LiUh Pe quarto decalogiprdcepto, Gap. XXXV L 
KquI, lingulis menftma cibaria, & annua veftimenta A 
cerca:Qasfitimi eft,cum templum nondum effetextm 
ftiini,vtrum cx die mortis, an vero ex eo tempore qno 
templum explicitum fuerit, percipere ferui legatum 
debeant ? Refpondit, officio ludlcis hxredem com 
pellendum feritis relidla prxftare, donec templum ex- 
trueretur.Vbi Gloffa redte annotamt,di&um efle (offi 
cio Indicis,non iure aift;onis)fcilicet, quia deeffetper- 
fona,qux agere poffet. Ita Gloffa . At quia hxres na 
turali ture legatis feruis debebat alimenta , officio In 
dicis cogi poterat ad alimentaferuis prxftanda. Vnde 
jiunc etiam quamnis inter femum , & dominum aclio 
ciuilis effenqn poffit;poteft tamen ferinis ludicis offi 
cium implorare,vt dominus ei vidlum,& veftitum na 
turali iure debitum prxbere cogatur: poteft itidem , & 
femus idem Indicis officium requirere, quo prohibea- ^ 
tur dominus eum dure,& afperc,& fxue , contra ratio- g do accipit mutuos nummos ab aliquo, vt fe redimat 
f S O — .. . . rf - _ - — /l . a.. . . 4. .a. a — - .4 /a > • ■aa.tl.ai aa «— Trt* «11« 
libero ea conditione , ytferuum Titij Stichum redi 
mat. Cum autem hoc modo femus redimitur , non 
datur ei pecunia, fed domino, a quo femus emitur, vt 
fiat liber. 
Quartd modo poteft feruus fe redimere nummis ab 
alio acceptis ea conditione , vt eos illi poflea reftituat 
manumiffus,&liber effedlus. 
Quinto , ini. Is qui,ff. de Manumiffionib. ita le 
gimus , ime es peculio, quod ad venditorem per 
tinet , fiue ex aduentitio lucro, fiue etiam amici be 
neficio , vel liberalitate, vel prorogante eo , vel re 
promittente, vel fe delegante . vel in fe rpeipiente 
redemptus fjn-, credendum eft fuis numrnri eum re 
demptum ,'Satis enim eft , quod is qui emptioni fiuiin 
nomen accommodauent, nihil de fuo impendat. Sic 
ibi. Tunc igitur fuis nummis dicitur redimi, quan- 
nem tradlare, 
Secundo quxritur , Quid fit dicendum, quando Ti 
tius donat,vel legat Sticho feruoCaij , aliquid,ea con 
ditione,vt fit ipfius,non domini, vtrum id feruo acqui 
ratur, an domino ? Quidam iuniores Theologi dixe 
runt,acquiri Sticho feruo , non Caio domino', quia do 
natum,ve! rehclum eft a Tjtio,vt effet ferui, non domi 
ni. Id probant argumeuto a fimili , quia fi quis donet 
aliquid filiofamilias ea conditione, vt fit filij , & pater 
non habeat in eovfumfrudtum , acquiritur filiofami 
lias,nec patri acquiritur vfusfniilus: ergo feruo acqui 
ritur , quod ei ab aliquo donatur ea conditione , vt fit 
. eius,&: non domini, 
Sed mihi in hac re videtur diftinguendum . Aut 
enim Caiusdominus confentit,vt Stichus feruus tan- 
«quam.fuum habeat, quod ei datur , aedonatur , & 
tunc acquiritur feruo , non quidem voluntate Titij 9 
qui donauit,vei legauit ; fed confcnfu ipfius Caij 
momini; Aut in eo Caius non conlentit, & tunc inu 
tile eft donum , vel legatum , quia vitiofum : Ne 
que enim Titius tranftulit dominium (n femum j nec 
in dominum 5 non in feruum , quia donauit, vel lega 
vit contemplatione illius, qui tamen capax non erat; 
non in dominum , quia vetuit Titius ne domino ac 
quireretur , quare fequitur , vt dominium eius, quod 
eft ita feruo donatum,vel legatum , vel penes Titium 
donatorem manferit.vel penes eius haeredes. Secus eft 
de filiofamilias, qui fecundum leges , & iura poteft ha 
bere peculium aduentitium , in quo pater eius vfum- 
ffudlnm non habeat, vt fi ea conditione ab extraneo 
aliquid accipiat. 
Quid fi Titius reliquerit Stycho feruo Caij centum 
abfolutc & fimpliciter ? Rcfpondeo , tunc illa centum 
ad Caium dominum pertinere , quoniam dominus fibi 
per feruum acquirit , & feruus, quatenus in fernitute 
permanet,& non adeft domini coufenfu, nihil fibi,fed 
domino acquirit. 
Obijcies ; fi feruus nihil fuumhabcrequeat,num- 
quampoterit feipfum redimere ? Rcfpondeo , Non 
lequi, quia aliud eft, fi donaueris aliquid fcruo,vt fibi 
habeat vtfiiuni, aliud, fi donauerit, vt fc redimat. Si 
primo modo donaueris, domino acquiritur, non fer- 
r.osfi fecundo modo,non acquiritur domino, quia non 
donat fimpliciter feruo,vt fibi acquirat, fed vt feipfum 
redimat. Quxftio eft , An feruus polfit fuis numinis 
redimi 1 Ratio dubitandi eft , quia feruus nummos, 
vel aliquid fiuim , vtiam fupra diximus, habere non 
poteft. Refpondeo;poffefuis nummis feruum redimi ; 
vti habetur inl.Is qui, ff. de Manumiffio. vbi fic eft: 
Conhiucritibus oculis credendum eft fuis nummis eum 
redemptum, cum non nummis eius, qui eum redimit, 
comparatur. 
