2 3* 
'hijlitutlonum tJXdoralium» Pars II. ^ 
Suffragium quoque Epifeopi improbari poteft cum 
lenones patres , & domini filiabus fuis , vel ancillis 
peccandi nece/firatem imponere moliuntur , profti- 
tuendo eas aliterve cogendo, vt turpem corporis fui 
poteftateni aliquibus faciant, 1. fi Lenones, C. de Epi- 
fcop. audien. 
Tertio^ quaeritur , An in criminibus mitti fori, qui 
bus Epifcopo in Laicosius, & poteftas eft , poffit Epi 
fcopus ipfos Laicos capere , 8c captos in carcerem de- 
trudereilul. Clarus cenfet in pradl crimtn.q. 37. nume. 
S. non poffe Epifcopum contra Laicos procedere, alijs 
panis,quam ccnfuris Ecclefiafticis. Sed certe oppofi- 
tum elt uerius. 
Poteft etiam epifcopus ceteris quibufuis crimini 
bus,etiam non Ecclefiafticis peccatum tamen nutrien 
tibus, euellendis,panas fpirituales adijcere . Gloffa in 
c.i.de offi.Ordin & in c. Cum fit, de foro comper. Ho- 
ftien.in c.Nouit.de ludicijs , Barbatius in c. Nos inter , 
de Purgat. Can. 
ItentjfiLaicus iudex interpellatus, iterumque mo 
nitus ab epifcopo,vt crimen , de quo conflabar, punire 
velit,& tamen hoc non fe curare oftenderit, licebit epi 
fcopo hanc iniuriam fupplere, & quas ex jure Pontifi 
cio poterit panas iniungere delinquenti, vt notatur in 
c.Nouit.de ludic.Anfret. de potefta.EccIef.num. 4. 
Quarto quaeritur , Quid iuns & poteftatis habeat 
epifcopus circa ciuiles, & temporales caufas \ Refpon- 
deo, multas effe caufas, quae ad forum tantum Eccle 
fiafticum pertinent, de quibus Laicus Iudex cognofce- 
re non poteft , c Si Iudex Laicus, vbi Gloffa in verbo , 
Spirituali,de fcnt.excom.in tf.cap. Tuam,de ordine co- 
gnit.c.Fer venerabilem,& c.Lator, Qui fili; fint legiti 
mi Huiufmodi caufae funt. 
In primis, omnes matrimoniales caufas, de quibus 
Conc1l.Trid.feffz4.cap.10. de reformat. Sic habet: Ad 
hac caufas matrimoniales,& criminales, non Decano, 
Archidiacono,aut aliorum inferiorum mdicio, fcd epi- 
fcopi tantum examini, & iurifdidiioni relinquantur, 
etiamfi in prxfenti inter epifcopum, & Decanum , feti 
Archidiaconum , aut alios inferiores fuper caufarum 
iftarum cognitione lis aliqua in quacumque inflantia 
pendeat, coram quo fi pars vere paupertatem probaue- 
rit,non cogatur extraprouinciam , nec in fecunda, nec 
in tertia inflantia in eadem caufa matrimoniali litiga 
re, nifi pars altera & alimenta, & expenfas litis vehe 
fubminiftrarc.Legati quoque, etiam de latere,Nuncij, 
Gubernatores Ecclefiaftici, aut ali; quarumcunque fa 
cultatum vigore , Epifcopos in praedidtis caufis impe 
dire , aut aliquo nodo eorum iuriididiioncm ijs praeri 
pere, aut turbare nonpraefumant. Sic ibi. 
Fori Ecclefiaftici rtantummodo funt omnes caufas, 
quibus Clericus a Laico in iudicium vocatur. Item,; 
quibus,de re aliqua Ecclefiaftica Clericus aduerfus Lai 
cum agitiac proinde funt fori Epifcopalisv cap. Si quis 
contra Clericum,c. fi Clericus laicum, de foro compet. 
dem. difpendiolam,de ludie. & ibi Gloffa, & Dodto- 
xcs.Vnde C0ncil.Trid.feffa4.cap.10. dicit.Praelati quo 
que,etiam de latere,Nuntij. Gubernatores Ecclefiafti 
ci , aut alij, quammeunque facultatem vigofe contra 
Clericos alialvc perfonasEcclefiaflicas, nifi epifcopo 
prius requifito, eoque neghgente non procedant: alias 
eorum procefius ordinationelue nullius momenti fint: 
atque ad damni fatisfadlionem partibus illati'teneatur. 
Item fori tantum funt Epifcopalis omnes caufae vfa 
rarisei Ciemeu. Difpehdiolam, de lud. Sc ibi Gloffa,& 
Dodfores. 
Omnes itidem caufasquorumuis beneficiorum , de 
cimarum , primitiarum , penfionum Ecclefiafticarum, 
& praeftimoniorum , ad forum Ecclefiafticum fpedtant. 
