B 
incer amicos ftruimtis vinculo foluebantur coram to- A 
eidem teftibus. Item voluit,vt fi atgrotus feruus domo 
«iedus effer,fieret ciuis Romanusjqui tamenolim edido 
Claudij Imperatoris libertus folum Latinus fiebat, l.i. 
C.de Latmalibertatejtollen. §, Sedfcimus. Itemcon- 
ftituit, vt fi ancilla itidem aduerfus conditionem vendi» 
donis proftitau effet, plenam,& mftam libertatem c6- 
fequeretijr. 1. citata. §. Simihque modo . Et qui pilea- 
ti domini funus antecederent, fi id fieret voluntate tefta 
toris.vel hseredis, plenam etiam libertatem adipifeeren- 
tur:8r illi,qui cadaucr ventilare in lectulo viderentur, 
plene liberi fierentJ.fupradida.$. Sed & qui. Hi eiuf- 
modi erant,atque ij.qa: in funere Pontificum, aut opei. 
matum hodie ad cadauer auati cum infigmbus, atque 
flabellis mimftranc. 
Sexto qusritur, An aliquando inuitis dominis ferui 
libertate donarentur ? Refpondeo, hac etiam ratione 
feruos in libertatem reftitui confueuifle: libertas enim 
Illis dabatur audoritate legisabfque dominorum confern 
fu:& id fiebat fauorc libertatis contra feruitutem . In 1, 
Si defertorem. Cod. Quibus ex caulis ferui pro pratmio 
libertatem accipiunt, habetur ; Si delertorem militiae 
(eruus prodiderit , libertate donetur, in I. Si quis fer- 
aas.Cod.eodem titulo,diciturifi quis feruus,raptus vir 
ginis facinus diffimulatione praeteritum , aut padione 
tranfmilfum detulerit in publicum , libertate danetur. 
InJ. ferui. Cod.eodera titulo. Serui,qui eos qui adul 
terinam monetam clandeftinis fceleribus exercent,in pu 
blicum detulerint, ciuitate Romana donentur, & fifcus 
det domino pretium ferui. In 1. Quoniam.C.eodem tir, 
Seruus, qui domini necem mdicauit, libertatem confe- 
quicur,lententia contra interfedorem Uta,non ante. In 
cap, i. De Infantibus, & languidisexpof. Si dominus 
feruum languidum expofuit,autei alimenta denegauit, 
feruus efficitur liber, & ingenuus; nec qui eum ad alen 
dum fufeepit,poteft fibi ius aliquod vendicare. idem fia 
tutumfueratmceciuiiij videlicet. l.z.Sc 3-C.de infanti 
bus expolitis. 
Item,fi ancilla fidelis a domino in turpem adum pro 
ssocetur,iure fugere pote(t,& Epifcopiofficiuminuoca. 
ve,cuiusaudontate dominus eam manumittere cogatur 
I.Si leones.Cod. De Epifcopali audientia. Item, fi lu- 
dsus.vel Paganus, vel Hatreticus feruum iam Chriftia- 
aom fadum quacumque CJufa,& ratione po(Tideat,eum 
amittit etiam nullo pretio recepto, quod fi nondum 
Chnftianum fadum fecum habeat , & is baptif ■ 
mum fufcipere voluerit, eoipfo quod fuerit Chriflia- 
wus effedusj, libertajsm confequitur: qua non priuatur 
etiamli pollea dominus ad Chrifti fidem, & religionem 
Iu fututionum Aior alium. *Tars //» 
idem luris eft de foemina libera nubente feruo. Alicubi 
Principum leges,vel ftatuta populorum exeant, quibus 
decernitur eo ipfo,quod dominus matrimonium contra 
hit cum fua ancilla, tum illam, tum filios ex ea genitoo 
libertatem adipifei. 
Septimoquseritur. Ex quibus caufis Manuraiffio ro- 
oocetur ? Refpondeo,multisde caufis, pratfertim ver6» 
cum libertus eft patrono ingratus, aut eum aliqua iniu- 
ria afficit. Auth. vt liberti deesetero.5.11Iud,collat.6.S5 
c.vlt.de Donationib. Nara quemadmodum,vt in eo ca 
pite dicitur. Propter eius ingratitudinem,in quem libe 
ralitasellcollata, donatoris perfona de tigore mris eam 
poterit reuocare, fi foite in ipfum impias manus iniece- 
rit,aut fibi atroces iniurias, fcugraue rerum fuarfi dam 
num,vel vit* periculum inferre prslumpferit. Sic eoi 
in pratdida Authentica (erui manumiffi, in feruitutem 
priftinam reuocantur,fi iis,a qubus funt manumiffi, h® 
norem,;reuerentiam, & oblequium non praedent, aut £ 
eos iniutiaaliqua afficiant. 
Odaud quaeritur, An mar.umifGo fada in fraudfi ere 
ditorum, vilius fit momenti? Refpondeo,nulliusefTe.l.i 
C.Qui manumittere no poflunc,& Inftit.ex quibus ca» 
(is manumiffio fiat. 
Nono quaeritur, quis manumittere iure poffit ? Re» 
Cpondeo, dominum, fi vigefimum attatis annum excelle» 
rit, & liberam habeat fuorum bonorum adminiftratio- 
nem , minori vero viginti annis iure non licet manu 
mittere inter viuos, nifi ex cauf*: & tunc fi maior fucrie 
decem,& feptemannis.l.Si minor. C.Qui manumittet* 
non poliunt,fuprema vero voluntate in teftamento,licet 
domino ante vigefimum annum manumittere, fideci- 
mumquartum excefferit.Cod.eodem titulo.l. Sed hodie. 