Si reges , Quot modis feruus feipfum redimere 
queat? Rcfpondeo,multis modis feruum fe poffe redi 
mere ; primo ex fuo , quando dominus ei concedit ali 
quid,vt habeat tanquam fuum. 
Secundo , ex aliena pecunia, vt puta fi rogatu ip- 
fius alius ipfum redimat, vel fi ipfe feruus ab aliquo 
pecuinam donatam accipiat ea conditione , vt redi 
mat . 
Tertio, fi alius inter viuos , vel teftamento fpon- 
fu a aliquid relinquat haeredi fuo , vel legatario 
InliitJMordLrars z, 
& maniimifliis eos reftituit ei,qui dedit mutuos, vt illis 
nummis alium eum redimat, vel vt ipfe feruus feipfum 
redimat. 
Tertio quaeritur , An ea qux dantur feruo ad vi- 
ftum , & veftitum fibi feruus acquirat ? Ratio dubi 
tandi eft,quia in his quae ftatini vfu pereunt, vfus i do 
minio non diftinguitur,at femus quae ad vidtum, & ve- 
ftitum pertinent, vfu licito confumit, ergo eo ipfo fa 
ctus eft dominus,videlicet confumptionc, alioqm enim 
non iufte co:ffumpfiffet, 
Demde quae ad viftuni , & veftitum fpedlant , 
alimenta funt i fed alimenta iure naturali domi 
nus feruo debet , ergo eo ipfo quo praeftat feruo , 
facit ea ipfis ? Rcfpondeo, feruum nec habere, nec 
poffe acquirere aliquid fuum , quatenus in feruitu- 
C te permanet i necconfequens eft , vt fi feruus , quse 
ad vicium, &: veftitum accipit , iufte vfu ipfo con 
fumit , ea fecerit fua , quia confumit voluntate do 
mini , nec alimerua, eo quod huic, vel illi debean 
tur, eoiplbtranfeunt in dominum eius , fed deben 
tur , 6f petuntur officio ludicis , non vindicatione 
rei, 
Quarto quaeritur, An fi quid feruus' cx his , quae fibi 
dantur ad virilum,parfimonia detraxerit, illud fibi ac- 
quirat?Refpondeo,rninime;nifi dominus ea conditione 
dederit, vt id faciat fuum , feruus enim dominij aliter 
capax non eft. 
Quinto quaeritur, An feruus hxreditarius pacifcen- 
do, vel ftipulando, acquirat haeredi futuro? Sciendum 
eft , feruum hxreditariam dici eum , quem teftator , 
vna cum hxreditate reliquit interim dum iacet hxre- 
D ditas, eam haerede non adeunte. Verbi gratia, Ti 
tius habet feruum Stichumi, decedit, & inftituit here 
dem Caium , Stichus feruus Titij defundri , dicitur 
feruus haereditarius toto eo tempore, quo Caius hx- 
reditatem non adit. De huinfmodi feruo quxritur , 
An pacifcendo & ftipulando acquirat Caio haeredi ? In 
L feruus haereditarius, ff. de ftipulatione feruo. Paulus 
ait ; feruus haereditarius ftituro haeredi nominarim 
dari ftipulatus: nihil agit, quia ftipulationis tempo 
re , haeres dominus cius non fuit. At contrarium vi 
detur dicere Caius, in 1. fi ex re , Illud, digeftis eo 
dem titulo, vbi fic habet : Illudquxfitum eft,An hx- 
redi futuro feruus hxreditarius ftipulari poflic ? Pro 
culus negauit , quia is eo tempore extraneus eft. 
Calfius refpondit. poffe, quia qui poftea haires exti- 
terit , videtur ex mortis tempore dcfundlo fuccef- 
; fifle. Qux ratio eo argumento commendatur, quod 
hxredis familia' Cx tempore mortis funefta fadla 
intdligitur , licet poft aliquod tempus hxres extite-, 
rit. Manifeftum igitur eft , ferui ftipulationcm ei 
acquiri . Et in 1. feruus hxreditarius , ff. eodem ti 
tillo. Seruus, inquit Modeftinus , hxreditarius , 8c 
hxredi futuro , & hxreditati redte ftipulatur . Ir» 
his legibus Caius , & Modeftinus videntur effe con- 
trarij Paulo. Sed eos conciliat Gloffa ini. Sivnus,5. 
vlt.ff.de padlis, ita diftinguendo : Aut feruus ftipula 
tur , vel pacifcitur nominarim hxredi futuro , hoc 
«ft, expreffoproprio nomine cius putatio , & tunc 
non valet ftipulatk», & hoc eft,quod dixit Paulusffer- 
nus hxreditarius futuro hxredi nominarim dariftipu- 
latus nihil agit: Aut ftipulatur feruus expreffo tanfum 
U QOiiM-