Injikuitonum^{oralium* Pars II,
ferui membrum amputauerit,ac propterea cotra ms,& A
fas omne deliquerit, non tamen ipfi feruo damnum in
tulit dominus, cum nullum amplius ex eo membro fer
ui,quod abfeidit,emolumentum, & lucrum percipiat.
In Jege vetere,inquiunt,fancitum erat itiri naturali co-
wcnicnter,ut dominus ferui,vel oculum er(ies, vel den
tem excuti£s,cos liberos dimitteret tum quia apud Hc-
brxos ludmiis femus non erat propri a mancipi uni, led
feruus tantum temporaneus, nimirum feptimo anno ,
autfaltem quinquagefimo in libertatem priflinamre-
diturusjac proinde magno damno afficiebatur, cu eius
membrum aliquod amputabaturitum epia quia ea pet-
jiacondenmatione criminis, Sciure feripto, non natu
rali irrogabatur. Atq; ita etia modo lexfanciri poteft,
dominus qui,ferui oculum effoderit,vel dentem ex
cuderit,eum liberum dimittere eogatur: fcd poena pqft
indicis (entStjam debcbitur,aut faltehi vi, & ratione ip B
fftis iuris feripti,non iuris naturalis, aut in foro cdlcieii-
tii ante vllam,vel Indicis lentendam, vellegis huma
ns decretu,px quo fit,aiunt ijdeni au&ores, vt qui fer-
uum alienu pereufferiqreftituerc domino debeat quid
quid damni ex ferui vulnere natum fit. Mihi prior len
tentia probabilior videtur,vt dominus ferui membrum
abfcindcns,& amputans, debeat iure naturali ante oni
nent Judicis condemnationem ipfuni feruum liberum
dimittere,yel aliaquauts ratione ei fatisfacere, vt illius
damnum reftituta libertate,vel alio modo compenfct:
eft.n.corporis membrum libertate pretiofius, & carius.
Tertio quiritur,An fi dominus feruum ad peccandft
inducat,pertrahat,compellaue,debeat aliquid reftitue-
relRefpondeo, feruo fas effe dominum in indicium vo
care. Nam in l.Si-Jenoncs.C. De Epifcopali audientia
ftatuitur , vt fi domini ancillis neceffitatem impofuc- £
sint peccandi, lice-at-Eptfcopis easaferuitute liberare,
libertatc,in penaiii delicii dominoHlm eas donando,&
in l.i.$,Quod auteni.ff.Deofficio Prafcdli vrbisfhabe-
tiir.Si domini feruos famitia,fi duritia,fi fame premant,
fi in obfeonitatem eoS compulerint, vel compellant ,
apud prafedtum vrhis exponant. H«c ibi,
• Quod fi quis quaerat, Quid faciendum,vbi Ius ciuilc
Romanum non valet,nec ferui querela contta dominu
in iudicio admittitur i Refpddeo.iure naturali tunc fer-
uo fugerefas effe, quo fe i peccato liberet.-magis.n.eft
Deo parendum,quam honihii,quas funtmalaiiibeti,&
magis eftius naturale ftruandum, quam nefarium ho
mini imperium . Vid£dum igitur eft,an feruiisfeipfum
fine peccato incolumem,ac faluum tueri queat fine fu
ga,& tunc fugere iure non poteft, fcd fe incolumem a
peccatoferuare: fi vero aliter peccatum vitare nequit, Q
quam fugsc prafidio,fugere,& poteft, & debet TN cc ad
(eruitutem redire cdiupellittir, fi pfobabiltecrtimeat fe
a domino corrumpendum ifecus vcro ; ,fi nihil tnalifibi
venturum credatjtuncenim ad domimuii redire'dejpet.
Quarto quiritur, An dominus iure ferui, nuptias im
pediat,!^ an liceat feruo efikm infeib ;vel iftufedom?i
no matrimonium contrahdte ? De hacRplaeffidne
dlant Theologi in Pontifici; hiris' Dodlt5f£s
c. >.dc comugio leruorum,& c.ditium eft.ipfipi/SfTh,
in additionibus,ad 3.par.q.fi.art.i. Iure citli li, vt con
flat ex Inflit.de Nufftifsi&H.cii ancillis. C. DeTneeftis
nuptijs, iulis nuptis infer Ciucs Romands contrahe
bantur; hoc efljtum formida,tum vir,rieeefle eritt.vt ef-
fent Clues Romani, ac proinde liberi homines; ferinis
jus connubij nonhabebat.In l.cunTaneillisCkaca dici
tur : Cum ancillis non pote fi effe connubium nam ex B
huiufmodi contubernipTerui nafcuntuf in 1. In eo.
