LiL XU, De quarto decalogipraecepto, Cap, III. 699 
Angeli etiam ex charitate diliguntur propter Deu, 
qliia funt part'dpes bonorum ciminorum. S. Thomas 
quo dixi in loco.art.io. 
' Dcemonesex charitate non diliguntur, quia fecun 
dum legem diainam non funt beatitudinis capaces: 
at ex charitate volumus eorum naturam efle ad glo 
riam Dei. Sandlus Thomas in eodem libro, & qusft. 
articulo vndccimo. 
De diligendis: inimicis. Cap.JI /. 
P Rimo quaeritur, An praecepto charitatis inimicos 
diligere cogamur ? Refpondet Sanitas Thomas 
in fecunda fecundae, quaeftione 25. articulo oifauo, 
jure,& praicepto diuino, & naturali compelli nos ad 
immicos.amandos ,quoniam Matth. J. didlum eft a 
Domino: Diligite inimicos vcftros; nam in inimico 
tria poliunt confiderari ■ Primum , quod inimici no- 
ftri funt,quatenus nobis male volunt, & nncef. &hoc 
nequaquam eft in illis diligendum, nam fic peccatum 
diligeretur : Alterum eft , quod homines funt, & no- 
Rt.x naturae confortes : & hoc iurc ipfo naturali in il 
lis amare compellimur. Tertium eft, quod homines 
funt, 1 &gratia:, di uin ad, & vitae scternac participes ; ac 
ita praeceptum diuinum habemus a Domino, vtini* 
niicos diligamus. 
Quo dii obijcias, vnamquamque rem futim odifle 
contrariumjficut otiis odit lupum , aqua ignem ,& lux 
tenebras ? Refpondeo , cum S. Thoma loco fuperius 
allegato itf refponfione ad fecundum , inimicos non 
effe diligendos fecundum id, quod nobis contrarium, 
■<& aduerfum habent,fed fecundum id ,quod homines 
funt, & diurnae gratiae, ac fupernaturahum bonorum 
capaces. 
Si iterum opponas, Philofophorum efle dogma , vt 
amici diligantur,& odio habeantur inimici, na a con 
trario valet argumentum: Amici funt diligendi s ergo 
inimici funt odio profequendi,& a.Regum capitu 19. 
quali exprobrando dixit loab dux militis ad Oamd: 
Diligis odientes te ? & odio habes diligentes te ,&c. 
Refpondeo, cum eodem S, Thoma ad ..tertium argu 
mentum folum probari,non efle diligendum in inimi 
cis, quod fint nobis contrarij,& aduerfi, fed quod ho 
mines funt ,& eorundem bonorum , quorum nos fu 
mus , confortes . Et hoc eft, quod Philofophi tradide- 
runt:& quod argumentum a contrario fumptum con 
cludit. Manili amicus , quia amicus, eft diligendus, 
odio profequendus eft inimicus, in eo quod eft inimi 
cus, quod .eft dicereodip habendum eft in inimico , 
quod is nebis aduerfetur,& noceat. 
Secundo quteritur , An mimicis tuta coufeientia 
poflimus velle, vel optare malum ,& lartari de ma 
lo ipfjrum , aut de eorum bono contriftari ? Certum 
eft, abfque peccato pofle nos velle, vel optare ma 
lum inimico,non quatenus malum, fed vt bonum eft ; 
videlicef , vtrefipifcat anicffo, vt emendetur, deni 
que vti neminem laedat. Nam; hac ratione corripi 
mus , flagellamus, & caftigamus quos in noftra pote- 
ftate habemus, vt ad meliorem vitae frugem conucr 
eantur. Vnde S. Gregorius lib.ii.Moralium.eapit.il. 
ait .• Euenire plerumquq folet,vt non amiflacnarita- 
tc,&hvmici nos ruina laetificet ;& rurfum eius glo 
ria line inuidiae culpa contriftet, cum & ruente eq , 
quofdam bene erigi credimus .•, & proficiente illo ple, 
rqfque iniufte oppnau formidamus. Et Sanitas Tho- 
inas fecunda f ecundae,quaeftione crigefimafexta, arti- 
pu-lo- fecundo- Cum aliquis , inquit , dolet de bono 
alicuius,mquantum ex eo timetut nocmneiunin, vel 
Obi ipfi,vel etiam ali js bonis, talis triftitia non eft in- 
uidia,& poteft efle fine peccato. Quem locum expli 
cans Cai^tanus .■ Qui timet^ inquit, alium ne oppri 
matur ab eo , vel ne ius violetur , aut diurnus cultus 
conculcetur ob potentiam ,illius; & propterca con- 
triffatur de eius potentia , non peccat; cuius lignum 
aft, quod fi pollet, illum tali potentia priuaret, & 'id 
faceret abfque peccato. Sic ille. Tota ratio huius 
,eft, quia non odio habemus, quod eft bonum in ini- 
Iaftu.Mora\,Piirj a. 
