menteintellgutfenihil fuilfe locutos,quod ftatuta
prohibeat.Poftremo,eum,qui venit ex aliquo loco pelle
ininimS infedfo.qui falso habetur pro infecioiaut eum,<j
perlocum pefte infedtum adeo ccleritertranfitiit,vtni
hil eum peftis attigerit,rogatum a cuftodibus Vrbis,ve
nerit nec ne eo loco,tuto citra medacium iurare fe ex eo
loco non venire.dummodo intelligat fe non venire ex lo
copeftilentijaut (enihil maliex peftilentia loci contra-
xifleHatc omnia ex Nauarroquidam collegerut,qusex
parte ?iluefter,& Angelus ante tradiderunt locis citatis
Meo tamen indicio illi regulam ad plura extendunt,&
trahunt,quam par fit,& qua Nauarrus,Siluefter,& Ange
lus voluerint. Nihil enim tam falfumefie poteft,quod no
ueat abomni mendacioliberari.fi aliquid arbitratu no
ro mente tacitum retineamus. PoflTemus enim.quicquid
a nobis petitur quauis id apud nos habemus, diffiteri nos
habere,intellig£tes,vt demusiquicquid fecerimus, quic-
uid viderimus,quiequid cogltauerimus,decreuerimus,
e eo rogati,poflemus abfq; mendacio dicere, Non feci
mus,non vidimus,non cogitauimus,non decreuimus, eo
cimiru fenfu,vt tibi dica mus, vel quod tibi dicere debea
mus.Quare mihi aliud videtur,quod quibufdam regulis
fubiedtisbreuiterperftringam.
Prima regula fitiSi Sacerdos rogetur de his, quae in fa-
ens peccatorum confellionibus audiuit poteft fimplici--
ter refpondendo iurare fe nihil fcire,nihil audiuilkiquo-
niam quae audiuit,ea audiuit,vt Chrifti Domini,& Sacra
menti miniftennec rogatur a iudice, vt ea prodat,& di
cat.
Secunda ReguIaiSi reus a iudice contra, vel praeter ius
rogeturdecrimine occulte patrato,poteft tuta confcien-
tia refpodendo iurare fe illud non commifilfe,fe nihil pe
nitus de eo crimine fcire. Ratio vtriufque regula non eft
ea,quam aliquireddut.quod liceat nobiscum iuramus,
verba accipere noftro fenfu,quem facimus ipfi ,ac fingi
mus,non eo,quem audientes intclligtintrfed ea.quia quo
tiefcumquc verba funt fignificatione ambigua,&cptra,
vel praeter tus rogamur,integru m eft nobis eo lenfu, que
A volumus, & concipi miis,ea accipere , licet in alio fenfu
audientes accipiant Ambtguitasaurem inverbftpot ex
multiscapitibus inefte, nimirum ex fignificatione, quia
fint ad alia multa,& varia fignificandum impolita. Dein
de ex loco, ex tepore,ex perfona, ex modo, & ex alijs rei
adiundtis,quibus rogamunquo fit.vtSacerdos decuiuf-
piam delidto rogatus , iure refpondeat fe nihil fcire,qua
uis in facra id patnitentis confeflione cognouerit: quonia
etfi generarim refpondeat nihil fe fcire , ex modo tamen
qu?ftionis fibi propofitat in tel 1 igitur, fenon rogari de his,
quae in facra confefiione audiuit.Et proinde cum refpon-
det fe nihil fcire,in eum fenfum verba accipiuntur,extra
facram videlicet peccatorum confeffionem. Similiter cu.
