'Lil.IL Ds quarto decalogi prxcepto, Cap. XXXII!, 
A 
E4T 
uesli?.bsat,quam corpore,1.femus comnuin.fF.de Flipu- 
ht.feruo . Talis igitur femus fi cuique ftipufotur , vel 
quaque alia ratione acquirat, omnibus pro parte , qua 
diiium in eo habeat,acquirit,l.feruus communis modo 
citata. Quid fi nominatum vmcx dnis ftipujetur, vel 
traditam rem recipiat,vt ei det ? Refoondeo.ei folum 
acquirere,cui nominarim ftipulatus eft,l, Scruus com 
munis . Etidem iuris efi.fi non ftipuUtur nominarim 
vni domino , fed iufFu vnius dominornmitunc enim illi 
foli acquiritur,cuius iuflu ftipulatus eft. 
Duodecimo quatritur, Cumam acquirat femus eius, 
«ut ab hoftibus captus eft ? Rcfpondeo,l.i.ff.dc capt. 
& poftIi.reuer.fic haberi. Quod femus pius,qui ab ho 
ftibus captus eft.poftca ftipulatus eft,aut fi legatum fit 
feruo eiuSjUoftquam ille adhoftes peruenit, hoc habe» 
bpiuharedes eius,quia etfi captiuifatis tempore dec.ef- 
ftifet,acquifitum foretharedi. Sic ibi fenfus legis eft,vt g 
explicat Glolfa ibidem : Quicquid acquiritferuus eius, 
qui eft ab hoftibus captus,a diequo captus eft,fi ooftea 
apud hoftes decclferit,acquirit haircdibus defuncti dhi: 
quemadmodum fi dus deceffiffct, antequam femus ac- 
qmfiffec Ratio eft,quia ftatim , vt dus captus eft ab ho 
ftibus , legis fidlionc deceffiffe creditur , fi poftea apud 
*os mortuus fucrit:vtcoIligitur,ex l.In bello,$.i.& Bo 
jia,&I .Pater,lf.de capti.& poftlim.reucrfis. 
Decimottrtio quatitur, Cuinam acquirat is,qui di- 
«iturin I.ftatu liber ? Statuliber eft , vcfupradixi, fer 
tius,cui relidla eft libertas in diem , vel fub conditione, 
J.x.ff.de ftatu lib.dicitur: ftatu liber eft,qui ftatutam Sc 
deffinatam in tempus, vel conditionem,habet hberta- 
46.Sic.ibi.Vndc donec,vel dies venerit,vel cdditio exti- 
terit,dicitur ftatu liber,& eft femus h?rcdis,vt habetur 
tn I.ftatu liber ff. de ftatu.lib. Quare fient toto eo tem- q 
pote medio,fi delinquat,poteft haires eum dare pro no 
xa : exiftente autem conditione , vel aducniente die fii; 
liber: fic quicquid acquirit eodem tempore medio,ac- _ v ... 
quitithatredi, cuius femus eft,non fibi,quia cotemgp- dent>debeat aliquid refflitucrelQuidarn ajfbitrancurde- 
fnufliis percipiuntur : vfus autem fine fruflu eft, & ad 
vfum quotidiana vfusrerudaturmon aut,vt locati pof- 
fit vfus rei fruilus, ficut nec is qui vfumfrudlu tantum 
.habet,de proprietate difponere nequit, quia ius vtendi 
iruendi efl/alua rerum fubftantia,l.i ff.de vfufru, 
- Quarfo quaeritur, Quid dicendum,fi fructuarius lo- 
cauerit ad tres annos operas femi,in quo vfumfmdtuai 
habet,&: quinto mjtuafe tertij decelferid Refpondeo pro 
rata temporis portione , mercedes tertij anni pertinere 
ad haeredes frudiuarij,reliquas mercedes ad proprieta 
rium. Vnde fifrinfluarius mino tertij anni a conducto 
re omnes totius anni mercedes accepit, debet tantum 
haeres eius retinere, quantum merentur operae quinque 
menfiuni ,quibus vixit vfufrudfnarius in tertio anno, 
&*ftimatione operarum reliqua: partis anni reftituero 
proprietario,dedudtis tame neteffanjs impenfis.fi quas 
fecerit frudluarius. Glofla in l,cu«i de operis femorum. 