5-Hoccaput, ff. Dii Ritif nupt. Matrimonium 1 ititet'pa
tronum, & libertini non fubfiftic. Et quaniuis^periluffii'
domini feruus, vel ancilla ad nuptias tranfiret.-eiuftiib-
di nuptia; iuftsc non habebantur,nec vxdr-iuftij nec li
beri nati i ulli dicebantur, hoc efi,iura,& pnuilegia Ci
vium Romanorum non habebant; quare Tpfae nuptiae
Contradis contubernia,ve! coiifortia voeabantur;& fer
uorum coniuges non vxOres, fed potius contuberna
le i& eorum liberi naturales tantum, noniufti, & legi
timi cenfebantur, vt dixi fuperius,
At iure vero Canonum feruis fas eft nuptias contra
here,c.didlum efi. 19. q. z. nec enim id poteft dominus
prohibere, vnde in cap.Si non effet, de couiugijs ferum'
riim habetur,Ittxtaverbuni Apoftoli: Sicae in Chrlft*
. lESV,neque liber, nequeferuus eft a Sacramentis Ec- Cs
clefitE remonendus, ita nec inter feruos matrimonia dc
bent vl!arentis prohiberi: <5c'fi contradicentibus domi
nis,& inultis contradi a fuerint, nulla ratione funtpro-
pter hoc diflblucnda. Nec lege ciuili poteft msipfutn
naturale abrogamMatrimoniiini eft iure diuino, &c na-
turali inftitutum,& ad fobolis procreatione , 8c ad nui-
tuam viri,& lamina? focietatem,& ad libidinem com
primendam: hafc autem Ius ciuile impedire no poteft^
cum ob eum finem nuptia; fuerint inflitutce, nimiru in
officium natura,& in remedium libidinis,atq; peccati;
vnde non potuerunt iura ciuilia etia ante Canones fer
uos penitus inhabiles ad nuptias efficere, & ipfamatri-
monia inter ancillam, & liberum homine,aut inter fer
uum, & liberam famina irrita,& infirma reddere: ficus
etiam nunc iure non poteft idem iuris flattiere Refpu»
bhea Paganorum, apud quos Eedefra Canones locum
non habent. Merit6,itaq; in Repnblica Chriftiana iura.
Romanorum ciuilia audtoritate Canonu corredla funt;
ac proinde matrimonia inter feruos contradla etiam fi
ne confenfu dominorum,inmid ipfis etiam inuitis,tan-;
quam rata,& firmafubliftunt,l& legitima habentur.
Quinto qua-ritur, An feruus poft matrimonium con
traditi,magis debeat domino obfequia prxflare, quan»
coniugi debitum reddere?Refponaco,feruus aut domi
ni confenfu vxorem duxit,aut ipfo mfeio, vel etia intri
to Si primum magis debet vxori ius fuu reddere; quam
domino obfequium praflare; quonii eo ipfo , quod do
minus ferui nuptias permifit,implicite,ac tacite voluit,
vt feruus fui vxori debitum folueret. Si vero feciindu,
magis debet femus domino obfequium,& mimfteriuni
praflare,quam vxori debitum rcdderc.Sic Gloff.c.i.dff
coniug.feruorum gdmmunj tonfenfu appvobataivt do
cet etiam S.Th.in Addit.q.fii.art.x.ad 3.
Ex quo fit, vt ii dominus aliquid feruo praecipiat, &
coniux eodemltempote maritalem complexum fibi pe
tat,videndum fit,an vtrumque fimul facere , & exequi
feruus poffit, an tantum alterutrum . Si vtrumq; fimul
implere nequeat,potius coniug-ipareat,quam domino »
vt quod,probabiliter timet in vxore libidinis peccatiTm
impediat,Idem iuris eft, fi domini praceptum nullius ,
alit parui fit ponderis, & momenti,quod fi hic duo non.
fubfint,tunc potius domino ohediat. quam coniugi. Si
autem feruus dubitet-vtri potius eorum obtemperare p
& obfeqm iure cogatur,vxoriVe,an ddminojpotius con
iugi obtemperare deibet.quam doriiino, quia matrimo-
nij fanor caufani obtinet potioreni. Sot. 4. dift. 3 J.q.i;
art. 1. c. Licet,de coniug. fetuorum .
Sexto quteritur, An domino liceat vendere feruum
matrimonio coniuntlum in longinquanl prouinciam
ab emptore transferendunil Refpodeo diftinguendo ex
cbnihiuiii fcntentia Dodloriim in c.i.de coniug. feruo-
riiflif aitt-feriiu s aratftmdnuita tiiiuit domini confenfu,
au'tdd : m'fci6, ; vel rtpugnante.Si primiun,non licet ven
dere,quoniam damnum,& malixni coniugi infertur, vt
efldonftans omnium opinib.Si fecundum , Nauar. fen-
tk in Man.c12.nu.34.id fficere licere domino abfq; Iz-
thali peccafo-.ed quod dpniinus vendit feruiim tanqna.
rem luam,cuius pretio indjget.Angelus tamen in verb.
Matrimonium 1 3. Impedimentum 4.1111.5.Sylu. Sentus.
q.7 Sot.'4.dift.3 5.q.i.artiuiegant cum S.Thomain Ad-
dit.q.5 i.art.i.ad 4. id iuris dominum habere , ed quod
Vxordamnum'grane patiatur in vita. Sed vtraque opi
nio facili' conciliarrpoteftEtenim fi in longinqua, Sc
remota regione dominus vna cum feruofuo commorc-
mr,& egettate,& iiibpia primacur, falua cofciencia v£
dere poteft,vt fibi cx pretiofubucniac ,quarmiis feruus
firmafriillonij vinculo adftriiflus. Si in patria dominus
degat, Siriecefficate aliqua cogatur,nili ex ferui pretio
fibi fuccurrat,ibiq; emptorem ad uicina loca non inue-
niat, fas eftferuutXi uedere emptori peregrino etiam in.
16ginqua,& remota loca. His exceptis,& alijs id genus
caufis, non licet domino feruum uendere in longinqua
regionem amandandum, & tranfmittcndum : eo quod
uxori cius graue damnum inferatur contra iuftitiam .
Quires, An uxor ferui debeat eum fequi in longinqui
regionem ablegatu ? Rcfpondet Sotus loco fupracitato.
Si maritus feruus poffit commode uxorem eo ducere,
sdf*-