A mico, fed quod eft in illo malum , videlicet,quod iu- 
ra violat , quod bonos vexat, quod diuinum cultura 
fpernit. Quare cum nos contriftat bonum illius , vi- 
delicet potentia,aut fot-licitas, contriftat nos non bo 
num,fed malum, quia' tali potentia , aut fa-Iicitas ma 
li opprimuntur : Et cumj gaudemus de malo illius , 
gaudemus non de malo, fed de bono , quod inde con- 
fequitur ,fcilicct, quod caftigatus relipifeat. Vexatio 
enim,ait Ifaias, dat intelleiium. Hinc intelligitur, 
quopadfto , line culpa poflit quis deliderare mortem 
Tyranni y Tureae,aut-praedonis,vel Haeretici,nimirum 
defiderat,vt vel a Deo flagellatus, vel bello iufto de 
indius, vel a Indice condemnatus intereat, ne perfe- 
quatur bonos,& vti malo defiftat 
Tertio quaeritur, An licitum fit inimicum exclu 
deret communibus beneficijs, cum ea communiter 
J3 in alios conferuntur ?• Refpondeo, ex his,qua: habet 
Sanitus Thomas in fecunda fecundas, quxftione vige- 
flraaquinta,articulo nono, & Caietanus ibidem , Ga- 
hriel item fucer Canoncm Mi-flse Icit 76. htcra C, Sil- 
nefter in verbo,charitas,quseftione fcxta.Nauamis in 
Manuali.capitulo decimo quarto , numero 15.id lici 
tum non etfe.verbi gratia,fi ores communiter pro orna 
nibus cxclufo inimico , peccas . quiaquanuus orare , 
nullo pracepto cogaris; at eo ipfo quo precaris pro 
omnibus , nequis tuta'conficientia inimicum exci 
pere. Pari ratione freleemofynam communiter di- 
ftribuas in pauperes certi cuiufdam loci, peccas fi ini 
mico pauperi illius loci eleemofynam deneges. Si ad 
commune conuiuium inuites cognatos , vel vicinos 
tuos, & inimicum cognatum , vel vicinum tuum 
praetermittas,id non facis tuta conficientia.Hinc enant 
q eft,vt qui falutac aliquos fibi obnios, nequeat inimico 
officium falutationis fubtraherc. Secus eft quando 
inimicus relinquitur vna cum quibufdam alijs, qui 
inimici non funt. 
Quaeres , An cum quis perfonae publica: vice , At 
officio fungitur, licite inimicum excludat i benefi 
cio.,,, quod communitefin alios confert i Diftingucm- 
dura eft : Aut id facit , inimicum legitime, fecun 
dum im a puniendo , atrr fecus. Si primum , non 
peccat; vt fi Rex , vel Princeps, vel Magiftratns, fi 
ne Index liberet a carcere , vel exilio , vel potna 
capitis , vel nuildfa pecuniaria reos , & inimicum, 
alloqui eandem pauam commeritum , non liberer, 
quia inimicum punit,non alios ; Si fecundum,id licite 
non facit, 
Quarto quxritur , An inimicum occurrentem no- 
D bis falutare verbo, vel figno cogamur? Gabricl lo 
co citato ait cogi nos vi praecepti charitatis, quia 
debetur falutatioommbusoccurrentibus; nili ex ta 
li falutatione inimicus deterior fieri probabiliter vi 
deretur. Sic ille . Refpondeo, ex his etiam, quse ha 
bent Caietanus, Siluefter , & Nauarrus locis etiam- 
fupra citatis , non cogi no» ad id faciendum, fi ex 
natura rei, & peuife loquamur , quia falutatio eftfpe- 
ciale beneuolentia figmini, ac proinde inimico non. 
debetur: Secus vero eft , fi ex accidenti loquamur 
puta, fi offenfio inimici, vel alicuius alterius ; vel 
fi,more patria , vel gentis , quotquot funt fibi obuij, 
£c hiulcem falutent: tunc enim falutatio vfu commu 
niter recepta omnibus debetur, ac proinde nequit 
tuto denegari inimico. Et hoc eft , quod dixit Ga- 
briel. Quid fi falutatione , inimici animum placaue- 
£ rimus, ita vtfalutatus ille , omnem ira , odij,& offen- 
fioms affedtuni deponat, eum ne tunc falutare de- 
bemus ? 
Probabile videtur , & ita fentit Gabritl loco ci-. 
tato , tunc ad falutandum illuni charitatis -prae 
cepto compelli : quia fi fratrem errantem corripere 
debemus, 11 fpes aefeft emendationis illius, vc illum 
Domino lucremur : ergo vt inimicum Deo, Sene 
bis reconciliemus, mre cogimur ad eum falutandum v 
fiquidem fpes probabilis adeft lucrandi illum falu.r. 
tatione noftra. Item fi is, qui nos offendit ,&ob id 
tanquam inimicus reputatur a nobis, Princeps fit „ 
vel primarius rir,eum falutare cogimur , vc ante. 
conlueoeramus,aiioqui enim eum , vel alios offende- 
icmus. 
Nn» *' Quiot«