$9 7 
Uh. XII. De quarto decalogi pracepto. Cap. I t. 
«erfa creata tribuunt. vult enim vt ab omnibus ame A 
tur,colatur, honoretur, & timeatur, &ci obedientia 
prsftetur. 
Quarto quaeritur,Quid fit affe<a;u,& voluntate; Sc 
quid effedhi, & opere amare Deum fuper omnia? Is 
uFeftu,& voluntate Deum fuper omnia diligit; qui 
vult vt ille omne bonum habeat, & omne bonum libi 
debitum reddatur ei; quare qui vult, vt ille iuftus non 
fit,aut ne vniuerfa videat, aut ne fit malorum vindex, 
ac punitor,non amat Deum fuper omnia, affeftunimi 
rum , & opere non amat. Quare peccator quamdiu 
peccator eft , Deum non diligit fuper omnia affeftu , 
vel cffe&u. Non affedftu, quia vult tacite,& implici 
te,quamuts non explicite,ne turpe, quod vult,aut fa 
cit,difpliceret Deo, aut ne Deus eifet mali vindex, & 
punitor: effedftu vero, & opere ,quia contra Dei man 
datum peccatum facit, aut in peccato lethaliperfe- g 
ucrat. 
Quinto quaeritur, Quid fit Deum diligere plufqua 
omnia ? Refpondeo, primo Deum efle diligendum 
plufquam omnia,quia ei debemus velle maiora,& 
plura bona , quam alicui alteri. Secundo, quia eius 
amorem pluris .cftimare iubemur,quam amorem ali 
cuius altenusj ita vtfi cogeremur alterutrum amori; 
relinquere, vel Dei, vel alicuius alterius Relinquere 
mus potius amorem rerum omniii creatarum , quam 
amorem Dei. Tertio, Deus eft firmius, & fortius di 
ligendus , quam quoduis bonum creatum - Tunc 
vnum firmius, & fortius amamus, quam aliud , cum 
illud amamus depolito,& pofthabito amore alterius. 
Sic vir nobilis quamuis tenerius amet catulum, quam 
caftrum; fortius tamen, Sc firmius amat caftrum, qua 
catulummam citius ,& facilius deponit amorem ca 
tuli, quam caftn. Item fortius, & firmius amat quis C 
vnum,quam alterum,cum fe grauionbus,& pluribus 
periculis exponit pro vno,quani pro altero. Quare 
charitas, qua Deum amamus fuper omnia,non poftu- 
Jat vti Deum feruentius.vel tenerius diligamus,quam 
cstera bona,fcd vt amemus fortius, & firmius. Infu- 
per amor intenfiorvnius rei, maior, & perfedlior eft 
remifliori: fcd charitas non exigit, vt Deum amemus 
amore intenfiori,dummodo amor Dei quamuis re. 
suillior, fit fortior , firmior, & xftimatione maior, Sc 
talis,vt eo amore velimus Deo plura,& potiora bona, 
quam cuiuis alteri rei creat*. 
Sexto quxritur , Quid fit amare Deum propter ip- 
futh ! Is amat aliquem propter cum, qui amat illum 
propter bonum eius, non propter bonum fuum . Dili- 
gis.Titium , quia eft per fe bonus, Sc non quia bonus 
tibi eft : amas illum propter ipfum, & non propter te: D 
nam diligis cum fine vllo tuo emolumento , Sc com 
modo. Quare cum diligimus Deum , quiain feipfo, 
& per fe bonus eft, & non quia nobis eft bonus: quia 
amaremus illum, etiamfi nihil boni ex eo nobis pro- 
ueniret: tunc diligimus eum propter ipfum , Sc non 
propter nox. 
Ex his intelligitur, charitatis efle,amare Deum fu 
per omnia, plufquam omnia, Sc propter ipfum , & ex 
toto humano corde. Hinc etiam perfpicitur , quare 
charitas in Deum fit virtus, quae caetens omnibus im 
perat : nam fi diligis Deum fuper omnia, Sc plufquam 
omnia,& propter ipfum , omnia cius mandata lerua- 
bis, & omnia bona creata in ipfum referes : Sc proxi- ^ 
muni diliges propter Deum, videlicet, quia diuinum 
bonum participatjhoc eft,capax, Sc particeps eft bea- 
titudmis, Sc gloris fempitern*. 
Colligitur etiam , charitatem fine fide , Sc fpe 
effe non poffe. nam fi diligis Deum fecundum om 
nem rationem boni, quam habet in fe,& per fe, 
abfolutam, & relatam, videlicet qua eft 
Deus, infinitus,omnipotens Pater, 
& Filius, Sc Spiritus fandius, 
reddens beatos, qui ipfum 
intuentur i oportet vt 
credas, Sc fperes, 
& optes tan 
tum bo 
num . 
