Ziliit.xy
6 8 Injiltuttonutn JMorahum* Pars II,
eft,ab occafu folis vfque ad alterum occafum . Sic Ca- A
ieta. loco citato. Tabien. Ferianu. 14. Armilla felium
ru.S Sylu.Dominica.quaft. 1. ad finem.Nauar. in Ma
nuali cap. 13. nu. 8. Liberi quoque omni culpa funt ij
Magiftratus, qui Ius dicunt in diebus feftis, rufticis ad
vrbem vementibus, eo quod alijs diebus venire com
mode nequeant. Caiec. loco citato. Qusrcsan figuli
cxcufari queant, qui in diebus feftis confuetudine qua
dam materiam prsparant, vt die proxime fequemi
non feriato lateres, & regulas decoquant; cum tamen
eo die profefto materia prsparan queat, quamuis non
fine trium duarumue horarum 1 actura Reuera li id ali
cubi generatim figuli omnes efficiant,& Ordinanj eius
rei confcij non puniunt, cum commode poffint, nec
reprehendunt,non peccant. Secus tamen fi pauci id fa
ciant: autfi omnes quidem , fed contradicentibus Or-
dinarijs. Idem iuris eft in ijs , qui m dic fefto ad vefpc-
ram iumenta, aut currus, plauftraue oneribus vacua in B
villam mittunt, fiue deducunt, ne operam vnius dua
rum , triumve horarum in dic profefto proxime fe-
quenti perdant: fccus tamen eft,fi iumenta,currus, aut
plauftra onufta mitterentur, aut deducerentur.
Vndecimo quaritur, An famuli opificum , fiue arti
ficum a peccato liberi fint, fi in die fefto mechanicam
artem exerceant dominorum mffu : Refpondeo , varia
efie famulorum genera; aut enim funt adolefcentcs,
qui mechanicarum artium magiftns operas locant
luas ad aliquot menfes, hebdomadas , vel annos nulla
Hicrcede,vd ftipendio condudti, fed ea tantum lege,vt
certam artem addifeant, vnde viuant. Aut funt iuue-
nes certa niercede condufti. Rurfus aut funt famuli,
qui nifi iuflu domini facerent, dimitterentur, & grani
aliquo afficerentur damno, cum alium dominum , a
quo conduci poffient, vix commode reperirent; aut fc- C
cus. Item aut laborare coguntur poft rem diuinam die
fefto auditam, aut ca non audita.
Infuper autiufto metu dominis obedire coguntur,
aut fecus.Si famuli iufto metu compellantur : aut gra-
Yie aliquod damnum fuftmere cogantur, fi a fuis domi
nis expulfi & eiedti fuerint; tuta coafcicntia parent, Sc
infermunt, faltem fi Miffae facrificio interfuerint, tunc
enim non ipfi,fed domini culpantur. Si autem nil dam
ni,quod fit alicuius momenti, patiantur, debent potius
diem feftum feruate , quam dominorum iuffa facere ,
Eft enim potius Ecdefis,quam homini parendum. Sic
RofellaFeriae num.15,& 24.Sylu.Dominica, qusft. 5.
ver.fecundoNauar.in Manua.cap.13.nu. 7. Caietan. in
■fumma verb Feftorum violatio.Sqtus 4. Dift. 13 .qusft,
a.art.i.ad finem m alio cafu fimili.
Duodecimo quaeritur,vndenam,quod attinet ad fer- D
uilium operum vacationem dies fefti incipiant:& quan
do terminentur fecundum Canones, & iura ? Relpon-
deo;Iure communi, quod habetur in cap. 1. de Ferijs,
dies Dominicos incipere a vefpera,& vefpera diei pro
xime fequentis terminari; id eft, ab occafu fohs vlque
ad alterum occafum . Et in cap. Quoniam de Ferijs di
citur ; Licet feriptum fit; A vefpera in vcfperam cele
brabitis fabbata vcftra ; feftorum tamen principium
& finisiuxta eorum qualitatem, & diiierfarum regio
num confuetudincm debet attendi,vt ficut magnitudo
dierum exigit prius incipere,& tardius terminari, & c.
Panormitanus, & alij quidam Canonici iuris interpre
tes cap.Quonianqde Ferijs,docent, iuris efie diuini , vt
dies fefti incipiant a vefpera vnius diei, & in fequentis
diei vefpera terminentur , quod denionftrant ex eo
quod habetur Lenit. 13. fupra citato : A vefperain ve- E
fperam celebrabitis fabbata vcftra, & ex eo quod ius
commune in cap.Omnes dies, & cap. Quoniam de Fc-
rijsftatuicur , ita effe diesfeftos colendos: quia id lex
diuinafanciuit. Vnde colligit Panormitanus vna cum
ahjs quibufdam Iuris Dottoribus, Ius diuinum , uire
humano aut confuetudine explicari, declarari, laxari,
reftringi,& mutari poffe.hoc eft,ex parte tolli, & abro
gari : quia cum dies fefti iure diuino a vefpera in ve
speram agi colique debeant ; nihilominus tamen in
cap.Quoniam de Ferijs dicitur, Feftorum principium
& finem pro diiierfarum regionum confuetudine ateen
di oportere. Mihi tamen hax opinio minime probatur .