Epifcopus itidem iure poteft manumittere feruos Eccle 
fia;,& alios benemeritos: dummodo tamen det Ecclefiae 
pro vno duos eiufdem meriti, & peculij; capit. Epifco 
pus qui mancipium, ia.quaeft.z. Item, licet etiam Epi- 
fcopo feruos Ecclefiae manumittere pietatis,& mrferi» 
cordis caufa, capit. Cum redemptor, iz.quaeft. i 1. At 
Abbati non licet fetuum Monatterij manumittere abf- 
que confenlu Epifcopi, & Monachorum,capit Abbati. 
diftind.54. Hoc locum habet in eo Abbate, qui eft E» 
pifeopi poteflati fubiedus, non autem in eo, qui eft ab 
eo exemptus. Et quarauis ex iure feripto nequeat Ab 
bas feruum Monafterij manumittere abfque Monacho 
rum confenfu j poteft tamen ratione confuetudinis.vbi- 
cumque ea viget, vt colligitur Extr. Nefcitur, De ij» 
quse fiunt i Praelatis. Infuper fi feruus fit multorum 
communis,poteft ab vno manumittijdnramodo tamen it 
alios dominos damno non afficiat. 1. i.C. De communi 
eonuertatur.l.Dvo nobis.§ His ita,Cod. d* Epifcopis,& D feruo manumittendo 
elericis,qus lex locumtantinn habet in bis Judaeis,& Pa 
ganis , qui funt Principum Chriftianorum ditioni fu- 
bicdi,quos ob bonum fidei,& religionis Chriftianae ipfi 
Principes iure,& dominio in feruos Chnftianos fpolia— 
re meritoqueunt. Icem. in 1. Vmca,Cod. Ne Chriftia- 
rmni mancipium, ftatuitur ; fi ludaeus mancipium fuum 
a fide Chriftiana alienum circumciderit , eo ipfo eius 
feruitute priuatur quod etiam locum habet in ludaris, 
qui funt Chriftianis Principibus fubiedi . Item, fi quis 
fuum feruum haeredem inftituat, vel tutorem filio fuo 
relinquat,non ignorans eum ede feruum fuum , eo ip. 
foeum libertate donare intelligitur.l.Quidam.Cod.De 
«cceflarfjs feruis haeredibus infti tuendis, Idem quoque 
suiis. Item,in 1. vltima, Cod. Communia de Manu- 
imffion. habetur: Sivirfolutus luam ancillam habue 
rit concubinam, 3t cum ea eo pado perfeuerauerit vfq; 
»d mortem,licet tum ancilla.tum filii fi quos ex illa fu- 
fceperit,ferui maneant, dum ille vmit; & liberum fit il 
ii mortis tempore feruos illos relinquere, vel legando 
tosjvel pronunciando, vt haeredes ferui fine; fi tamen 
nihil de illis pronuncut.tunc morte domini liberi ma- 
aent. Si quis itidem fuum feruum adoptet in filium,ei 
libertatem taciti concedit. Inftitutionc. DeAdopt.0. 
v.nmo. Si quis liber cum ancilla matrimonium contra 
xerit eiu, truuutcm ignorans, & dominus illam ei 
tradat m matrimonium (ciens, hoc eft, non denegens 
feruitutem, vel fciens contrahi matrimonium patiatur 
non detefta feruitute , eo ipfo ancilla libertatem con- 
ftqKicur, tnAochen. De nuptiis.S.Siveroabinicio. Er 
Decimo qustntnr. In quibus confiftat luspatrous* 
tas, quod habet patronus in libertos quos libertate do- 
nauit? Refpondeo,cumGlofla ini.vltima. C, De bonis 
liberto, in fexto. Primo enim liberto non datur turpis 
aflio in judicio aduerfus Patronum. 1. Honori, & 1. Pi- 
fens.fF.Deobfcquijs. Secundo non admittitur turpis ac 
cepcio contra Patronum, 1. Apud$ Aduerfus.ff. Dcac- 
cept. Dominorum . Tertio libertusdebet reuerentiara, 
&. obfequium Patrono.l.fi non fortem §. libertus ff. po 
c6dnSioncindeb.Quarc6,debeclibertus Patronoalima- 
ta,fi fuerit ad egeftatem redaSus l.fi quis a liberis $. lo- 
lent.ff De liberis agnofcendls. Qffinto, iure poteft pa 
tronus libertum in feruitutem pnltmam reuocare, fi ah 
eo fuerit iniuria affeflus:vt dixi. Sexto,patronus iusha- 
bet in bonis liberti fucccdendi; hac ratione libertus de 
bet ei relinquere tertiam fuorum bonorum partem,fi ea 
bona centum aureos excefferint,& libertus careat fihjs, 
cum decedit; fi vero in bonis minus habeat, quam cen 
tum aureos,nihil debet patrono dimitterej quod fi inte* 
(latus decederet nullo filiolegitimo relido, fuccedit pa 
tronus in omuibus bonis eius,Inftit.De libertinis. $.Li 
bertinorum, 
Vndfcimb qua;ritur,An qui ob delidC fadus eft fer 
uus poen»,manumitti queat? Refpondeo,iure non pof 
fe,nifi indulgentia Principis, Abbas in c.Ita quorumdam 
de ludatis . 
Duodecimo quatritur , Quo differat qui eft man». 
milfus ab Ecclefia , abeo qui eft manumilfus a priuata 
homine f Refpoadeo^aia Hoft.in primis differre,qub<i 
iibertut