gyg In/iit ut'tonum Ad orali u m. Parsll.
6i alij non (olam vtrlufque iuris periti,fed etiam Sum- A
rnifis ; & Theologi, vt oftendi. par. i Inftitut. lih. J.
cap. 13. quaft. 8. Senferunc, his legibus Clericos , &
Ecclefias teneri, quiafunr de his , quse communiter
ad Clericorum , & Laicorum bonorum , & commo
dum pertinent. Ego vero exiftimq, hifce legibus, vel
flaturis,vt Imperatoriafunt & ciuilia,Clericos, & Ec-
clefias nequaquam alligari, fed tantum vt continent
aliquid,quod lit iuris naturalis, vel diumi,vel Canoni
ci, vt loco fupracitato fufius explicaui.
Idem iuris elide multis Laicorum ftatutis, quibus
praecipitur, vt finguli ciues aedes,vel feneftras, vel[li-
nuna hoc , aut illo modo conftruant, viam ante por
tum domus purgent & mundent .■ aquam lic , &non
aliter ducant. Nec obftat quod Clerici fint ciues, fint
partes & membra Reipubhcae : funt illi; quidem cl
ues fateor; at exempti & foluti a ciuili Prmcipum po- p,
teftate.
Decimo', qnseritur , An Imperator iurifiurandi vin
culum remittere , vel relaxare, aut vim eius tollere
queat? Ratio dubitandi eft, quia m 1. vlt. ff. Qui fa
tis dare cogantur, iurifconfultus refpondens , ait, non
videri contra Indurandum feciiffe eum , qui iuratus in
indicio fiftere, id ex concefla caufa omiferit, & in I.
adigere, $. vlt. ff. de lurepatronat. refertur lex lulia
de maritamordmib. quae remittit indurandum liber
to in hoc impolitum,ne vxorem du ceret. Idem colli
gitur ex i.vlt ff.Ad municipalem,& de Incolis. quo in
ioco Papinianus ait: Setierus & Antoninus refcnpfe-
runt, gratiam fe facere iurifiurandi , ei, qui mrauerat
fe ordini non interfaturum . & poftea Dum vir crea
tus effet,& in l.Si quis inquilinos, ff de Legatis , pro
batur iufiurandum contra vim legum in teftamento q
prasftitimi, nullum ede. Glollain 1 Adigere , vlt. in
■verboiRemittitur, ff. de iurepatrona. ait, legem ciui-
lem.vim Apoftolicam habere , ita vt indurandum re-
mittere, & folucre queat: quam Gloffam fequi vidc-
.tur Baldus, in 1. Non dubium C. de legibus.
Ceterum communi confenfu receptum eft , ad Ro
manum Pontificem , & iudices Eccleliafticos tan
tummodo pertinere aliquem a iurifiurandi vinculo
foluere , fiue iufiurandum remittere & relaxare, fiue
illud interpretari , & declarare , fi quidpiam in eo fit
cbfcuruni,vel ambiguum.- eo quod iurifiurandi vincu
lum , fit caufa fpiritualis & Eccleliaftiea. Id colligitur
«x cap.vlt. de Foro compet. in Sexto, & ex cap. Vene
rabilem, de elerit. cap. Nouit. & indic, cap. Cum con
tingat,& cap. Debitores, de lureiuran.& cap. Quam-
«is parilum,dc paritis in 6. j-j
Quapropter leges Imperatorias fiueeiuiles aliquid
de Iurifiurandi vi, relaxatione,declaratione , & inter
pretatione ftatuentes, nullius effe ponderis &r mo
menti, teftantur Paulus, ScSalicecusin Authen Sa
cramenta puberum, Codice Si aduerfus venditionem,
Cynus in I.vlt.C. Si contra tus, vel vtilitatem publi
cam, Hoftienfis, Imolain cap. Quanto, de lureiuran.
loannes Andreas & Panormitanus in cap Tua. 2. de
Decimis, & alij , quos citant Alexander , & lafon in
1. vlt. $. Qui fatis dare cogantur, & omn.esin praedirila
lege, Adigere,Gloffam communiter refellunt.Non va
let ergo ftatutum vel lex qua-decernit vt contrariius
hic, vel ille mreiurando firmatus , vini & locum non
habeat. Nec item valet lex cmilis conftitucns, vt con
trariius fi fiatahfque folenni iuns ciuilis formula ena
iureiurando munitus, habeatur pro contraritu farilo p
per vim,aut metum, vel dolum ;haec enim lex videtur
efle in fraude iuris Canonici, nimirum contra id, quod
habetur in cap.Quanuus paritum,de Parilis in fexto,&
cap.Cum contingat, de lureiuran.Corneus conf 7 lib.
2. contra Baldum,& Bartoluni,Raphaclem,Fulgofuni,
& alios oppofirum tenentes.