M 30) Canonici Iuris interpretes ample , uon. ftndbc &
proprie ius diuinum accipiunt - id nimirum iui diui
num appellant, tum quod olim ludsis Moyfesvcteri
lege iniperauit: tum id quod noua lege Chnftus infti-
tuic. At Theologi, quod ad C*remomas veteris legis
fpeftat, Ius diuinum appellant vetus & antiquu, quod
olim iuflu Dei feruaridebebat, nunenonitem, qui»,
eft Chrifti morte fublatum : nifi illud denuo Ecelefia
prscipiat:&: tunc non feruatur, quia lex antiqua iuffc-
rir, fed quia Ecelefia cuftodicndum fua audlontate de-
creuerit. Ius vero diuinum , quod nunc obliget Chri-
ftianos,vocant, quod praecepit Chriftus Dominus, aut
quod ius naturale , Sc Deus ipfe pratferibunt, & impe
rant . Quo fit ,vtrum dies fefti,tum Dominici m Ecele
fia ferucntur,a vefpera vfque ad vefperam,iure tantum
Ecclefiaftico , non Diuino . Et ideo confuetudine mo
ribus vtentium recepta, dierum feftorum initium , ac
finis variari ac mutari queunt. Nec verum eft, quod
aliqui docuerunt aliorum dierum feftorum initium , Sc
finem confuetudiue exiftere a media nodte vfque ad
mediam nodtem proxime fequentem , dies tamen Do
minicos, Sc feftos folemniores exiftere a vefpera vfque
ad vefperam,hoc eft , ab occafu folis vfque ad alterum
occafum : nec polle contrarium confuetudine induci:
putant enim illi, iuris effie diuini vt a vefpera inchoen
tur,& in vefpera finiantur: quod nos diffitemur. Sed id
dicimus ede Canonici iuris : vnde fere vbique vfu re
ceptura eft, vt dies fefti feruentur i media nodle vf
que ad mediam nodlem proxime fequentem • Nauar-,
in Manuali cap. 13. num. 5. verfic. ex quo infertur, &
num. 8.
Decimotertid quaeritur, An iuris diuini fit, vtdies
fefti folenniores coeteris , quales funt Dominici, & alij
dies fefti Domino facri, colantur uigintf quatuor ho
rarum fpatio,vndecumque inchoentur, & vbicumque
claudantur,& delinant. Angelus in verb. Dies, in prin
cipio, Syluefter verb. Dominica qusft. 2. Supplemen
tum in verb. Dominica , aiunt iuns effe diuini, vt vn-
decumque dies feftus incipiat, & vbicumque finiatur,
duret faltem viginti quatuor horarum fpatio. Ceterum
id quidem nos fatemur Deum veteri lege iuffiffe. Sed
illius legis ectremoma fuit, & proinde Chrifti morte
abrogata, quare, vt ait Tabien. m verb. Dies , num. 3.
Rofel. Feris nu. 4. in Ecelefia iuris eft tantum Canoni-
ci, vt dies fefti viginti quatuor horarum fpatio obfer-
uentur; ac propterca confuetudine huiufmodi tempus
minui,& augeri poteft. Et ita paulo ante dixi,poffie Ec-
clefiam ftatuerc , vtdiesfeftus agatur a fummoman»
vfque ad meridiem tantum . Sunt igitur gentium, ciui-
tatum Sc populorum confuetudines obfcruands: licutt
pro varietate regionum , Sc celebritate dierum fefto.
rum , a vefpera m vefperam , aut a media noiftc yfqut
ad mediam noilem co!i,& obferuari folent.
'De operibus, quibus eft diebus feftis fu r
perfedendum, Cap. XXVll,
A Nnotandum eft,olim apud Romanos, etiam Eth
nicos, menfis cuiufque dies,aut fuilfc feftos , aut
profeftosrvt tradit Macrobius lib 1. Saturn. cap. 16. Sc
teftatur Plutarchus in Vitis, in vita Num* Pomoil. Fe
fti dies erant Deo dicati, profefti hominibus ad rem
priuatam ac publicam adminiftrandam conccffi. In fe
fti s vidtime madtabanmr,facrificia offerebantur,rcbuf-
S uediuinis opera dabatur, fiebant epulae, Sc ludiae
pedlacula populo dabantur , Sc feris agebantur. Epu
lae ex pecudum , Sc frugum prouentibus fiebant : quo
fadtum eft,vt feris didti fiutipfi dies fefti. Porro Feri*
dicebantur,vel k feriendis victimis,vel ab epulis feren
dis. Etenim die feftoforenfium negociorum , iurgio-
rum,& litium vacatio in liberis hominibus erat: in (er
uis vero immunitas operum Sc laborum; neque enim ,
vt diebus profertis ea a feruis domini exigebant. Vnd«
Cicero lib. 1 de Diuinat.& lib. i.de legib.iuxta leges i>
Tabularum ait; Ferijs iurgia amoucntur . Et ideo voc«
prsconis dcnunciabanqne quid tale ferijs ageretur, Sc
praecepti negligens multitabatur; Sc ferias pollui dice
bant,
