LiLI. *De tertio decalogiprxcepto. Cap. 1,
inquante tam kice prima dici ; vel, vt dixi,more He-
r®o,Iucefcere,idcm eft,quod diem incipercjincipit au
tem dies ab vno occafu vfquc ad alterum folisocca-
fum.Item communis fentcntia, fabbatum primo loco
accipitpro feprimo die hebdomada:: fecundo loco acci
pit pro nebdomada-.ita vt fcnfus fit,In noclc fabbati ad
auroram prini® diei hebdomada; venerunt mulieres:
& quia Vna vefpera eft finis diei praecedentis, & ini
tium fequen tis, merito dixit Euangclifla C Vefper®
qu® lucefcit in prima fabbati , 3 hocefl:, in n*<3;e ter
minante fabbatum,appropinquante prim a die hebdo-
mad® ■ Vel fabbatum vtrobique fumitur pro hebdo
mada,& fenfus efl,In nodlc vnius ex fabbatis, hoc eft,
vnius diei hebdomada;, apparente iam luce prini® diei
hebdomaf®.
Pollremd Matthaeus ( vt ego quidem reor ) fignifi-
tat, feminas ex vefpera adlepulchmm conueniffe :
hoc enim non repugnat tribus Euangeliflis, quiafigiii-
ficat, eas fefe pr®paraffe ea vefpera emendo aromata ,
rtfummo niane vngerent corpus IESV i paucis enim
verbis implicite dixit, quod clarius explicauit Marcus .-
Et cum tranfiflet fabbatum, Mana Magdalena , Mana-
lacobi, de Salo me emerunt aromata,'vt venientes vn
gerent I E S V M , Itaque fcnfus verborum Matthxi
efl, in nocte fabbati aduentante luce prim® diei heb-
domad e : vel innoile fabbati, eum incipit prima dies
hebdomada;.
• Vndccimo quaritur, An fabbatum nunc etiam vna
Cum die Dominica obferuari,& coli debeat ? E bionit®,
vt anteiamdixi teftc Eufebiolib.3. Hiflor.Edclef.cap.
3 i.putabant, Chriflianos colere debere fabbatum cum
Dominica,quia Exo.3 i. de fabbato dixit Deus padlum
cife fenipiternum,fignumqiie perpetuum Deinde quia C
Apofloh fabbatum coluerunt. A diorum enim 2.0, dici
tur :V ira fabbacorum , cum conuenilfenms ad frangen
dum panem;& i.ad Coririth.id. Per vnam fabbati, ait
B.Paiiltis,vnufquifqne apud fe rcponat;&r Adi. 13. Pau
lus die fabbati difptttabat in Synagogis cum ludsis .
Infuper , Orientales Chriftiani vnicum Dominica fab-
batum colunt, vt conflat ex Grscis feriptoribus , & ex
eo, quod in Quadragenario iciunio , quod proxime an
te Pafchafufcipitur,fabbato,& die Dominicaieiunium
non feritant, retinentes illud quod eft in Canone
Apoflolorum : fi quis Dominicum diem, aut fabba
tum vno folo dempto iciunare deprehendatur, deponi
tur,fi Clericus fit, fiu laicus , e communione eijcitur.
Et illud quod in Canone 655. Synodi Trullan® decer
nitur : Quoniam intelleximus in Romanorum duita
te in fandlts Quadragefim® diebus, in eius fabbatis I>
ieiunare , praeter Ecclefi® traditam confuetudinem :
fandi®Synodovifum efl,vtin Romanorum Ecclefi®
Canon inconcufle obtineat, qui dicit. Si quis Clericus
inuentus fuerit in Sandlo Dominico die , vel fabbato
iemnans , praeter vnum,& folum, deponatur ; fi autem
laicus , fegregetur . Illud item S. Ignatij in Epiftol. ad
Philipp.qu® cll nume.8. Quiaunque Dominicam,vel
fabbatum ieiun aucti t praeter fabbatum Pafchxppfe eft
Chrifli interfedlor. Refert quoque Clemens lib.7. C6-
{limtio.Apbflo.cap.t4. Nyflentis in Oratione quam ha
buit aduerfus eos ■ qui ®gre ferebant reprehenfiones:
Anaftafius Nic®nus , lib,Qu®fl:toniim,q.77.Socrat.Iib.
6.cap.8.1abbamni,&diem Dominicum tanquam feftos
eqK.Poftremd in cap.Licet,de ferijs, ex Alexandro III.
dicitur ; Licet tam veteris,quam noni Tcflamenti pa
gina feptinmrn diem ad humanam quietem fpccialiter E
deputauerit,betam eum , quam alios diesMaieflati al-
tiliimx deputatos.
Catcerum error eft manifeflus,alTerere,Sabbatum vna
eum Dominica die efie a Chriftianis tanquam diem fe-
flum colendum. NamPaulus, vt conflat Roman.i4.
Gal-4.& Coloffii.aperte reprehendit obferuatores fab
bati : Et in Concilio Laodiccno capit. 19. anathema
te feriuntur, qui Sabbatum colunt , & in eo tanquam
in dicfefto vacant ab operibus. Gregonus item linar.
Regift.cpift,3,lmnc errorem confutat: & ait inte r ex
tera, Antichriftum reuocaturum fabbati cultum iam
antiquatum i & habetur hoc in cap. Perueuit, de Con-
fcc.Dift.j,
Ad ea verd qu® funtobiedla, Refpondco i Quod ad
Inflit.Moral.Pars 1.
