131 
Inftitutionum Moralium. 
132 
conficiendam,fiue contra eam agat,peccat: non obligatu A catum,fed tantum ve 
nialc-.tnnc fi Titius furetur, peccati 
vero,quia licet contra conficiendam errantem facere non 
poffit,aut debeat,nulla tamelege,& iure cogitur eam lo 
qui,quoniam cuique licet ea relinqueretSicDur.z.difj?. 
q. 5 .nu.7.Greg.3 ,dift.39.q.'.art.i.AImai.tradi.1. mor.ca. 
5.ad calcem Alex.par.i.q.iio.m. 3. a. 1. immoetiam S. 
Tho. 1.1 q. 19.art.i.videtur idem docere; nunquam.n.ait 
confcientiam errantem obligare,fed ligare. Secunda opi 
nio docet confcientiam errantem non folum ligare; fed 
etiam obligare, & idem effe in hac re obligare , & ligare . 
Mihi probabilius videtur,quod alij diftinguendo refpon- 
dcnt confcientiam erratem,aut ex errore vitiofo ,aut pro 
babili,& hiflo proficifci.Si ex vitiofo oriatur , tunc con 
fcientia errans non habet vim obligandi,fed ligandi:& in 
hoc cafu non eft idemobligari,quod ligari: quod hac ra 
tione conficitur,qm fi conficientia erret, & error fit vitio- 
fus hoc eft mala fide fuficeptus,quandiu ea permanet,con 
tra eam abfque peccato agere non poifumns, & proinde 
quafi obftridli ,& ligati tenemur ne contra eam faciamus 
nectn eamfequi dehemus,quiacum ex errore vitiofo ma 
net ,& fu rgat, vim obligandi non habet,qm error eft volfi- 
tariusA idcircoeum deponere, & abijeere nos oportet, er 
go,fine contra hmoi confcientiam errantem fadlitemus, 
liue eam fequamur,peccamus,nec tame fequitur, vt fim- 
pliciter ex neceflitate peccemus,quia licet nobis eam co^ 
fcientiam exuere,& proinde abfolute. n. fas eft contra ea 
non agere cum relinqui,&deponi iure poflic . Et in hmoi 
cafu verum eft,quod ait prima opinio.confcientiam erra 
tem ligare,non obligareSi vero conficientia errat, deer 
ror probabilis, &iuftusfit hoc eft bona fide c6tradlus,tiic 
habet vim obligandi; & idem eft in cafu propofito ligari, 
quodobligarbquoniam impediti,& quafi vinculo cqflri- 
dli fu mus,ne contra eam facere iure poffimus: & eam feq 
lege compellimur.nec tameeam fequendodelinquimus, 
quia error eft bona fide probabilis, & iuftus, de proinde 
abfque voluntate noftra creatus in animo,qui eo ipfo,qcf 
bona fide fine vitio,& culpa eft, depelli ratione non pot, 
& in hoc cafu locum habet, quod fecunda opinio tradit. 
QuaeresjQhare quando confcientia labitur decepta erro 
re voluntario,& vitiofo,peccatur,cum contra eam qmd- 
piam agitur ,& nihilominus tamen fi quis eam fequatur. 
ix fecundum ea m agat,noneoipfo bene agere indicatur? 
R.efpondeo, Adoperis bonitatem fj? requiri integracam, 
in malis autem fiifficerequalifcunquecirciinftantite vitia 
peculiare,& fingulare.Vr igitur bonum fit agere fecundu 
confcientiam errantem voluntarie,& vitiose,oportet exi 
{limationem conficientis bonam elfe ,& cum redta ratio 
ne congruentemiat veroquado mala fideA proinde fpo- 
teA voluntateconfcientiaerrat , eiufmodiexiftimatio 
bona elfe non poieft,qualiseffec;fi bona fide erraret. Age 
re autem contra confcientiam vitiofam mala fide erran 
tem,ideo eft malum,quia eo ipfo,quode(l error volunta 
rius A vitiofus.poteft deponi ac ratione depelli,qui quan 
diu nonabijeitur fponte ac voluntate noftra permanet:eo 
vero permanente, malum eft contra confcientiam erran 
tem agere,quoniam agitur contra id,quod cofcienda mo 
net,prEfcnbit,ac prateipit 
lethalis fefe culpa deuincit,& tamen fi non furetur,tantu 
veniali noxa tenetur obftridlus . Quare in hac quafi ione 
eft de grauitate peccati indicandum pro qualitate rei ef 
ficienda, vel omittendas, quam confcientia mala fide er 
rans praeferibit,ac pQcipit. 
Decimo quaeritur, An confcientia errans nos ardliori 
vinculo obflringat,quam Praftedli, fiue fuperioris horni- Bon*u.,, 
nis praeceptum : Bonauentura fenfit maiorem obligandi d.39^ , 
vim habere Superioris praeceptum: quia poffumusA ah- 9. ,.««■«( 
quando debemus confcientiam,errantem deponere obp- ti. Ale.f, 
fecli prteceptum feruandum.At S.Thom & alij docent ar ,,q, 
dtius nos alligari confidentias errantis prasferipto, quam 
Superioris praecepto, qm obligatio ex confcientia errante s.Tht.i 
exifteus ac furgens,iuris ell naturalis, quo iure facere nos 
oportet prout noftra ratio praeferibit agedu aliquid, aut 
fugiendum . Exiftimo dum confcientia errans permanet } 
errore non abiedlo,maiorem nos fibi obligandi vim habe t ' ' 
re,quam Superioris praeceptum,fas ta men eft confcientia; 
errorem adSuperioris nutum ,&voluntatem iultam de- 
pellere-.quia poffumus idem fentire,quod ille;& proinde 
confilio,aut precepto ipfiusnoftrum errorem exuere,quo 
depolito amplius confcientia nos libi non obligat,fed Su 
perioris praeceptum datum. 
