'Uh. XII. 'Ds 'quarto decalogipracepto, Cap. IV 
Biorales animi fecundum chantatem naturalem , etia 
eas quifque debet velle fibi plufquam alteri. Neque 
enim ratio permittit,vthoneftatem,vel virtutem ani 
mi perdas,vti eam in amico , ve! proximo conferues: 
quis enim dicat te pofle turpiter facere, ne proximus 
turpiter agatiH cc igitur,inquit Cicero,libro de amici 
tia,prima lex in amicitia fanciatur, vt neque rogemus 
res turpes,nec faciamus rogari. Turpis enim excufa- 
tio eft,& minime accipiendam peccatis, fi amici cau- 
fafcciflefateamur. 
• Tertio loco charitate pius eft diligenda anima pro 
ximi alicuius quam corpus noftrum,hoceft , praeferre 
debemus falutem,;& vitam anima; alterius,vitx,& fa 
lutinoftrf corporali , ita vt fincceflefit corpus nd- 
flrum amittamus , ne pereat fpiritualis proximi vita, 
hoc enim nos fuo exemplo Chriftus edocuit, quippe 
qui mortuus eft.nenos in sternum damnaremunvt fi B 
Turea cogeret Titium Fidem abnegare,& ego poffem 
verbo, autfadto eum in fide confirmare,deberem, c- 
tiamfi vitam corporis amiliurus eflem . 
Qu,arto , vt docet San&us Thomasin fecunda fe- 
tundf, qu^ftione vigcnmafecunda, articulo feptimo. 
Sciendum eft , duplicem ordinem in charitate polle 
perpendi, aut ex obiedfo charicatis, aut cx parte dili 
gentiis quatenus quis magis minufue eft Deo coniun- 
dfus, eo magis mihufiie diligi debet, fecundum ordi 
nem fumptum ex obie&ocharitatis, quia tunc in illo 
magis, aut minus eft participata ratio obiedtichari- 
tatis. At prout quis magis, aut minus eft nobis con- 
iundtus, magis, aut minus diligitur fecundum ordi 
nem aedeptum , exconiunilione nobifeum habita . 
Quare redle Sandlus Thomas ait, plus diligi debere 
meliores, quam qui funt nobis fanguine propinquio- Q 
res,quod attinet ad fpeciem,& rem obiedtam amoris. 
Jd autem ea ratione probat,quia fpecies ch ari tatis fu- 
mitur,ex re obie£ta;res obiedta eft Deus diuimimque 
bonum , ergo fandtiori, Sc meliori maius Dei bonum 
optare,& velle debemus alioqui minus digno maius 
bonum,&pr£nmimoptaremus Nam fi quis fandiior, 
& melior eft,acceptior , & gratior eft Deo, & maioris 
gratif, & glorie capax, fine maiori vit? e terne pronao 
dignussac proinde maius Dei bonumipfi debetur. Ni 
hilominus vero his,qui funt nobis propinquiores,qua- 
uis minus eis Dei bonum velimus, id taman velle pof- 
fumus vehemennori affedlu, Sc pluribus de caufis. 
Verbi caufa,Titius eft famftior , quam Caius confan- 
guineus , amicus ,ciuis,condifcipulus , vel commilito 
nofter; quare fecundum ordinem charitatis Titio vel 
le debemus maiorem gloriam,& falutem xtern annat 
Caio volumus minorem quidem gloriam cctleftem ^ 
tanquam minus iufto,& bona; fedeam tamen illi pof- 
fumus velle tum maiori animi affectu , tum pluribus 
de caufis, videlicet, quia eft confanguineus,amicus,& 
ciuis,condifcipulus, ac commilitio nofter; hxc enim 
fchabentex parte eius, qui diligit, non autem rei 
diledtx , nempe charitatis. Deinde, nihil officit , 
vel aduerfatur ordini charitatis , (i: velimus , Sc op 
temus , vt ij qui funt nobis propinquiores, fint lon 
ge fandtiores , & meliores, quam alij . Nam quem 
admodum diligentiori cura, Sc ope niti poffumus, vt 
euadant,& fiantmeliores, qukni alij>fic etiam optare 
poflmuus. 
Quinto , probat Sandtus Thomas, in eodem qux- 
flione, articulo odtauo , eos qui funt nobis propin 
quiores , debere plus diligi,quam diligantur exte 
ri , fi extera fint paria : quia fecundum bona, qux 
ad naturam Iptdtanc, funt nobis magis coniunCti: 
at vero fi fanctitate , virxqux probitate fint pares, 
aquale diuinum bonum cis optare debemus ; fecun 
dum vero ea , qux pertinent ad aliam quamuis uitx 
coniuudlionem , plus boni velle debemus exteris, 
quam propinquis. Sit exemplum ; Titius eft con 
fanguineus nofter , fed non concinis, non comnulir 
to , non condifcipulus, qualis eft Caius t quare fecun 
dum ea, qux ad naturam pertinent, plus boni Titio 
debemus , quam Caio ; at in ciuilibus , uel militari 
bus , vel htterarijs bonis , plus boni Caio,quam Titio 
debemus. 