Ciem. citata,Difpendiofam, & Gigas, de penfionibus 
' Natahum itidem caufte fori tantummodo ftmtEi 
cieiialtici,c.rcr venerabilem,c.Lator.c.Tuam,Qui fil 
nnt leguimi. . ■ 
r E fc-u 0 ^ usetiai T 1 ratione iurifiurandi in aliqua cai 
fa adhibiti poteft inter Laicos coanofcere, non folui 
^nn?im!l!n fc r 1Uriln ^ 0 ’ fed etiam de ^ ls > .quauufiurandui 
confequuntur. Cum rufiurandum dicatur forum foi 
adijcerejC.Cum,C.Laicus, de foro compet, in 6. c, N 
A. uit.de Iudic.c.Venerabilem,de ele&.vndc poteft hsrcs 
cogi, vt exoneret animam defundli ratione iurifiurandi 
coram epifcopo. Baldus,Paulus, lafon in 1. Ordinari;, 
C de ludic.Calderin.in conf.i.de forocompeten. Hinc 
etiam eft , ut caufa principalis, fuper qua iurifiurandi 
relaxatio petita eft,coram epifcopo agi debeat, quam- 
uis alioqui alterius fori effer. 
Item,penes Epifcopos eft iurifdi£tio in laicos , cum 
pictas ab illis negledta omnino videtur, vt fi exempli 
grati a, commeatuum, & cibariorum venditores carius 
peregrinis, & aduenis res fuas quam ciuibus, vel inco 
lis , aut etiam fi ipfis ciuibus plus aequo vendant: &fi 
aromatarij falfas,& adulterinas res admifceantipoflimt 
enim epifeopi hniufniodi hominibus excommunica 
tionis pa-na indidla interdicere, ne hsc fcelera admit 
tant,c.i.de empt & nendit. & ibi Innocentius, & Bald, 
B in l.i. C.de Epifc.audien. 
Poteft itidem epifcopus inhibere virorum , foemina- 
rumque luxus, inanes & fuperuacaneos corporis o nu 
tus,praefertim quibus facies deturpant, vel immutant, 
& ad libidinem prouocant: ludos, & fpedlacula inho- 
nefta & turpia exterminare . Io. Andrcas in c.Ea quse, 
de reg.iur. in d.Anchar.cap.i.de conflit, verf.fuperhoc 
membro. 
Poteft fimilitcr epifcopus prohibere, ne in diebus fe- 
ftis choreae,& tripudia, quas manifeftum virorum , & 
fceminarum peccatum continent, fiant. 
Ad forum itidem Epifcopale pertinent caufae pii, 
«xenii, gratia,caufa dotis, cum uidua ab haeredibus ma 
riti eam repetit,Bald.Paul. lafon ini. i.ff. foluto matri 
mo Idem iuris eft, de caufa alimentorum- 
Item omnes caufae, ex quibus excommunicatio i 
Q iure,vel ab homine lata , uel ferenda eft, etiam in lai 
cos,ad epifeopi forum fpedtant. 
Poteft epifcopus laicos cogere , vt piam reflatorum 
uolnntatem exequantur, ubi execiitor teftamento da 
tus partes fuas intra annum obire non curat, 1. nulli, C. 
de epifcopis,& Cleri. & ibi Bald. & ali;. Quod fi alius 
exeeutor teftamento datus non fit, poteft epifcopus ali 
quem in hanc curam fubftituere , fi ipfe per fe id exe- 
qui non pofiit, Bald.in l.i. C. de bonis maternis. Poteft 
itidem exeeutorem teftamento datum , fi male negotia 
piae caufa; gefferit,ca prouincia remonere, & cogere, ut 
gefti adminiftrationis rationem reddat, atque etiam fi 
eumftifpedlnm merito habeat, alium loco illius ifutfi- 
cerc,c. Tua, de teftam. Ia.,:; 
Si aliquod Collegium gubernatore Tuo & re&offtui 
fundatione conftituto.uiduarum remanferit, poteft epi- 
fcopus Gubernatoris officium fubire. Firmanus,de epi- 
fcop.3.plib.4.nu.i7. 
Eft etiam epifcopus exeeutor ad diftribuendum ma 
le ablata incertis perfonisj m eo tamen loco diftribuere 
debet,111 quo res ablati funt. Bald. in Auth. Alearum 
ufus,C.de Aleato. &c in 1. a. C. de bonis auctoritate lu- 
dicis poffiden. - . ■■ 
Poteft item epifcopus inquirere , num quas legata 
funt, ad pios Ecclefiarum,uel pauperum tifus, ad effe- 
«ftuiii perdudta fint.Firm. de epifeo. par. 3. lib-4- nudo- 
Hinc eft ut penes epifcopum fit ins, quo poffit edfftis 
propofitis praecipere, ut notarij omnes quaecunque 'de 
relidtisffiue legatis pijs teftamenta, uel inflrumentadi 
ctarunt , uel ab alijs confedfta habuerunt, ipfi epifcopo 
edere debeant,excommunicationis poena aduerius con 
tumaces conftituta. 
£ Infuper poteft epifcopus peregrini , qui inte(ljtu< 
deceffit,bona inter pauperes diftribuere , fi nullus lil- 
res legitimus eorum bonorum reperiatur. Atithen. f e ' 
r-egrini,c.Communia,defucceffori, &1. i.C- de boni* 
uacantib. lib.io, 
Glofla in cap, licet, de foro compet. ponit quofdaoi 
uerfus ex Hoftienfi,quibus explicantur caufs adfoW 11 . 
Ecclefiafticum pertinentes. 
H/>.reticM,Simon,foenM,perinrM,adulter. 
l J ax, frtw.legttim, vitiemus .facrilegtsfq. 
Si vacat imperium, fi negligit, ambigit, an fit t 
Suffectus iudex,fifahdita terra, vel vftts. 
Rufficus, & ferusts, peregrinus, fcuda, viator . 
Si quu peeniteat, mifer, aut fit, caufaqi mixta 
Si dtnsinaat Kcdefis, gw, indicas iffa.