Aliud iqs eft de annuis legatis. ,Nam fi Titius legauerit 
Caio ansuos decem aureos , & vaius deceflenc, polt- 
quam,vixit quinquennium , Sc vnuai menfem,vc! vn . 
diem haeredes Titij debent haeredibus Caij integrum 
legatum fexti anni,l. A vobis, & hin Angulos,ff.de an 
imis legatis . 
De peccatis 3 qu<e damini committunt in 
feruos. fap.XXXVIII. 
P Rimo quaeritur , Quaenam debeat dominus feruo ? 
Refpondeojhsec omnia quae fequuntur,nempe,vi- 
dlum,veftitum,habitationem: quae tria nomine alimen 
torum comprehenduntur Jtcui inftnurionem, qua fer 
inis fidei,& religionis Chriftianr prsccepta, & leges oh 
Ieruec,fi Chriftianus fit. Debet item dominus fetuum 
caftigare & corripere,vt fic eum in officio contineat. 
,Secuu(tqquSritur,An fi dominus feruum fuum occi- 
ye lui iuris non eft. 
’ ' - • A 
.i;' i.51.”' - ..* j ; i fi Ii J V-l... <• -iiUGCi 
Deoperis femorum. fap.XXXV II. 
L ib 7 Fandeftarum eft titulus 7. de operis feruoht, 
Primo quvritur,Quiddicendum , cum Titius Ca 
ro iegauit operas ferui, an legatum eiufmodi debeatur 
Caio a dic quo fadlum eft , an a die quo ferui opera ex 
ftitennt ? Sicupfi Titius,promifiifet Caio partum futu 
rum ancilla fua , non deberet illum : antequam partus 
exillerec.Vnde in l.i.ff.de operis feruo.dicitur : Opera j) 
in adtu confiffit, necante in rerum natura eft,quam fi 
is dies venit, quo praftand.a eft ; quemadmodum cmn 
ftipulamur, quod cx Arethufa natum erit. 
Secundo quatitur , An opera ferui legata cenfean- 
tur,ciim quis Iegauit vfumfrudlum 2 Rclpondeodega-t 
taintelligi in hin honiiius.ff, de operis feruo.Sic cftfln 
hominis vlufrudlu onera lunr, Sc ob operas mercedes. 
Ita lex. Vnde fi Titio legafti vfumfrudlum tui feruqeo, 
jpfp legafti operas ferui: & proinde fi quis conduxerit 
operas lerui merces opera legatario, cui relidlus eft fi a 
dius ferui,debetur 5c contradi leget Titius ferui fui ope 
tas Gaipffnteiligitut legaffe frudlum ferui fui,nam tru-; 
dftus hominis m operis coniimt,! Frudlus, ff.de oper.fer- 
tiorupv. Hinc eft,vt iffera le.ruus poifit e fle duorum do 
minorum lenius , vt puta proprietate. vnius,y f lufmdFu 
alterius,vel etiam duorum infiwlimqi. Uiftit. dc yfufru- £ 
iftij^iConftuuitur. . ;; f . I,i 
V-lufrudtuano' per feruuiu ciiis acquiruntur ea.taq- 
tiim.qua ex operis eius , vc! ,ex rcipfius frudluatij : prp,^ 
Veniunt: quod autem : cxtra has dpas caufas .f^iiuis.aq^ 
q.uiritjVeluti legatum, hareditatem, donatuni,& id gc-‘ 
nus -alia,domino proprietatis acquirit. luftit. iPerquas’ 
perfonas nobis acquir.$. 1 .& d. de iils. 
