LiL 11• *T)e quarto decalogipr#cepto, Cap. XX. 
Cum pcregnna lufiae nuptise.Inftitu.de nupt.in prine. A 
aut cum confanguinea.vel affine in certis quibufdam 
gradibus effe non poterantiquos gradus enumerat lu- 
ftinianus Inftit de nupt. 
Deinde iurecmiii iufta, ac debita Ttas requireba 
tur in nuptijsjhoc eft, vt fotmin* duodecim annis na- 
tx eftentimafculi vero pubcres,hoc eft,quatuordedni 
annorum effent, ita enim pubertatem Romana: leges 
in nuptijs asftimantjnftimt.ne nupt.principio.licet in 
alijs defiderent annos decem,& odlo.I. arrogato.ff de 
adoptionibus. , 
Tertio neceffiarius erat parentum conlenfus,(i fihjfa 
miliasnuptias contraher£t:Hoc enim, inquit,luftinia 
nus Infttc.de nupt.#. i.& ciuilis, & naturalis ratio fua- 
det Ciuilis quidem , quia eo iure liberi funt patris po- 
teftati fubicetijnacurahs vero,qhia natura filios paren 
tibusobedire docet. B 
Quarto exigebatur confenfus eorum , qui nuptias 
contrahebantmuptias enim non concubitus, fed con- 
fenfus facitl.nupns.ff.de reg.iur. 
Vltimo neceffe erat, vt maritalis coniundlio no cf- 
fet nefaria, incefta , aut quoquo modo lege damnata. 
i.Nemini.C.de nuptijs. Nefaria: nuptiae funt. qusin- 
ter,afcendentis,& defeendentis lineae homines cotra- 
huntur. Incefta: vero,quas ex latere,fiue ex tranfuer- 
foconiundliin vetitis gradibus homines , aut, affines 
contrahunt. Quoquo modo interdidi* nupti* dice 
bantur eae, quas inibant homines aliqua legeeiuili i 
ruptijs prohibitiivt fi Senator libertam, vel vilem fe- 
punam vxorem duceret.I.Papa.ff.De ritu nuptiarum, 
lisi libertam.C.De nuptijs.aut fi parentes,cum liberis 
«doptiuis matrimonio iungerentur.Inftit.de nupt.#.er 
go.i.aut fi tutor,vel curator , vel aiij eorum duxiffeut C 
vxores eas,quas in tutelam,vel curam adminiftrarut. 
C. De interdidlo matrimonio inter tutorem.l. prima. 
Aut fi pr*fes iungeret fibi matrimonio foeminam ex 
prouincia fibi fubiedla.l.etfi contra C. De nuptijs.I.pti 
sna.C.Quacumque praeditus poteftate. De his omni 
bus Gloffain Inftitut.de nupti;s.#.Sunt,&: ali*,in ver 
fco, enumerare . 
Ex iuftis itaque nuptijs filij procreati,in patria erat 
!poteftate,c*teri non item, fiue extra coniugium,fiue 
«x nuptijs,non tamen iuftis nafccrentur. 
Ammaduertendum etiam cftseos filios-.qui natura 
les tantum dicebantur,quod ex iuftis nuptijs orti non 
«flent,fed ex naturali maris , Sc feminae coniundlionc 
ciuilibus legibus,nec probata,nec improbata , quauis 
naturali,& dinino iure damnata, fieri folitos apud Ro 
manos,legitimos duobus modis. Inftitut.de nuptijs.#. D 
aliquando. Primo,quia offerebantur Curis, hoc eft, 
admittebantur in ordinem Curialium , qui erant mu 
neribus obnoxij,qu* municipijs obiri folebant:& hoc 
fieri poterat,aut per patrem inter viuos, vel fi teftame 
to Curialem filium fcnpfiffet: aut per ipfum natura 
lem filium,qui poft obitum patris,neque alijs filijs le 
gitimis fuperftitibusjfeipfum Curi* offerebat. 1. Cum 
viuum. C. De naturali.liber #.Et quoniam, & Authe. 
Quibus modis naturales efficiantur fui.Huiufmodi igi 
tur filij oblati Curi*,iuris ficlione, Sc auctoritate,non 
vere legitimi erant. Secundo modo naturales filij fie 
bant legitimi per fubfequcs matrimomuni;puta,fi pa 
ler antea exvnica concubina ,domi habita tanquam 
vxore filium fnfceperat,& eam deinde in vxorem du 
cebat,filius legitimus reddebatur, fuccedebatq: *qua 
liter patri,cum reliquis liberis, poft matrimonium na- 
tis. Sed neceffe erat,vt concubina,5c partus,& conce 
ptionis tempore liberafuiffet,& talisfotmma.cum qua 
tunc temporis matrimonium contrahi potuiffet. Infti. 
de nuptijs.#.aliquando. Hi quoque filij duohus modis 
fadli legitimi,patri* poteftati fubiedi erant. Inftit.de 
jnipt.#.citato. 