quempiam Index legitime interrogat decriminibus,fe
cundum iura.intelligitur interrogare de ijs.quae ad indi
cium venire poffunt . Ergocum reus de occultis rogatus,
quamuis (impliciter neget fd quicquam feciffe.aut nolfe
intell igitur de ijs,quse ad iudiciu deferri poffunt. Exqua
Regula deducitur,debitorem,qui debitum integrum cre
> ditori foluit,in iudiciotamen probare nequit, fe in totu
foluifle.a Iudice coadhim.vt iureiurando promittat fe fo
luturum,polle citra mendacium iurare, foluam, &dein-
de,fi non foluat periurum non elfe quoniam iufiurandura
quo fefoluturum promifit.iuxta fententiam a Iudice le
gitime latam,intelligebatur, nempe, foluturum fe.quod
creditori debeatiad hoc enim foluendum ludex condetn
nabat.Et proinde quamuis (impliciter refpondeat, folua
intelligitur,quod creditori debeo ,non quod iamfolui.
Item.fiTitius mutuoacccpita Caio centum, &ea inte
gre foluitiiniq. tamen in iudicio conuenitur, derogatur
fi impliciter, acceperit nec ne mutuo»Caiocentum,iura
re poteft abfolure fenon accepiflc.nam intelligit mutua
cftefoltitione refciftum:& mutuum non debetur,quod eft
redditu m,& folutum.vel quia folum rogatura Iudice de
mutuo,quod debet.Eodem modo fi accepit cetum, & foi
uit quinquaginta,& repetuntur ab eo centum,pdt iurare
fe non accepifle mutuo centum, quia quinquaginta iara
foluit,ac reddidit.Pari etiam rdne mulier morti vicina,-
& Sacerdoti confelfa, vel ad indicium deaudia , &coa-
<fta iurare fe cum marito in pofterum vidfuram ;cum tii
id prxftare nequeat abfq; graui fui detrimento ob occul
tum coniugij impedimentum,quod vel in confeflione a-
perire commode , aut in iudicio verum effe probare non
pot.tuta confcientia i urat, faciam.-nec thpoftea ad id fa
ciendum vlio iure compellitunnam cum iurauit,faciam
hunc fenfum habuit,faciam,quod debeo : aliud enim ea.
iurareSacerdos,aut Index non cogit-
Tertia Regula:Quoties inconuuftohominum commu
ni,de aliquo rogamur iureiurado adad.fi,fi nobis in eo in
juria inferatur: nobis fas eft iurando verbis ambiguis vti,
& ea accipere noftro fenfu,que ipfa verba reddere queut,
quamuis ea in audientium animis alium fenfum ingene
ret.Ob iniuriam n qu? nobis infertur,integrum nobiseft
noftro bonoconfulere,dummodo ambigue loquamur,ac
poflint verba fic arte componi, vt reddantur ambigua.
Quare libenter concedimus id,quod paulo ante dicebat
de adultera occulta praiter ius a viro rogata;& de eo,qui
i vt fe faluum tueatur,promittit latroni,tyrano,hofti,aut
ei,qui ipfum inique vexat,& de eo,qui ad portas vrbis ro
gatur,venerit nec ne ex certo loco.q, falso putatur, pefte
iufcdfusiqui omnesambigue refponderequeunt, quonia
vel injufte rogantur,vel vere refpondent,prout interroga
re iure poflunt.
Quarta Regula fit haec; Si nulla nobisfiat iniurianefas
eft verbis vti ambiguis,nili eo fenfu fumantur,quem au
dientes concipiunt:& multo deterius, ac peius eft ca ina-
lium fenfum accipere, atque audientes accipiunt,qui iu
re nos rogant.
Quinta ReguIaiSi reuera verba,quibus vtimur,fignifi
catione fu a, & communi hominum vfu ambigua nd funt,
nec habent nili vnicum tantummodo fenfum, ea vfurpa-
re debemuseo fenfu,quem reddunt,nec licet nobisetiali
contra ius.fasq; omne interrogemur aliquid mentis cogi
ratione concipiendo in aliud deterquerernunquam enim
faseft mentirbat is mentitur,qui verba aliter accipit,at
que ipfa fignificant.
De
