/34*
Liber Vndecimus.
1345
altero pado ad furandum mulieres innitantur,alteroius Aconfenfu eius,de cuiushxreditate tradatur,&audon'ra-
'jjuile impugnatunetfi conueneritneob impenfasneceffa
r iasageretur,tale padum non eft feruandu.quia talesim
penfs dotem,ipfoiure, minuunt Etl fequenti Poponius,
dicitur: Pomponius ait maritum non polfe pacifci, vt do
lum folummodo in dotem prxftet I. fiamus $. pada.fF.de
padis,habetur:Pada,qux turpem caufam continent, non
funtobferuandaiveluti fipacifcar, ne furti agam,vel iniit
liarunn. fi feceris. Expeditenim timere furti, vel iniuriaru
poenam Sedpoft admilfa, hxc pacifci polfumus. Item.ue
experiar interdido; Vnde vi,quatenus publicam caufam
contingit,pacifci non polfumus. Et in fumma.fi padum
conuentum a re prtuata remotum fit, non eft feruandum.
Hzcibi Etca.quemadmodum,de iureiurando dicitur:!!-
Jud autem iuramentumeft proculdubio temerariu, fi vir
juret vxori,quod ea fuper nullo crimine accufabit.Quia ft
mulierfierct infidelis ,& nollet cohabitarecum viroabf-
que contumelia Creatoris,tunc deberet illam ad iudicem
fuum deferre.Hxc Pontifex. Vnde Glofia redde ait:Si ali-
quis iureiurado promittat fe non denuntiaturufontes.non B
valet iufiurandum;quia aditus patefieret delidis. Simili
ter fi quis iureiurando promittat fe non patefadu rum ar
canum, fux fidei commi/Tura, iufiurandum irritum eft
inutile,fi arcanum fit iniquum, & prxfertim communi fa
luti Reipublicx noxium
Animaduertendu eft,bonos moreselfe varios:alij enim
funt, quos ius natarale prxfcribit, & imperat. Alij,quos
feriptumdiuinum fus prxcipit.Alij vero,quos ius fcriptii
canonicum,vel ciuilt'conftituit.Cum igitur comunis fen
tentia docet,vim nulla-m habere iufiurandu contra bonos
inores,mtelligitcotra bonos mores iurisnaturalis,vel di-
uini fcripti.vel Canonicr-Secus autem eft,fi iufiurandum
fit folummodo contra bon,os mores iure ciuili iuftitutos,
de quibus cap. fequenti tractabitur.
Quando, & quomodo iufiurandum contra-
Bus 3 (ffi conuevta confirmet. (
V / /.
P Rim6quxritur,AniufiuramdD confirmet contradus
qalioqui irriticftcnt,i& inanes iure ciuili ? Quodefl:
quxrere,An id,qif fit,& iimriurado firmatur, eo ipfo,
vim habeatscii tamen alioquiiufe ciuili fit irritfs? De qua
quxftioue agunt Pontifici) imns interpretes in cap cucon
tmgat.de iureiur. &c licd, de iureiur.in£.& ciuilis i uris
Dodbresin I.Sacramenta C.fi aduerfus venditio. Prxfer
timBarth Paul.Alber.Salycet.Corneus,lafon.Vnde Bart.
ini.fiquis proeo,ft.de fideimiforibus, quafdam prxeeptio
nes,®ulas tradidit, in quibus quidam conueniunt,ali)
non irem.Dequibus etiam multa Abbas in cap.cumcon-
tingat.de iureiur.Cou.inc.quamuis padum, depad. in
6.p.j.$. 1. & feqnentibus
Prima eft :Quoties contrarius eft contra bonos mores tu
iis naturalis,vel Diuini.vel Canonici, etiamfi iureiurado
te Principis;& tamen occafiooptadx mortis etiam in his
cafibus no tollitur. Secundu proponit Bartolus exemplu:
Vc fi quis iureiurando promittat no fe reuocaturu primu
teftamentu fadii Nullueft (inquit) iufiurandum,qujaeft
contra bonos mores naturales, vc conflat ex l.ftipulacio,
fF.de verb.fignificat. vbi Iurifconfultusait:StipuIatiohoc
modo concepta:Si haeredem me non feceris,tm dare fp, o-
desnnutilis eft,quia contra bonos mores eft, nimiru cotra
liberam ceftandi voluntatem ,quam huiufmodi .pniiflio,
& iufiurandum adimit. Pleriquetamen, vt teftaturCou.
in rubr. deceftam. p.i.n.ij. hoc exemplum non probant,
quia tantummodo iure ciuili videtur elfe interdidum pa
dum de npnr.euocandoteftamentoiam fado. Tertiu ,p-
ducit exemplum:Vt fi quis (inquit) faciat donatione om
nium Tuorum bonorum, et ia m futurorum, & iureiurando
confirmet,ait non fubfiltere huiufmodi padum,etiam iu
reiurando munitum, quia eft contra bonos mores tritura-
les:aufert enim liberam reflandi facultatem . Hoc exem
plum Bartoli multi vtriufque iuris interpretes approbat»
quos citat Cou.in rubr.de teftam p 1.11.4 Sed alij hoc pa
ritcrexemplum improbant, quoniam donatio omniu bo-
norumetiam futurorum,foium videtureffeiurediiili ,p-
hibita,vc conflat ex 1. vlt.C.de padis,& 1 hxreditas.C de
padis conuenc.