Pr*terea,per adoptionem pnefertim eam , qur di 
citur Arrogatio, filij extranei in propriam familiam , 
& tribum adfcifcebantur.Inftitut. de adoptionibus in 
principio. Fuit enim adoptionis origo antiquiffima , 
seque folum Romani,fed etiam Graeci, & vetuftiffi- 
sui Hebr*i filios fibi adoptare confueucrantjvcl quod 
fflneramatrimonijdctredlarenti vel quodfterilc cffcc 
©ociugiunnvei quod liberi morerentur, vel quodma- 
InftitMoral.rars i. 
11 3 
Ii,improbi,ac degeneres effent. Sic Moyfes adoptatus 
eft a filia Pharaonis lacob adoptauit Manaffcn , Sc E- 
phraim ex filio lofephonepotes . Sic apud Romanos 
Scipio Africanus,cum ipfius filius ob valetudinem ge 
nerare non poffet,Pauli Emilij Macedonici filium ado 
ptauit:Iulms C$far Auguftum, Augnftus Tiberium , 
Traianus Adrianum. luftinus luftinianum adoptate 
ab hiftoricis perhibentur. 
Eft adoptio,adlio legis, per quam extraneus in alie 
nam familiam, & in ius filijfamilias cooptatur. Qui 
adoptabatur,adoptantis patris fui apud Romanos pre 
nomen,& nomen,& cognomen fic affiimebat, ytfuit 
dumtaxat nomen,idque paululum inflexum,& immix 
tatum retineret.Sic C. Odlauius , didlus eft poftea C. 
lulius Gtlauianus T.Pomponius vocatus eft Qftted- 
lius Pomponianus;& l.Emihus, P. Cornelius, Scipio 
Emilianus. 
Ius adoptionis in tribus confiftebat;nimirum,in lu- 
re famill*,nominis,pecuni*, fiue h*reditatis,& facro 
runi Nam filius adoptatus tranfibat in familiam pa 
tris , Sc eius nomen affumcbat,in ipfius h*reditate, & 
bonis , & in iure etiam facrorum, hoc eft,m fepulcri , 
fiue fepiiltur* iure fuccedebat. Filij itaque adoptiui, 
quemadmodum, & legitimi, patris poceftad,& iuri 
lubic&i erant. 
Quihus modis tus patri# patefiatis fol~ 
uatur. 
Cap» 
XX, 
P Rimo qu*ritur,Quot modis ex Iure ciuili, filiusfit 
nulias a patria poteftate liberetur ? In Inftitu- 
tione. Quibus modis ius patri* poteftatis foluatur , 
fepteni fpccies enumerantur, quibus filius extra pa 
triam potettatenKConftitutus fui iuris efficitur. Pri 
ma eft,mors naturalis,qu* , vt reliqua omnia,ita etiil 
patrior poteftatis ius,& nexum diffoluit. Ita tamen,vt 
fi eo tempore,quo auus decedit, nepos fit in eiufdeni 
poteftate,in patris fui potcftatem recidat, qui in pote 
ftate aui paterni,non autem patris fui erat: N am qui 
alterius iuri fubieflus eft,alios in poteftate fu a habere 
non poteft;fi vero lam pater finis obierat, vel fui iuris 
fadlus fuerat,mortuo auo,fui iuris nepos efficitur. In- 
ftitutione,quibus modis ius patri* poteftatisfoluatur. 
#.primo. 
Secunda fpecies foluend* patri* poteftatis,eftjmors 
ciuilis patris , aut filij; Eft autem mors ciuilis,m In 
fulam deportatio hominis perpetua ob maleficium ho 
minis capitale. Inftit.quibus modis ius patri* potefta 
tis foluatur.#,Cum autem.Na olim,cum Romani im 
probos,& Reipublic* perniciofos hominesdeteftaren 
tur,& nollent in eis carnificinam exercere, Sc nihilo 
minus a malis hominibus focietancm ciuilem cupe- 
rent expurgare; primo facinorosii interdidlo ignis, Sc 
aqu* muldlabantjed quod ficut his duobus, calore,8c 
humore,vitam homims;conftare,ita interdicto eorun 
dem vfu,non credebant confiftere;quibus fe indignos, 
malefadlis fuis facinorofi reddidere . Deinde vero In 
fulis adieclis imperio deportandi improbos homines 
vfus increbuit, qui velut mortui, eiedli in alias fedes 
migrare creduntur, ac proinde in Infulas ,quafi in 
alterum orbem delati , omnibus exuti bonis, inter 
mortuos connumerati funt m his, qu* iuris ciuilis 
effent. 
Caufa deportationis, erat atrox aliquod fiagithi: ef- 
fedtus vcrd,amifiio duitatis,famili*, connubij,patri* 
poteftatis,teftameti failionis,& omnium eorum, qu* 
iure ciuili funt introdudla:ea enim, qu* funt iuns geu 
tium,& natur*,deportati retinebant, acfolinn duita 
tis,& iuris ciuiliscommodis focilabantur. Patri* igi 
tur poteftatis vinculum cum fit iuris ciuilis , folueba- 
tur,fiuc pater , fiue filiusfamiliasin Infulam deporta 
retur. N am ficut pater,qui lura duitatis amifit, Sc pc- 
regrin* fadus eft conditionis,ciucm Romanum inpo 
tcftate habere non poteft:ita m pari fortuito caiu, nec 
filius peregrin* cognationis patrem ciucm Romanum 
agnofeiu