Vndeciiuo, quaritur , An Imperator, vel Rex , vel
Princepspofiitaliqua ex caufa prohibere, ne iufiu
randum in donationibus , teftamentis , coinpromif-
fis, alienationibus , contrariiibus interponatur , & poe
nis in tabelliones conflitutis vetare queat, ne iufiu
randum in praidirilis adhiberi cogant, vel linant, fiue
permittant? Couarruuias in cap. Quamuis paritum,
de lureiuran. in fexto part. 1. 3. num, 7. & g. docet
id poffe Imperatores, & Reges, nam ex I. Qu* fub
conditione , $. Si quis fub iurifiurandi ff. de Conditio
nibus Inftitutionum habetur,haeredem a teftatore iuf.
fum aliquid iureiurando adhibito promittere, mini
me compellendum vt iufiurandum praeftet: fed ta
men cogendum id facere , quod teftator iniunxerit.
Et I. 1. C. de indiriia viduitate, prohibetur, ne iufiu
randum interponatur , de viduitate feruanda , etiamfi
id a teftatore , vela lege veteri indirilum fuerit . Et
idem eft, de matre, quae tutelam filij fufeipit ex lege :
non enim cogitur iurare fe viduitatem tertiaturam,
•vt notatur in Authen. Matri & auiae , & Authen. Sa
cramentum.cap. Quando multorum tutorum officio
fungi poffit. Item quia folent Principes , & liberae ci-
uitates ftatuta condere , quibus prohibetur , ne Laici
iufiurandum praeftare cogantur m contrariiibus, vel
quafi contrariiibus, qui abfque iure iurando interpo-
fito vim habent, quamuis cogantur iurare, contra
riius, qui iureiurando remoto , aut nulli per fe funt,
aut irriti iure cenfentur , aut beneficio legis , refeindi
poflunt. Huius fententiae , Couarruuias dicit elle prae
ter Innocentium , Dominicum in cap. Quamuis pa
ritum, de iureiuran. in fexto : vbi citat Imolain , eiuf-
dem opinionis aitfuiffe lafonem in Anthen.SacrameBi
ta puberum,cap Si aduerfus venditionem, & in 1. vlt.
ff.Qui fatis dare coguntur. Fominium in trarii. de
vk tine Iuris, Hiat, 20.
Haeres quibufdam dubia effe videtur . Nam es
■vna parte pro lententia Couarruuias, & aliorum fa
cit , quod Imperatores & Reges id proh bere viden
tur ad dolum euitandum. ne Laici iureiurando in con-
trariiibus adhibito effugiant ciuilc & faeculare forum ,
ratione iurifiurandi interpofiti . /ta fentiunt loan-
nes Lupus, Didacus Segura,&; Gultelinus Bencdiritus,
vt refert Couarruuias loco citato; qui aiunt, huiuf-
modi leges Imperatorum,& Regum , & ftatuta Ciui-
tatum , prohibenriane Laici iufiurandum adhibere
in cogantur contrariiibus, qui ex Iure ipfo rati & fir
mi funt,valere atque confiftcre,eo quod altoqui,Laici
famulare forum eluderent, & fuo foro Principes de
fraudarent,cum tamen contrariius ciuiles fint, & Iure
iurando feciufo vim habeant:& preinde Iufiurandum
in fraudem iurifdirilionis ciuilis praedetur . Ex altera
parte pro contraria fententia facit quod huiufmodi
Conftitutiones & ftatuta pugnare videntur cum eo,
quod habetur in cap. vlt. de Foro compecen. in fexto.
Impediunt enim ne Laici ad Iudices Ecclefiafticos li
bere confugiant.
Quidquid fit, praediritas Conftitutiones & ftatuta
approbant Baldus in 1. t.'&feqq: cap Si aduerfus do
nationem , Federicus Senen in confil. 272. Decius,
conf. 59 & 532. & in 1 Nec ex pnrtorio, ff. de Regul.
lur. Corneus confil. 7- lib. 2, Paulus in Authen.Sacra-
ni en ta puberum. Codice Si aduerfus venditionem,Al»
xander m 1 Stipulatio hoc modo 2.ff.de Verbo.obligat.
quos refert Caflaldus in lib de Imperatore q. 19. verf.
vigefimo quarto. Meo indicio huiufmodi res dubia eft,
proptereaquddeiufmodi ftatuia Principum videantur
effe in fraudem iuris Canopici.
Dudecimo , qitasritnr , An Imperator ftatuere pof
fit, vti Magiftratus , &r iudices ciuiles ah eo conftitu-
ti, de crimine vfurse cognofcant, & indicent? Hanc
quasftioheni trarilat Couarruuias lib. 3. Variarum re-
folut.in cap.3 .& ante cum Panormitanus in cap. Cum
fit generale , de Foro compet. num. 17.
Tres funt lententia;, Prima eft eorum , qui affir
mant, de crimine vfurae trarilare & indicare , tantum
effe Ecclefiafticomm indicum, & hoc fiue fit qu.vflio
juris,fiue fariti. Quaeftio iuris eft,cum agitur , An hic
vel ille.contractus fit vfuranus. Quaeftio farili eft, cum
trarilatur, An vfurae folutte repetantur , an refticuan-
tur. Item , cum trarilatur, An contrariius reuera/uc-
nt, quia ceftes quidam affirmant contrariium fuille t
alij vero negant.
Hanc fententiam fequitur Gloffk in Clem. Difpen-
diofam ,dc lureiuran. incap.Exlicteris&cap-t.
de officio Ordin. & in cap. Cum fit generale, de Fo
ro compet.
Secunda fententia diftinguit ia hunc modum -• Aut
trarilatur