Secunda Regula Bartholi eft: Quando lex ciuilis ob pu
b!icum,&commune bonum potiflimum lata eft, tufiuran
dum interpofitum in contraduea lege interdido, eu non
confirmat: quia in capit, fi diligenti, de foro competenti,
de capit.ad ApoftoI icam.de Regularibus,& l.ius publicu.
fF. de padis,plane dicitur,non polfe ius publicu pado pri
uatorum tolli.Huius fecundx Regul£ Bartholusexempla
producit,vr I.2.& 1 quemadmodum.1.omnes ,pfugi.1.ori
ginarios. C. de agricolis,&cen(icis faucitum eft .nequis
poftit vendere prxdium , & retinere colonosagriculturae
praedi) aferiptos: qux lex lata eft ob commune agricultu
ras bonum.Ideo,inquit Bartholus: Si quis prxdium emen
do hoc iure cederet,& iureiurado firmaret,nihil efficeret.
■ Item in 1.Senatus.fF.de contrahenda emptio, Si l.cytcta,fF.
de legat.primo Statutum eft,nequisdomum,vi!Iamvedi
ruat,quo plusfibi acquirat. Item, nequis vendat marmo
ra, aliasve res affixas xdibus,eo quod interfit Reipublicg
ne aedificia publica,fiue priuata deformentur.Si quis igi
tur hoc iure cederet, & iureiurando confirmaret totum ir
ritum effet.Item l.profperandum.$.fedctfi quidem.C.de
aadic. Statuitur inita ntiam litis per trieimiu extingui, ne
lites immortales fiant,Si quis mr hoc iureiurado cederet,
nullus eftet contradus.ait Bartholus.Quod Felinus,loan.
de Imola,Alexander, & Couarruuias approbant, vt vide-
relicet apud ipfumCouarr.incapi.iquainuisde padis m
fextop.i.# S.num.i &3 Similiteriu l.i.C. de donationi
bus inter virum, & vxorem, & 1.miles ita. $ mulier,ft.de
milit.tcftament.Statuitur,fi quis miles meretrici,aut co-
cubinxdonauerit,donatio non valet; idem quoque iuris,
ait Glofta eft,fi quid Clericus, vel aduocat 5 doneteidera,
quoniam iure Clericus,& aduocatusmilitesquamuisnon
armati cenfentur. Qtare etiamfi iureiurando firmetur no
firmet,no fit ratus,& firmus.Exepli gratia.Padii(inquit) D valet,ait Bartholus, & approbant Couarruuias, Ay mon,
ne dolus in cotradibus prxftecjhoc eft. Ne fi <jd mali dolo Ripa, An toni us,yt tejlatur idem Couarruuias loco citato
£at,refarciatur,reddaturve. Ice: Padu.vt domo expellat
vxorem,&filios fuos.Item:Pa<du,vt quis venenii prxbeat
patri,vel alteri innocenti.Padcim, ne quis delinquentem
accufet.aut nequis arcanum iniquum, & noxium Reipu-
blicsefaluci patefaciat ijs,quibus debet.
Inhacquidem prima Regula aBarthoIopofita conue-
niuntomnes: ea enim colligitur ex c. nou eft obi igatoriu,
de regulis iuris in 6. & 1. contradus, fF.de regulis iuris, &
exi. non dubium. C. de legibus. At vero in huius Regulae
confirmationem, aliqua exempla in mediu producit Bar-
lholus,quse exteri non probant.Ait enim padionem futu
rafucceffionis fadam abfque conlenfu eius,dccuiushcre
ditate agitur, etiam iureiurado firmata non valere. Quia
(mquit)-eft contra bonos mores naturales.quoniam datur
pccafiooptadx mortis alterius. Sed alij multi, tefte Cqu.
mcap.quamuisjde pad.in 6.p.z. inititi 11.2. docent,hmoi
padionem elfe quidem iure ciuili interdidam l.vltim &
1 padum quod dotali.C.de pad.&; 1.padum dotale.C.de
collationibus, fed non iure naturali, fi quidem & fieripot
Inft. Moral. Parsi.
num 4. Item,politoftatuto, quodebitor frumenti libera
tur, folliendo certam pecunix quantitatem pro quolibet
frumenti debiti modio : quoniam intereft Reipublicxci-
ues, & rufticos plures habere, qui frumentum lenient; Si
quis iureiurando hoc ftatutocederet,irritu totum eftet.
Bartholus, Couarruuias, Alciatus,vt ex eodem Couarru-
nia conflat loco citato . Similiter foletefleftatutum, Ne
nobilis ob xs alienum in carcerem mittatur, fi bona non
babeat;ex quibusdebita pecunia folui poftit.Si quis nobi
lis iureiurando hoc ftatutocederet, nihil cfficerenquonia
eft ftatutum ob publicum nobilium hominum bonum.C5
terum Ioan.de Imola,& ali),quos Couarruuias citat loco
citato,hanc Bartholi fecundam regulam, & exempla mi
nime probant
Tertia Regula Bartholi eft : Cotradus lege prohibitus
in odium,& pa-nam eius,cuius gratia fit:fi iureiurado fir
metur, ratuS|dt firmus non fit; iufiurandum tamen nifi le
gitima audoritate laxetur, remittaturve, feruan debet:
Vt fiquis iurauit fe foluturu vfuras, cap debitores.de iu-
Lll reiuran.