Sexto, ia eadem quxftione articulo nono >.&.fer 
Inftit.Moral.Pars z. 
701 
Acunda fec undx , quaffiiohe trigefima prima, articulo 
tertio,ad quartum,oftendit S Dodtor plus diligi debe 
re parentes, quam filios, fi ordo charitatis confidcre- 
turex maiori, minorme coniumftione cum Deo , qui 
eft charitatis obiedftum ; quoniam parentes fimihares 
funt Deo,quam filij mim a patentibus, poli Deum,ha 
betniis,quod fimus,Sc vinamusi 
At vero fi ratio charitatis expenditur , ex parte 
maioris, minorisue coniumftionis nobifeum , tunc 
plus diligendum eft , quod eft nobis coniumftus; ac 
proinde filius magis diligendus , quam pacer , vt do 
cet Ariftoteles libro octauo. Ethicorum . capitulo 
duodecimo. Primo, quia pater diligit filium, ut ali 
quid , quod fuum eft parens autem , non eft ali 
quid filij. Secundo, quia filius coniundtior eft pa 
renti, quam parens filio, nam filius eft veluti qux- 
dam pars parentis ; parens autem comparatione 
filii,habet rationem principij, non partis. Tertio, 
parentes magis norunt aliquos effefuos filios , quam 
e contrario. Quarto , parentes diutius , Sc anti 
quius amant ; nam ftatun parens incipit diligere 
filium . filius uero nonnifi lapfu temporis incipit di 
ligere parentes; Amor autem, quo eft diuturnior , 
Sc antiquior , eo fortior, & firmior eft. Hinc eft, 
ut parentes fint magis honorandi,quam filij : nam 
parentes , principij rationem habent , ac proinde 
debet filius honorare , & reuerteri parentes , debet 
illis parere, &obfequi. Hinc etiam eft , ut fecun 
dum leges, fint filij in poceftatc , & cura parentum : 
& quia filius accipit, & habet a parentibus, ut fit,- 
inde fit, ut parentes debeant filiorum bono profpi- 
cere : naturaliter enim fingulf res fuos effedtus ad 
perfedfionem perducendos curant maxime. Ac ve 
ro fi parentes extrema, vel graui cgeftate laborent 
potias illis eft fubuemendum , quam filijs. Sandlus 
Thomas fecunda fccundx ,quxlhone trigefima prima 
lrt.3 .ad quartum. 
Septimo loco idem Samftus Thomas in eadem 
queftione,& articulo tradit,patrem magis diligi debe 
te ,’quam matrem , quoniam filius habet quidem uc 
fit, & uiuas a patre,Sc matre, fed magis a patre,quam 
matre. 
Odlauo loco, Samflus Thomas eadem quxftione, 
articulo undecimo, demonttrac , magis efie diligen 
dos parentes, quam uxorem , quod attinet ad ordi 
nem fecundum obiedhim charicatis ; nam parentes 
Deo fimilrores funt, quam uxor; &ideo maius , Sc 
potius diuinum bonum , videlicet gratix , Sc glorix , 
Sc uirtucis eft optandum parentibus , quam uxori , 
eo quod a parentibus accepimus, Sc habemus, uc.li 
mus , proinde principij rationem habebit , unde 
eft bonum noftrum .• ergo eis maius bonum velle de 
bemus, at quod fpe&ac ad ordinem fecundum con- 
iumftionem inter diligentem,&rem diledfam , magis 
eft diligenda uxor, quam parens: nam uxor magis 
cum uiro coniungicur , habentur enim uir, & uxor,ut 
una caro,dicente Dominb .• Itaque iam non funtduo, 
fed una caro. 
Nono loco, eadem quxftione, articulo duodecimo, 
probat idem Samftus Thomas, magis effediligendum: 
eum , a quo beneficium accepimus , quam eum , in 
quem beneficium contulimus ; quod fpedtat ad or 
dinem fecundum obiectum charitatis , fecundum 
quam plura , pocioraque bona debemus ei, qui eft 
jr uieluti principium noftrum unde fumus, ucl boni ali 
quid habemus nam eo ipfoquo eft principium no- 
flrum , eft fimilior , A proinde coniundtior Deo . At 
uero fecundum ordinem , qui fe habet ex parte di 
ligentis , magis quifque diligit eum , de quo ipfc bc- 
nemeritus eft,quia is, in quem beneficium confcrn 
mus , eft ueluci opus noftrum , Sc quifque naturali 
ter amat opus fuum, finguli autem hominum natu 
raliter. diliguntid , in quo fuum bonum mfpiciunt* 
Prxterca difficilius eft beneficium conferre, quam ac 
cipere ; 'ea vero,m quibus plus operx , & laboris im« 
pendimus , plus amamus. v 
Secundoquxritur > An tuta confeientia poffir quis 
fui corporis uitam pro amico ponere hoc eft quatere, 
An poffitcerto uitx. diferimmi Xeipfum .obijcerc,,jtai 
]S ft n 3 amicum