Tcrtjdquatitur,Quid per leruum vfuario,cui folum 
relidlus eft vfus ferui,quaeratur ? Ei acquiruntur opera 
ferui, quia operis legatis vfus relidlus cenfetur,!.In ho 
minis,& hfructus, fl.de oper ferup.lta tamen,yt, eis ipfe, 
natur,at non, 1 vt locet, nec contra res fuas vtatul-,1. peri 
feruum,& I.Plenum. $.v!t.ff.de vlu,& habitatlNa inter 
^f«nifnsdtu,& yfum hoc intereft, quod ia vfufrudiuj& 
, , Inftit.Motal.Pars j,- 
here euui reflitucre ferui haeredibus: q.uia dominus qui 
feruum fiiuni necat,vere homi,o(da eft, at homicida re- 
ftituere vitam alteri adempta iurc debet eo modo, quo 
poteft. Qum igitur dominus fuo feruo interfedlo vitant 
reddere.i,!cqu,eat, debet aliquid ipfius ferui heredibus 
refti tuere.Sed certe non video quo iurejtiaredibus qui.c f 
qua reftiruere cogarur. Fateor quide,eum vere,& pro 
prie ho,micidam elfe,qui fuum feruum occiderit,Se in— 
mftitis cyiipen admittere , quia eripit alteri vitam , 
vtfuperius diximus,dominus vitae , & necis imperium;, 
& pptcftatem non habet in feruum , ik quod attinet ai 
nisnaturx,Agentium,onyies homines funt liberi. ci 
igitur fcrRp;a>ccifo .\Htareddwioii pqliit, nec aliquid 
aliud.qup iVitaicpriipeiifetui,fcquiair,v.c nulli alcetido- 
niinus.qq^qffani debeat ^fo^ubd vi ta opera:,& indu- 
ftrta ferui non. orantaliprunifled ipfius fcruij&.doiiiiniy 
Neqqc^ero dopiinus fuo feruo iacerfeclo, alijs damna 
intulg^i" ff jijfolijgui fe ferui copi niodis operis,& fru-, 
i(iihus.,priuauit ...Nceferuus cum bonis.careat, vha.n 
ffebet afijs,hereditatem: nam cffam.fi-fihps haberer e)ii 
eftiaferuiui-teni ajiciudlus , illi;,continuo fui iuris fune. 
fadli,.& bpna quas ante pacer habebat , in, 
eorum dominium tranficruni ;,nq(i,tanien ipfius patris, 
vita,aut fibcrtasjquare ipfis nullam afiqpa iurc natura-* 
It legitimam portionem debci.r ,., ■’ 
Tertio queritur,An fi doniuius.fenu fui manum, vel 
pedem.vel ahudmembrii amputatuerit, debeat aliquid 
ip.fi feruo reftituere. Quidam ppmacur debere, , i.ule 
permpti.qupd Exo.ii.cum difilW;:; ffi peteufferie qmf- 
KWflWW.WifeSfiiAh® uncills dc^n/gos cos(ec$rit,di- 
B,fitcic.eqS:,hberqspro oculo quem eruit. Dentem, quo-. 
quc.fi.ex‘ip,ifff#jt;fQruo , aut ancilla; , fijfniliter dimittet 
eo,sliberps .,|t>Jani ; quatviuis huiufmodi leges Indicia-. 
Ics,vnacuA> qoerempnijs veteris legis abrogat* fubla- 
ta:q; fuerim:, §u xquicatc tamen & ture naturali viden 
tur cpngrufcr-ftj.qup.nia vt dominus inviam ferui pote- 
flatem npn habet,ita npc ip.membra ferui,qua; abfque 
graui iniuria; ^ damno ipfis ferui amputare non po-. 
teft Alijs vero contra videtur nihil dominum feruo de- 
berC j-eo quod, libi foli ipfedominus nocuerit, cum fer 
ui membrum abfeiderit, ex quo fructum , & commo 
dius percipere poterat,qiio ie priuauerit. Et. quanmis 
M i ferui ■