Lih.I. De tertio decalogi 
raeepto. Cap. XXVI* 67 
/eruilia priuata ; vnde vbi nulla fubeft offenfionis 
occafio,nihil peccatis, qui vel rem diurnam omittit; 
vel domi priuatim femiha opera facit. Item quando 
adeft fola populi confuetudo in aliquo die fefto ob- 
feruando, potius liberali quodam pietatis ftudio, dies 
ille colitur, quam vi & necelfitate legis. Quo fit , vt 
fi in aliqua prouincia , diacefi , oppido , vel loco dies 
fefti de more gentis, duitatis, vei populi feruentur. 
Parochi interiit nofle , an confuetudo illa fit Ordina 
ri) audfontate confirmata : tunc enim populus & Mif- 
fz facrificio interdie , & ab operibus ciuilibus ceflare 
debet . ... 
Septimo 'quaeritui*, An Cimt&s , iiue Communitas 
Lai eorum fe fe Deo polii t voto obligare , ita vt voti 
ratione diem feftum agere, & colere debeat i Refpon- 
deo, populum in hac parte non plus habere audtorita- 
tis, quam Principem ; quare non poteft fimpliciter 
diem feftum inftituere, ita vt finguli ciues debeant 
rem diurnam audire : fed folum ea eft vis huiufmqdi 
voti , vt intermitti debeant ciuiles publica: fundtio- 
nes, ac opera . Et rurfus quia voti obligatio tantum 
voucntem adftringit, ac tenet, fit, vt votum quo po 
pulus promittit fe feftum diem lentaturum , adpqfte- 
ros non protendatur, quippe qui nulla fe Deo voti re 
ligione obftrinxerunt: qnamius aliquando accidat, vt 
poften id feruare cogantur , quod priores vouerunt, 
non quidem ratione voti, fed vel ratione ftatuti, vel 
confuetudinis recepta & approbata:, itavtfecus fa 
cientes grauiter delinquant. 
Odfauo quaeritur , An poftit dies feftus inftitui, qui 
colatur,ac feruetur vfque. ad meridiem tantummodo? 
Refpondeo,pofle id, tum ab Ordinarijs , tum a Princi 
pibus inftitui: nihil enim impedit quo minus id fieri 
queat.Nauarrus in Manuali cap. 13. num. 5. verfic.Ex 
quo infertur , id videtur docere . Quod fi Ordinari; a(r- 
Ctoritate inftitnatur, vel confirmetur, debet eo die die 
facrum audire : Vtfi iubeat Ecclefia feriam festam 
Maioris Hebdomadae, vel diem Cinerum initio Qua- 
dragenari) ieiunij, vel diem Defunctorum poft folenir 
nem Omnium Sandlorum celebritatem vfque ad me 
ridiem feruari. Quod fi fola Principis,Magiftratus, vel 
Populi auctoritate dies feftus aliquis vfque ad meri-; 
diem tantum inftituaturjfolum eo tempore debent fub- 
diti a publicis operibus vacare . 
Nono quaeritur, An peregrini Sc externi,viatorefquc 
perinde atque incolx debeant dies teftos agere , qui de 
more feruantur in ijs locis , in quibus vel commoran 
tur ad tempus,vel per qua: tranfeunt ? Refpondeo pri 
mum de peregrinis , & aduenis , qui alicubi commo 
rantur,eos confuetudim duitatis, apud quam degunt, 
fe accommodare debere i a c propterea dum extra pa 
triam manent, nequaquam dies feftos pbferuare co 
guntur in fua patria agi Sc coli folitos , fed eos dunta- 
xat, qui tonfuetudine celebrantur in locis , in quibus 
vna cum incolis confidunt-, vt colligitur eft ijs, quv di 
cit Abbas in cap. Confilium 6. de Obferuat. leiuniof. 
Si quaras quid dicendumJde eo, qui egrelfus e patria 
in alium locum venit 1 Quidam addudli audloritate 
Mauarri in Manuali cap. u.num. 5. Aiunt: Si is in ali 
quo loco per totum tempus matutinum vfque ad me 
ridiem moratur, eum confuccudinc illius populi tene 
ri ; Sc ideo Midas facrificioxo die iuxta populi confue- 
tiulinem.intereffe oportere . Deinde, fi in aliquo loco 
prandeat, ah cis eibisabftinere debet, qui ex eiu$ ci 
uitatis confuetudiue funt eo, die .prohibiti. Cauterum 
horum opinio mihi 110,11 placei.Scd cum Glofla in cap. 
Quae, contr^. Diftint. 8. In yerbp , A.iyuperegrini; ju 
cap.HJa auteai Diftint.iz.In verbo,V-eneris,diliingue- 
dumexiftimo: Aut peregrini veniunt in locum fla 
rim difcdftm, fiue prope diem abituri, aut ibi manfuq 
ri,& habitaturi, ad tempus, Si primo, non tenentur, 
cqnfuetudinibus.qux feruantur 111 loco, ad quem ve 
niunt : nam colligitur ex 1. Debitor, de Pignoribus,, 
foioj perpetuo habitatores obhgan,. legibus ciuita-' 
tum. Si veniunt ibi cum incolis'habitaturi, cpnfus-1 
tudinibus alligantur vt incolx hoc modo interpre 
tatur Gloflaid quod habetur in capit. Quas contra, 
Dift.S.Ex Angiiftino: Confuetudines gentis,aut duita 
tis nulla cinis aut peregrini libidine violaudasieo quod 
^ ex eodem Auguftino dicitur in cap.HIa autem. Diftint* 
12..Ad quamcumque fotte Ecclefiam veneris, eius mo 
rem lerua , ft cuiquam non vis efle fcandalum ,ncc 
quemquam tibi. Sic etiam.Palud,in 4.Dift.iS.qua;ft. 4* 
art.j.Aatonin.v.Par.Tit tf.cap.z z. Silu. leiimium q, 
z.Rofel. leiunidm num. 16. Turrecreni, in cap. Digm- 
tatum.Dift.8.niim.8.&in cap.HIa. Dift.iz.nu.z.Ledef- 
ma in 4.i.Part.qiia:ft.i7.art.3.Med,i.i.quaEft.^d. art.S. 
