INSTITVTIONVM 
MORALI VM 
PARS SECVNDA 
LIBER DECIMVS. 
D E H I S Q_V I POTESTATE, 
& iurifdidione duili praediti praefun t alijs. 
DE IMPEDATOTE. 
C a put' Primum. 
E C V N DI Libri initio di 
xi , Patres non folum voca 
ri,qui nos natura genuerut, 
vel legis praefcripto adopta- 
runtffcd etiam qui nos edu 
carunt, mftituerunt, tutela 
& cura fufcepta guberna 
runt.- & denique quipotc- 
ftate aliqua,& Imperio fim- 
dti, nos moderantur, ac re 
gunt. Et ideo dicendum eft 
de ijs, qui poteftate profana ac ciuilt praediti;, liberos 
alioqui homines, fibi fubiedlos gubernant: Sicut li 
bris proxime praecedentibus dixi de ijs , qui in 
poteftate Ecclefiaftica , & facra conftituti , alios 
fuo iuri commiffos regunt , conferuant , & in of 
ficio continent. 
Primo,quaeritur,Quid nomine Poteftatis in praefen- 
ti intelligatur ? Refpondeo, poteftatem dici, faculta 
tem , qua quis dignitatem , ius, & imperium habens, 
aliosfibifubieilosgubernat. Vnde poteftas accipitur 
in praefenti loco, pro iurifdidlione. 
Secundo, quaeritur,Quotuplex fit haec poteftas?Re- 
fpondeo, duplicem elfc ; Vna eft profana, ciuilis , & 
temporalis: altera, eft (aera, Ecclefiaftica,& fpiritua- 
lis . Perciuilem poteftatem gubernantur homines in 
ijs, quas ad temporalem Ecclcfiae pacem , falutem , & 
vtilitatem fpcdlant. per Ecclefiafticam vero reguntur 
in ijs, quae ad Dei religionem pertinent; cuiufmodi 
funtfacerdotes,facrificia,ar^,& templa, fine sedes fa- 
erae, quae diuini funt cultus & iuris, nue perfoni fint, 
fiueres, fiueloca. 
Item cmilis poteftas duplex eftjvna fuprema,altera 
inferior ,& non fuprema. Supremam habet potefta 
tem , qui in temporalibus ciuiiem alium fuperiorem 
non agnofcit,vti eft Imperatoria,vel Regalis poteftas: 
talem etiam habent aliqui D rincipes,Duces,Marchio- 
nes,Comites,Se Liberae Ciuitates.Inferior vero,& non 
fuprema poteftas eft,quam habent ij, qui in tempora 
libus ciuiiem fuperiorem agnofeunt; quales funt mul 
li Principes,& Duces, Imperatoris,Regis, vel alterius 
Principis ditioni, & Imperio fubiedli. 
A Ecclefiaftica itidem poteftas eft duplex; Vliafuper- 
naturalis ordinis,& diuini iuris,qua homines ad finem 
fupernaturalem per remedia fupernaturalia dirigun 
tur; qualis eft,quam Chriftus Dominus inftituit, & in 
fuaEcclefiareliquit: qua Sacramenta adminiftran- 
tur, facrificia fiunt,Deo offeruntur,peccata remittun 
tur,diuinum verbum annuntiatur, & declaratur, cctli 
oftium aperitur. Alterapoteftas eft naturalis iuris, & 
ordinis, item & humani, qua homines ad finem tan 
tum naturalem , vel humanum quatnuis Ecclcfiafti- 
cum , opera , & minifterio facerdotum , per ea, 
quae funt humani, vel naturalis Ordinis referuntur. 
Nam etiamfi homo ad finem fupernaturalem defti- 
natus non eflet, nihilominus tamen iure naturali, & 
reftas rationis duilu, Deum vtfupremum dominum, 
rerumq; omnium conditorem , omnium bonorum 
jj largitorem colere pie , & religiose deberet. Religio 
vero fine Sacerdotibus, aris, & templisnon eft. Ac 
ideo haec omnia generarim accepta iuris funt natura 
lis tefteS Thoma in fecunda fecunda; quiftion. 8J- 
artic. i. ad i.Item multa funt in Ecclefia Sacerdotum 
potcftate fancita, vel prohibita, quae funt Canonici 
Iuris, & quae ad mores iuri naturali conucnientes 
fpeftant , vtdevfuris, de iureiurando, de furtis, de 
homicidio, de adulterijs , de empto, & vendito; dt 
depofito , commodato, de locato, & condiufto,de tc- 
ftamentis, de legatis. 
Tertio, quaeritur, Vnde fit poteftas ciuilis ? Refpoft- 
deo, effc cx ipfoiure naturali, fi generarim loqaamur: 
nam iuris naturalis, hoc eft,gentium, eft, vt homines 
focietate quadam comunfti viuant - atfocietas confi- 
ftcre,& conferuari non poteft.nifi quidam praffnt.qui 
ceteros in pace, concordia , Sc charitate contineant. 
Vnde iure gentium ciuitates, & Refpubhc* fundata:, 
creati Magiftratus, lata: & fancitae leges, iudicia con- 
ftituta, quibus fontes puniuntur, infontes defendun 
tur, cuique tribuitur quod fuum eft; & in his omnibuf 
confiftit ciuilis poteftas, 
Quarto , quairitur , Vtra poteftas fit excellentior 
atque pneftaBtior, Ecclefiaftica, an ciuilis \ Refpon 
deo , natura , dignitate , nobilitate, ac perfeiftione 
Ecckliafticam praeftaiuiorem effc . Nam ficuc Sw 
— prx i