Vndecimo quaeritur,An praeceptum non agendi contra 
confcientiam errantem,indulgentiae diuina; beneficio re- Cer “- ! I A 
laxari A abrogari iure poflif.Quidam fentiunt polfe . Ac c,cati I* 
verius eft,quod alij tradiderunt, non polfe, quia eft iqris P er,<s, ‘ 
naturalis praeceptu m,&lex, aqua nullius indnlgcnciaA Me 
audloritatepotefl quis folui,&eximi. 
Duodecimo quaeritur, An fi Titius perconfcientiam er 
ret,ita tamen, ut eius error non fp adtu in judicando per- 
maneatjfed habitu tantum , peccet quotiefeunque fadli- 
tat contra confcientiam non a diu in iudicando errantem, 
fed habitumftn animo infixum.Quod ell quaerere,an pec 
catum litfacere contra confcientiam errantem nonadtu, 
led habitu;vt ii Titius per errorem perfuadeat libi pecca 
tum elfe,operam dare magiftro , &dodtori Scholaflicse 
C Theologis,quo quidem errore nondum abiedlo,operam, 
&lhidium conferat in Scholaflicam Theologia m.prorfus 
immemorfuae conficienti^ errands:Quidarvicenfent Titiu ^ed. ,,, 
peccare, quandiu confcientia errans antiqua uoueft reno 
caua;quare fatis elfe,inquiunt,ad peccatum,fi contra cd-> 
fcientiamerrantem antiquam, & adhuc habitu non adtu 
manentem quifpiam operetur. Verius tamen videtur,q^ 
alij fentiunt,non effe peccatum:alioqui,n. in ethnicis ho 
minibus omnia peccata impietatis, & infidelitatis culpa 
macularentur,quia in ipfis infidelis,& impia voluntas,& 
confcientia errans habitu perfeuerat.Deinde vnuierfa eo 
rum opera in vitio etfetit,& culpa,propcerea,quod ipfi ha 
bitu femperinpraui animi affedtu , & voliitaceperfifliit. 
Nonergofufficitjfi confcientia errans habitu tantum flet 
ac permaneat in animo, ita vc ab ea nunquam per a dium 
contrarium recelierimus; venim requiritur praeterea ad 
peccatum,ut contra confcientiam atlu per errorem iudi 
cantem quippiam factitemus. 
Teniodecimo quasritur, Anadlus per confcientiam bo 
Nono quaeritur, An peccatum fit grauius, facere contra Dua fide fine peccato errantem,fadlus non folum culpa ca- 
j. «■. confcientiammalafideerrantem,quameaminoperado 
a u° 3 ‘ fequi?Quidam putarunt maius effe peccatum fequicon- 
fcientiam vitioseerrantem,quam agere cotraeam ; Qm 
* r 'inquiunt,grauius peccatur,cum fuperioris poteftatis prg 
ceptum, quam cum inferioris negligitur ac violatur. Sed 
cum in malisconfcientiam mala fide errantem fequimur 
Dei,& redite rationis legem,malum, quod fit,prohibentS 
Dura Al perfringimus,& noflrseconfcientiae, quae eft longe inferio 
nutinus ris audloritatis,prsceptum exequimur. Veriim probabi- 
Corduhe, lius apparet,qnod Dur A Almain tradiderunt,in hoc cer- 
Med.loc. tam regulam conllitin no pofle;aliquando,n. accidere po 
fup.eit. teftjVt grauius fit agere contra hmoi confcientiam erran 
tem,quam ipfam audire.Velnti, fi Titius putet effe men 
tiendum ad feruandam vitam alterius: nili mentiatur,gra 
uiter,peccat,qm homicidain fe culpam admittit;Si vero 
mentiatur, folum peccat officiofum mendaciumdieddo, 
& vitam alterius conferuat. Aliqii vero eft minus pecca 
tum facere contra confcientiam vitiose errantem, quam 
eius prsefcripto parere. Vt fi Titius exiftimet, non furari 
ob deemofynam pauperibus,erogandam,effe quide pec 
rea:,fed etiam fit bonus.Tefte Almaino.tradl.i. Moral.c. 
4.Mart.q. t.de ebrietate ad 9. fentiteiufmodi adtum,qui 
alioquieft malus ex obiedto,ob ignorantiam bona fide fi 
ne peccato contra dium, excufari quidem a culpa Avitio, 
fed bonum non effe.Idem ceniet Angellus, vt teftacur Cor 
dub,q.i3 .de ignorantia,quod probant, quia non eft adtus 
virtutis,eo quod circa malum obiedlum verfetur, vt fi qs 
rem alienam fibi fumat bona fide putans efle fuam,fi ac 
cedat ad uxorem alterius,ratus bona fide ad fuam accede 
re.Oppoftcum tamen docent Almainus,& Cordub Fortaf 
lis quaeflio eft nominis non reiaiam Martinus,& Angeftus 
nihil aliud videntur docere,nili, huiufmodi adtum,non ef 
fe bonum per fe,&natura fua, quia circa materiam ma 
lam verfacur,non negant effe bonum adtumex accidenti, 
hoc eft non negant elle bonum exiflimatione, & opinione 
rationisconfcicntise bona fide finepeccato errantis. 
Vi