>57 
Liber Secundus. 
158 
tfertendutn,tutiorem opinionem dici eam/quae cenfet id, A quid ei reftituendum, qus minus quidem tuta eft, fed tft 
— • n rr « « " . - I * — * .. u _ - L ^ L . 1 . c tm. I In. n /ia JZ am . h « a m imi/* ful-n i*.. « 
de quo,qusftio eft,effe peccatum;Minus tutam dici eam, 
y.r. qua;ait non ede peccatum.V.g.eft controuerfia.an pecca 
Vjn' , tum iit eligere minus dignum ad beneficia, vel publicas 
, adminiftrationes digniori negleifto : tutior opinio df effe 
? e 0 e ea,qua credit effe peccatum ;quia digniorem eligen- 
tes peccatum vitamus: Minus tuta df effe , quae exiftimat 
W' poneffe peccatum,quia fi eam feCuti, praetermiffo dignio 
ri,minus dignum eligamus, peccati periculo nos ipfos o- 
bijcimus.Tutior igitur eft opinio, quae omne peccati peri 
«ulum declinat,vel in qua tenenda nullum peccatumad 
jnittitur.Deindeanimaduertedum eft,aliqn duas opinio 
nes tales effc,vt quamcunque fequamur,in peccati difcri- 
*ien incidamus; V.g.eft opinio,qu§ cenfet iudicem pecca 
re,fi quem ipfe nouit innocentem, fed iuxta allegata, & 
probata in iudicio reum criminis conuidfum, non conde- 
net;&eft alia opinio, quae putat peOcatum admittere,fi 
eum condemnet: Certe tunc ambae opiniones funt aeque 
tutat,quiaquamcunquefequamur,vel peccati periculum 
probabilior plerifq; vf. Deinde, fi opinio minustuta fue 
rit cois:nobis licet eam in agendo fedfari.Id patet tu exe- 
plis iam ante allatis:tumquia opinio eo ipfo,qd eft cois, 
eft probabilior. Item qn opiniones funt aeque probabiles, 
iurc poffumus minustutam in agedo praeferre: immo etfi 
quae minus tuta eft,minus probabilis habeatur, vt ftatim 
dicam.Hoc licet audlores non tradiderint, ratione meffi 
caci concluditur,qa id bene agitur, quod prudenter geri- 
tur;fedqui aliorum confilio ducitur,prudenteragit:ergo 
qui in agedo opinionem Dodlorum probabilem fcquitur., 
prudenter rem gerit.Deinde pot quis ex rationib.a reipfa 
fumptis certo iudicare hoc effe fibi cauendum:& ex prin 
cipias coibus,vel estrinfecus petitis certo item exiftima- 
re,hoc effe fibi faciedum.Sicut i vfu venit, vt quis ex prin 
cipijs rei motus,putet effe fibi hodie ieiunium feruadum, 
ex confilio tn, aut praecepto Superioris credit fe nullo mo 
ieiunium hodiernum fufeipere cogi Sic et quis Titius,ex 
principijs a re fumptis putet, fas non effe iter in die fefto 
incurrimus,vel fumus a peccato omnino liberi,iuftam ex B facere , quia tn nouit effe probabilem multorum fniam, 
„ M A rn UnU/inf va 1 tvt »< Janali Ivi jafi- irl-wn illn l-nhA 4111 rl(P Th* ft m miti t" P V AmniflMP Ocokl 1 T 1 Im/» 
cufationem habentes;quare folum videndum eft vtra illa 
rum fit probabilior Infupcr animaduertendumeft, poffe 
nos rei alicui affentiri,vel ex principijs eius proprijs,& in 
tern is;aut ex principijs communibus,& extrinfecus afsu- 
ptis.Si affentiamur ex caufi s rei, vel ex proprijs eius effe 
ctibus,vel ex proprijsaffedftionibus,aut alijs,quae funt cu 
reipfa connexa nunc afientimurrei ex proprijs principijs 
&internis;fi affentiamur vero foloteftimonio, & audlori 
rate dicentium, vel argumentis,rationibus,coiedturis.vel 
iignistm probabilibuspermoti,tuncaffentimurex princi 
pijs comnaunib. & extrinfecus adhibitis.Nam teftimonia 
dicentiumextrinfecuspetuntur,& argumeta probabilia 
communia tm funt,non propria;qni vtramque qu^ftionis 
partem probabilem conficiunt.Poftremdeft animaduer- 
tendum,poffe nos duos affenfus de eadem re fimul contra 
rios habere,vnum ex principijs proprijs,& cum re ipfa co 
iun£lis:alterum cx principijs communibus & extrinfecus 
accedentibus. Exempli gratia putat quis fe peccare,fi ex 
tuto iter fieri in die fefto,putat ex opinione probabili hoc 
fentientium,fibi licere in die fefto iter conficere . Accedit 
his,q> communis opinio,item & probabiIior,quamuis mi 
nus tuta fit,vt ante iam dixi,poteft eligi abfque vllo pec- 
cato:ergo quando opiniones funt aeque probabiles, aut al 
tcia minus probabilis,poteft alterutra deligi: quiaquan 
docunque opimqeft probabilis,temeritatis,vel imprude- 
tiaecrimen.effugimus,fieam fequamur. Id enim dicitur 
temere fieri,quod abfque ratione,& caufa probabili geri 
tur.Nec in vllumitem peccati periculuincidimus, fi hoc 
enim effet,etiam quando opinionemcommunem , fed mi 
nus utram eligimus, peccati periculum incurreremus . 
