L'th. JI.
■ Velle fuum cuique cfl, nec veto viuitur vno,
Secunda ratio ducitur ex ciuili potentia,quae cfl ad ci-
ues tucndos,& conferuandos necefikria; at virtus , fa
cultas, fiue poteftas quo magis vmta eft robuftior, &
fortior . Tertia cfl ex ipfa natura.- nam vbicuqique na
turaliter multa reguntur, eft vnum quod caetera regit.
In corpore animalis eft vnum cerebrnm , kquofenfus
ducuntur.-vnnm cor,a quo omnes corporis niotus pen
dent : vnum caput, a quo extera membra diriguntur.
Sic in mundo vnus Sol, qui praeeftdici; vna Luna,quae
praefidetnoili; vnum primum caelum , &vnus primus
Biotus,a quo reliqui cxli,& motus conferuantur. Apes
vnum Regem agnofcunt;&grues vnum ducem fequii
tur, vnus eft dux in gregibus , &in armentis dudior tr
itus.Sumitur quarta ratio ab ipfa experientia . Experi
mur enim,duitates,&prouincias,qu£ funtin vnius po
tcftate,page,& tranquillitate frui, rerum copia afflue- J}
re,commodius,& melius conferuari. Na facibus vnius
Imperio,quam multorum paretur: facilius fubditoru
impetus reprimuntur , & quo oportet animi reuocan-
tur. Vnde in difficillimis quibufque temporibus Di-
«Sator Romae creabatur, qui fummum imperij uis ha-
bebat.Praetcrea,flabilior,firmior,& diuturnior eft Mo
ti archia,qua Democratia,vel Auftocratia.Tefte Diod;
lib. i. c. 7. regnaffe Affyrij perhibentur a Nino primo
Rege, quoregnante natus eft Abraham,mille, & qua
dringentos annos vfque ad Arbacem Medorum prinid
Regem,qui Affyriorom Imperium euertit; vel fecun
dum Eufebmm in Chronica,annos mille ducetps qua-
dragintaiMedi verd,tefte eodem Eufebio, poft deftru-
dlum Affyriorum Imperium ab Arbacc,ducentis quin,
quaginta quinque annis . Aegyptij.antequam Aegyp
tus effet in prouinciam per Romanos redadta, ad mil. Q
le odlingentos fexaginta annos regnarunt, ex eodem
Eufebio.Perfae olim ante Alexandrum Magnum,annis
fere trecentis:Sycionij annis odlmgStis fexaginta duo
bus. Gothorum Regnum capit in Hifpania,ante annii.
Domini 413, circa eadem tempora Francorum Rcgnu
in Gallia.Scotorum Regnum capit annis ante Nata
lem Dominicum 330. & numerantur a Fergufio vfque
ad lacobum Vl.continuata annorum ferie centum,&
feptem Reges, tefte loanne Lesbco Epifcopo Roffenfi
lib. 1. de rebus geftis Scotorum. Angli in tota Britan
nia regnare coeperunt anno Sor.poft natu D.ominiu 11,
vtrefert Polydo.lib.f .de Hifto. Anglicana. Apud Ger
manos manfit Anguftalis, & Imperatoria dignitas per
odlingentos fere annos , ex quo capit in Carolp Ma
gno, annofalutis humana: 801. Dion. Caflius libr,44.
Penes vnum,inquit,fummam effe Reipublicae, co.ndu- J)
cibile omnium maxime eft: facilius cmm vnus vir bo
nus,quam multi reperiuntur. Quo fit, vt fi quis fum-
mas rerum vitiofus praefit,fatius tamen fit, quam a fui
fimilium multitudine Rempublicam adminiftrari Cu
ius rei fidem facere poffunt res geftx Graecorum , Bar
barorumque, & ipforum etiam Romanorum . Nimiru,
cum femper,& prsftantiora longe , & plura fub Regi
bus,quam fub populari gubernatione vrbes, ac pnuati
clues beneficia adepti fuerint, longoque minus rerum
aduerfarum fub vnius,quam fub imperio multitudinis
fuftinuerint.Curtins libr. vlt. Imperium quod fub vno
flare potuiffet,dum a pluribus fultinetur, ruit. Proinde
jure meritoque Populus Romanus falutem fe Principi
fuo debere profitetur B.Cyprianus in Oratione de Ido
lorum vanitate.- Quando vnqnam regni fpciecas, aut
cum fide capit,aut lineCruore delijtfsic Thebanorum jg
germanitas rupta, Sc permanens rogis diffidentibus e-
tiam m morte difeordia : & Romanos geminos vnum
non capit Regnum,quos vnum vteri capit hofpitium.
Pompeius, & Caffar affines fuerunt nec tamen vicifti-
tudinis fadus in aemula poteftate tenuerunt. Ideo Lu
canus lib. 1. merito dixit:
V! ulla fides regni focijs .[omnifqtlepeteflas ,
Impatiens confertis erit: nec gentibus vilis
Credite, N ee longe fatorum exempla petantur
fraterno primi maduerunt fanguine muri.