prope finem 
De Viatoribus dicendum etiam arbitror, eos , dum 
per aliqua loca iter facientes tranfeunt minime ad- 
ftringi ad facrum audiendum ijs in locis,per qua; tran 
feunt , & m quibus dies fefti de nioreferuantur. Si ibi 
prandeant, etiam dum tranfeunt, pro confuetudiue 
duitatum, aut populorum non coguntur ciborum de- 
lediu vti ijs in locisfolito , quia ad ea loca veniunt fta- 
i tim recelfuri. Et quia colligitur es 1. Haeres,- abfens, $. 
Proinde, ff, de Iudicijs, viatores non fortmn tur forum 
ciuitatis, ve! populi, per quem tranfeunt. Eos pan T 
ter qui e patria proficifciintur, fi mane exeant, oportet 
facrum audire ibi,vel alibi, fi is dies more,patria feftus 
habeatur . Quar es, an fi aliquis fummo mane e pu 
tria profechis in abiti» locum deueneric, debeat fe ab 
opere feruili continere , fi dies feftits fit in patria , in 
.alio vero loco profcftilslSunt qui dicant, eum rem qui 
dem diuinam audire :oportere : , fed non intermittere 
opera fer,uilias quippe facri audiendi prxeeptum , fta- 
tim atque e, patria mane exijt,cum tenet;quoniam hu 
jus prascepti obligatio i. primovfque mane incipit, Sc 
in meridie finitur,'ac definit: ergo qui mane exit e lo 
co,vbi dies feftus agitur, tali praecepto ac confuetudi- 
ne tenetur: at verd operiim feruihum vacatio,pro con- 
' fiietudine ciuitatum , in quibus interdiu immoratur , 
habenda eft . Si vfque ad meridiem in loco degamus, 
v.bi dies feftus colitur, ab opere feruili cefiare debe 
mus, fi poft meridiem fimus in alio loco , vbi dies fe 
ftus habetur,, laborare liberti po(Turnus: funt enim va 
nae populorum confuetudines vhique feruandx . Hoc 
colligunt predidii Auftores ex-ijsqmj tradit, Nanar. 
in Manuali cap-7,3. numer. ?. verf. Inferpir fexto . Sed 
profedlo Refpondendum exiftimo , vtdixi : Aut quia 
exit e patria alibiTuimoraturus, auf .citp in patriam re 
diturus? fi redi turus cito , confuetudifte fuorum conci- 
»ium,aut populaau.um tenetur, non more ciuitatis, aut 
populi, ad quem venit cito receflimis. Si exit e patria 
alibi habitaturus, non more fuorum coiiciuiuin liga 
tur , fed eorum ad quos venit vna cum eis moraturus , 
Sic vtdixi,.Glofia.Palud.AntoiuU,Sylu.Rofel.Ledeim. 
) Sc Medina locis fupr.a.citatis opinantur. 
Decimo queritur , An ficut vari^ funt ciuitatum , 
aut populorum confuetudines in obferitatione die 
rum feftorum , pollint quoque ,pfte diuerfe. eqdem in 
loco inter eos , qui diucrfas artes exercent . Hoc eft 
quaerere,; An,.fi inaJiquo oppi4p;di,^s,feftqspigatur , 
excufan.queant opifices, certum aliquod-geiius artis 
confuetudines exercentes; cum, tarpen ceteri omnes, 
pro ciuitatis aut populi ppnfb?^difjf diem feftum 
obferuent 2 Rpfcl. Ferig numer, 5, negat.- Refpondeo 
tamen,, poffe quidem excufari, modo tamen ea con 
fuetudo expreliim , vel tacite ab eorum locorum Or 
dinari js. permittatur tunc veyq'tacite permittitur , 
cum eam Ordinarij compertam habent, nec tamen 
corripiunt, nec puniunt eamfemante^, cum alioqui 
poflent commode punire, sic Caietan. in Summa ver- 
l ho, Eeftprum violatio. Sylu. yerb. Doipinica, qutft. r, 
verf. SeptinmnpAutonin z. part. Titul. 9. capit, 7. $. 1. 
Nam ft reprehendant , aut petnis debitis plectant, 
ea confuetudo vim non habet , fed eft coruptcla. 
Quo fit, vt fi alicubi in die fefto futores, vel fartores 
i» Officinis vendere rufticis ex villa in vrbei» ve 
nientibus, veftes, aut calceos loleant; liberi culpafint, 
fi idvmuerfim omn.es efficiant, nec Ordinari; feieates 
vllomodq repugnent. Caietanusin fm» : ia verbo,Fe 
ftorum violatio . Eandem quoque excufationem iu- 
ftam habent., qui capillos , vel barbam tondere lolear 
in peruigilio alicuius dici fefti vfque ad imam yel 
duas nodlis horas in ijs,locis., in quibus fefti & facri 
dies fecundimi Canon es, .'C lura obleniantur a vefpc- 
ra vnius diei, vfque ad velpcram dici fcqucntis; hole