Duo poliunt obijei, Vnu ra eft Regula iuris, qua df pu 
tiorem partem effeeligendam,c.iuuenis,dc fponfa.Sedre 
fpondeo,eam Regulam iuris intelligi in dubijs, non aute 
in opinionib.qui.n opinatur,vni quaeftionis parti affenti- 
tur,& ideodubiusnd eft.Deinde poteft obijei; Qui minus 
probabilem,aut minus tutam opinionem eligit, fe pcricu 
mutuo commodum exigat,& accipiat ratione lucri cefsa q Io peccati committit, quia opinio femper habet dubita 
tis,ponamus eum ita fentireob rationes, quas putat effe 
ex mutui natura dedii(ftas,& nihilominus credit, fe nihil 
mali committere id emolumenti ex mutuo petendo,quia 
effe opinionem communem maxime probabilem, afferen 
te,nulluminea recomitti peccatum;hicex diuerfisprin 
cipijs diuerfacondudit;pari ratione aliquandocotingit, 
vt quis dubitet an res,quam poffidetfir fua ,analicna;an 
eam reftituere debeat, an uero fibi retinere tuta confcien 
tia poffit.& nihilominus ex alio principio aliunde fum— 
pto,iurepoteft remeamfibi retinere:quia in rebus ad iu- 
ftitiam pertinentibus melior eft conditio poffidentis. Ex 
lioc igitur principio extrinfecus fumpto motus,ac dudlus 
exiftimat,non debere fe rem,quam poffidet, reftituere,ex 
«lijs vero principijs dubitat, au fibi liceat retinere. 
His igitur politis, Si opinio minus tuta eft probabilior, 
aut certior,eam in agendo nobis fequi licet, vt aiunt Cor 
dubenfis,& Maior.Probabilior aut, vel certior df ea,quae 
firmiori,& meliori ratione fulcitur. Id illuftro exemplis 
tionemadmixtam partisoppofit*. Rcfpondeo,eum,qui 
probabili opinione dudtus quidpiam agit,nullum pecca 
ti periculum fubire: quia quammuis pars oppofita effet 
vera,peccatum in agendo deuitat, eo quod ex probabili 
opinione operatur.Quemadmodum is, qui confilio boni 
& periti viri aliquid efficit,prudenter,& bene agit,quam 
uis re ipfa malum fit id, quod eligit. 
Tertio quaeritur, An in foro confidentias opinioproba- 
lioreligi,ac prasferri debeat, fi alioq opiniones fint aequS 
tutae, quia fi probabilior fit, quae minustuta eft, iam dixi 
eam poffe tuto deligi eo ipfo,qudd fit probabilior. Quasri 
tur ergo an probabiliorem oporteat eligere, quandofunc 
aeque tutas;Maior,Cordub.& Med.videntur afferere, tunc 
debere nos eam eligere,quia fi probabilior eft,minus pec 
cati periculum habet,& ficut peccati periculum declina 
re debemus,ita 8c oportet nos deterioris,& grauioris pec 
cati periculum deuitare,& minuseligerc,fi utrunquefu- 
gere,& cauere nequeamus, Caeterumex antedidtis colli- 
in medium produdlis. Opinio eft dicentium nobis non H-jj gi videtur, frequenter quidem probabiliorem opinionem 
cere,emerecenfusin perpetuum,vel ad tpsconftitutos,& 
tamen licet nobis in agedo fequi opinionem, afferentium 
nullum admitti peccatum in emptione eiufmodi cenfuu: 
& prior nihilominus opinio tutior eft, fed minus probabi 
lis.Itemquamuisquidam opinentur, data opportunitate 
confitendi peccata lethalia,vi, & ratione praecepti diuini 
nos ad ea confitenda compellhlicet tn nobis eam opinio 
nem eligere,quaeoppofitum olnodocet; curathminusfic 
tuta,fed cert£ probabilior. Eft quorundam opinio,queli- 
betdefuispeccatisdolere oportere in diebus Dominicis: 
contraalij oppofitumopinantur.Tutius eft primum,&tii 
oes fecundam fniam docemus,& fequimur.Item quidam 
exiftimant,fi quis in die fefto lethali peccato fe deuincit, 
eunupiscircunftantiatn confiteri debere.A lij oppofitum 
tradider i mt:& licet prior opinio fit tutior, fecundam am- 
pledtimur maiori probabilitate firmatam.Itemquoruda 
opimo docetffi pratermiffo digniori minus dignum adEc 
c elialtica beneficia,vel adminiftrationes publicas eliga- 
rnusjoportere nos digniori pofthabito reftituere: & ta li 
«c nobis eam opinionem eligere, quae omnino negat ali- 
effe eligendam: item fi ex principijs a re fumptis monea 
mur,probabiliorem opinionem praeferre oportere.Et hoe 
probat argumentumaddmflumffed ex principiis coibus, 
vel externis iure poffumus minus probabilem fniam eli 
gere, qm in hac re fufficit fi opinio probabilis fit: ficut in 
agendo poffumus aliorum confilio duci,quandocunque il 
Ind ucri fimilitudine,&probabilitate munitur. 
Quarto quasritur , An communis opinio fiteligenda, 
quando alioqui opiniones aeque funt extra omne peccari 
periculum : Siquidem ante diximus fas effe communem 
eligere,qua mnis fit minus tuta.Rcfpddet Maior, commix 
nem opinionem effe tunc temporis praeferendam, tu quia 
cftprobabilior.tumquiain crimen imprudentiae,& terne 
ritatis videmur incidere,fi communi opinione pofthabita 
alteram deligamus.Veruntamen licet frequenter commu 
nis,opinio eligenda effe videatur, peccatum tamen noell 
minus communem eligere; tum quia tutior effe poteft,tu 
etiam quia aliquando minus communis opinio, firmiori, 
& meliori ratione fulta fuftinetur: & in opinionibus, non 
fententiaenumerantur,fed ponderantur. Praeterea ex prin 
cipio