ItOuidius
N en capitvnadues malefias regia fratres
Denique Deus vnum Mofen populo Hebraeorum pr*-
fecit,- deinde Iofue,poft quem, per vnum ludicem to.
t prtcejns* Cdp. I, $s 7
tam Rempublicam adminiftrauit ; Sc tandem Sauli
primomoft Dauidi,& pofteris cius Regiam poteftatem
conccmt.
Obijciat quifpiam id quod feriptum eft i.Regum S,
repreltenfum populum k Deo fuifle,quod Regem mo
re Gentium pecieritlRefpondeo, nequaquam reprehe-
fumfuiffe Populum , quod Regem pollulauerit , fed
quod maluerit per Regem , quam per Dominum gu
bernari. Nam cum Indices Populum adminiftrabant,
non mote Regum gubernabant,cum illi ex praefcnpto
diuinas legis Populum regere cogerentur, vnde nulla,
eis erat poteftas condendi leges , imponendi tributa,
aut quidpiam fuo arbitratu imperandi.ac proinde tunc
Deus dicebatur eos gubernare:& Samueli dixit Deus;
Non te abjecerunt,fed me, ne regnem fuper eos.
Deinde,quis obijeiet, Regium nome odiofum fuifle
Romanis,& Athcmenfibusicum tamen ytrique in Rei
publicae adminiftracione maxime commendentur. Ite
Lacedaemonij,quorum Refpublica plurmiu laudatur,
magis Democratiam, quam Monarchiam probarunt?
Refpondeo, hifce gentibus Regium nomen odiofum
fuifle, qui a carum Reges ab auita virtute jam degene-
raucrant. vitium igitur Regumfuit. Etqtiidquid fit dc
Romanis,Tacitus lib.x.Annalium feribitVrbem Ro
mam a. principio Reges habuere libertate, & confula-
tum 1.Brutus inftituit.-Didlaturae ad tepus fumebantur:
neque Decemuiralis poteftas vitra biennium : neque
Tribunorum militum confulare ius diu valuitmo Cin
na;, non Sy lix longa dominatio, & Pompeij Cralfique
potentia cito in Caffard, Lepidi atque Antonij arma in
Auguftum ceffere,qui cuntftadifcordijs ciuilihus fefta
nomine Principis,fub imperiti accepit. Tertio obijciat
alitj?, M. Tulliuni in lib.de Repubiica , & Ariftotelem
lib.3.Politico,C.7.& jo.infinuare, optima efle eam Rfi-
publicam,quae ex duobus tribusue gubernandi generi
bus conflata,mixtaq.fit?Refpondeo,eos laudaflTe quid£
Ariftocratiam , &c Democratiam j fed Monarchia: eas
non prtetuliffe. Falfum itidem eft,quod quidam aiunt,
poflfe Rempublicam conftitui ex duobus,vel tribus ge
neribus,videlicet ex Monarchia, Anftocratia , 5c Dc-
mocratia. Nam fi Monarchia eft,tunc penes vnu fum-
nia poteftas,& lumnuim Imperium efbat in Ariftocra
tia,&: Demoeratia fupremum ius,& audloritas non pe
nes vnum/ed penes phires confiftit.PerjDemocratiain
populus habet ius ftatuta condendi,magiftratus crean
di, bellum indicendi, fufcipiendi,&; gerendiiad quem,
Populuni fcilicct, in caufis, Sc litibus omnibus vltima
eftprouocatio. In Anftocratia,penes paucos,videlicet
optimates, fiue proceres, fuprema xqualiter poteftas
eflj ita vt ipforum xque fit,ftatuta condere, magiftra
tus eligere,bella indicere.At vero in Monarchia,pene*
vnus tantummodoeft principatus,& Imperiumnpfiu*
eft legesfancire, magiftratus inftituere tributa populo
imponere,hoftibus bellum indicere,monetam cudere,
& ad ipfum vnum eft in omnibus prouocatio.
Quarto, obijcicur ; quia tria qmc funt Reipublicse
maxime necelfaria, melius penes multos,quam penes
vnum videntur polle confiftere . Haec tria Ciinc.Perfpi-
cacitas in confi!ijs,&iudicij5:Honeftas finis, 8c peife-
<fla Habilitas.ac plus vident duo oculi,quam vnusiplus
fapiunt multi homines quam vnus : plus poffunt duae
manus,quam vna. Item,quo plurcs funt Reilores, eo
magis ad commune bonum animum,& mentem inte-
duncfacilius itidem corrumpitur vnus, quiim duo,
ergo perfpicacius, commodius, & firmius Refpublica
adminiftratur per plures,quam per vnum?Refpondeo;
ciim Monarchia caeceris regendx Reiptiblicae generi
bus praefertur de ea fermonem efle, in qua vnus
dominatur,fed bonus,hoc eft, prudentia Ra
pientia , Si virtute praeditus, & qui bo
norum , prudentuni, & fapientum
confilijs vcatur. Vndequam-
iiis per feipfum non
omnia perfpidac,
prudentium
tamen,
. &
bonorum virorum confilio ,
ii opera tuuatur.