De cha/ttate in proximum . 
Cap. II, 
P Rimo quseritur generatim : Qualifnam amor in- 
telligatur charitas in proximum ? Intelligitur is 
amor, quo bonum volumus alicui propter "ipfum , 
hoc eft,etiam fine emolumento, Sc commodo noftro: 
aliquando enim quempiam amamus ob emolumen 
tum , & vtilitatem noftram : nimirum, quia is vel de- 
ledlat nos, vel prodeft nobi s ; aliquando veto ama 
mus etiam fine vllocommodo noftro, & tunc illum 
diligimus propter ipfum , Sc hic amor eft chatitatis: 
hunc amorem Ethnici philofophi vocarunt benigni 
tatem , charitatem , beneuolentiam, beneficentiam, 
& amicitiam, & interdum etiam humanitatem : eft 
enim hominis officium , vt alium diligat tanquam ho 
minem,hoc eft, eiufdem humans natur* confortem i 
ac proinde tanquam focium eorundem bonorum par 
ticipem . 
Secundo quaeritur, Quotuplex fit amor beneuolen» 
ti*in proximum ? Eft duplex, vnus naturalis , qui 
eft naturali rationi confcntaneus ; alter fupernatura- 
lis, hoc eft, quem habet homo a virtute charitatis in- 
fuf* in cordibus a Deo , vtfuum proximum diligat, 
etiam fupra id , quod naturalis ratio prxfcribit . Na 
turali amore diligimus proximum, vt amicum, & hu- 
man* natur* , ac vit* participem, cum ei bona volu 
mus , qu* ad naturam , Sc motum honeftatcm perti 
nent: at fupernaturali amore compledlimur proxi 
mum,vt amicum diuinum, fiue vt amicum in Deo, Sc 
propter Deum,vtvits,& glori* fempitern* capacem, 
cum ei bona volumus,& optamus, qu* ad gratiam di 
urnam , Sc sternam vitam fpedtant. Naturalis amor 
eft ad proximum, quia naturalis ratio mouet, ac pr*- 
cipit , vt hominem diligamus propter ipfum . Vnde 
eft diligendus iuxtarationis, Sc prudenti* prxfcnptu; 
Atfupernaturahs amor proximum amplectitur , quia 
Deus monet, vel praecipit, vt diligamus. Quapropter 
eft amandus homo non folum iuxta id , quod pruden 
tia diCtat, fed etiam fecundum fidei,& diuin* legis,ac 
fapienti* pr*fcriptum. 
Tertio quxritur, An fit in homine ponenda aliqua 
virtus fpecialis ad amorem beneuolen ti* , Sc amicitiae 
naturalis in proximum eliciendum ? Arift.lib.S.Ethic. 
cap. i.dicit, amicitiam inter homines, vel efle virtu 
tem,vel cum virtute: &S.Thomas i.i.q. i arr. 3. ad 
primum magis eo accedit, vt putet non efle virtutem 
a exteris virtutibus moris diftinCtain , fed confequi 
virtutem . Certe non videtur efle fpecialis vinus, quia 
virtus fpecialis, non ponitur nifleum eft aliqua fpe 
cialis in aCtu , & opere difficultas: at homo naturali 
ter eft animal focietatis, & amiciti* cupidum, vtpote 
ad focietatem natum . Item omne animal naturali 
ter diligit libi fimile . Quare ficut ad diligendum 
Deum luper,& plufquam omnia,vna fola ponitur vir 
tus charitatis infuf* : quia homini difficile, & arduum 
non eft, Deum fuper omnia diligere , vt primum , Sc 
fummum bonum, cum ad id fit tua natura propenlus; 
at virtus charitatis infunditur, vt homo diligat Deum 
multo altius, &fublimius, quam natura diligit, vt ca* 
pitefuperiori docui : fic ad diligendum proximum , 
vt nobis fimilem , hoc eft, vt natur* human* partici 
pem virtute Ipcciali a exteris diftinCIa non egemus: 
fed ad diligendum proximum, vt glori* , Sc vit* xter- 
n* capacem ,Sc vt animal diuinorum , & cceleftiutn 
bonorum particeps , opus eft virtute charitatis diut- 
ritus data. 
Quarto quxritur, Quotuplex fit charitatis a ilio ? 
Eft duplex vna interna , altera externa . Interna, in 
terioris voluntatis affciln completur : externa in 
opere ,Sc effedlu confiftit. Illa beneuolentia dicitur, 
h*c beneficentia. Ex quo fit, vt charitas pofiit inte 
riori voluntatis adlu confummari. Sc perfici, cum vi 
delicet volumus bonum alicui propter ipfum : qu* 
voluntas tunc eft efficax , cum talis eft, vt fi oppor 
tunitas, vel occafio benefaciendi adeflet, ad opus, Sc 
Ha a eftcCtuai