'5
A primum attinet, fupra explicui, quo paclo intelligi de- '
beat quod in lege Moyfis feriptum efl, Sabbati cultum
efle fempitcnnini • Ad fecundum, Refpondeo, Aperte
falli Caminum cum omnibus fnis afleclis , ijs in locis
Apofloli vnam fabbati intelligentem fabbatum , quod
colebatur a Iud®is ; eft enim ibi Hebraifmus , qui eft
apud Euangeliftas , curri aiunt, Chriftum refufrexific
vna fabbati , id efhprmiadic hebdomad®, vt interpre
tes paffim exponunt, Aut ficut alij intelligunt, Prima
dic pofl fabbatum •; Aut ficut alij interpretantur, pri
ma die Azymbriirii proxime fcqucnte fabbatum, qiiod
magnum celebre (abbatum fuerat , eo quod in il
lud inciderat eo anno , quo mortuus eft Chriflus , dies
vnus Azymordm , qui tanquam Pafchales foiemnes,
& celebres erant, & fabbata vocabantur. &r ita Chrv-
foflohms',& qui vulgo putatur Ambrofius, Beda,Theo-
B phyladlus in Commentar. 1. ad Corinfh. 16. vnam fab
bati apud Paulum interpretantur diem Domirtjnim.
Quod aiitem Apofloliisdie fabbati difputaj-e'cum lu-
d®is in Synagogis foleret: nouid faciebat , vt fabba
tum' coleret , fed quia -non erat commodius aliud tem
pus ad difputaudum . Iud®i enim fingulis fabbatis hv
SyrtSgogks cOnueniebat, A Prophetarum vaticinia au
diebant , vt conflat ex hifloria Actuum Apoflolorum.'
Ad tertium , Refpbndeo , Grxcos a. Latinis differre 111
cultu obferiiatione fabbati, ficut etiam in multis
alijs ritibus,& c®rcmbhijs: ih Grxcia enim, inmio , 8c
in toto Oriente,retenta efl-fabbati obferuatio , & pro
hibitum in eo die ieiunium,pr®terquani in fabbato Pa
fch®:contra verd , Latinorum Ecclefia nunquam fab-
hatum colu it,fed potius in eo leiunium feriiauit:vt con
flat ex Innocentio I.Epift.i.cap.4.S.Auguflino Epiftol,
86.Caffiano eo'lliir.3.cap.io.S;Hieronyrrio Epift.ad Lu-
cinium ,18. Carifa vero huius differenti® ruit,quia in
Oriente initio nafcentis Ecclefi® viguerut h^refes qub«
rundam,qui vetus teflamentum exccrabantur taqimm
a DEO audlore mali conditum, 8c proinde fabbati cul
tum plane afpernabantur, eaque de caufa tali dic iem-
nium fufcipiebant.Chrifliarii vero Orientales hanc h®-
refim detcftati, vt Deum ipfum veteris tcflamenti au-
dlorem profiterentur, tctperuntantiquum Sabbati cul
tum retinere,uon qudd illud more ludeorum colerent,
fed ne cum H®reticis conuenire , fentire,aut facere vi
derentur. In Oriente'itidem primis iftis temporibus
erant multi Iud®i- ad Ghnfti religionem conuerfi , qui'
tamen quadam animi {implicitate putabant fabbatum-
vna cunvdie Douiinica in honore habendum exteri vc
rd Chriftiani,ne eos conturbarent,fabbatum colebant,
non quod putarent reitera id-fieri oportere, fed vt cora- '
munem omnium tranquillitatem , &r falutenv funima
qua poffent ope, ftudio promonerent ; Vno vero,
fabbato Pafch® ieiunium feruabant, vt memoriam re- -.
tinerentfponfid Difcipulis ablati, qui dixerat; Gam ;
ablatas fucntfponfiis, tunc ieiunabant. Ini Occidente. t.Uttk. 9
verd, quia emfmodi error , ac harefis , aut exorta non ,. "
erat, aut faltem radices aon egerat, fabbati cultus ter- ;
uatus nunquam fuit, & fingulis fabbatis ieiuhium ob-
feruabatur .- vt eo quali fymbolo indicaretur Apoflolo
rum triflitia,quaflfnt affedli ob mortem,defepulturani
Magiftri.
Ad vltimum verd quod ex c. Licet, defumptum eftj
Glofik refpodet Sabbatum vna cum Dominica die de
bere colijiuxta vtriufquc tcflamenti Scripturam,fecun
dum fpiritum, non fecundum litteram . Quidam cum
Pifanel. Dominica dies.$.1.in additione.fcptinium die
dicunt efle,vel fabbatuni in vetere teflamento,vd Do
minicum diem in nono.in quem diem fabbatum trans
latum eft.Mihi tamen non.admodum placet Gloff® fen
tentia:quoniam Pontificis refponfum fenfu myflico ex
ponit, non ferali. Senius igitur Pontificis germanus
Jiic efl, non quod vtnufque tcflamenti pagina tradide
rit fabbatum nunc coit oportere , cum id fit contra id,
quod habetur in c.Veruenit.de coh fe c, di ft i n. 3 ded quod
tum ex veccre Teftamento, tum ex vita,& fadlis Chri-
fli, qu® referuntur in nouo , doceamur,fabbato hono
rem,& cultum efle delatum. Hifloria enim Euangelica
Chriftum Dominum refert fabbatum , Sc alias veteris
legis csremonias lerualfe,durii vixicqutb tamen omne*
jpfius morte periere. ^
A 3 De
