i S 7 
De CctuJJts. 
nam omnis Caufla efl quidem princi 
pium , fed non omne principium pro 
prie cft caufla : fiquidem principium 
in prsecifa fua ratione non dicit nifi 
primitatem , unde cetera fequuntur . 
Quare Arifl. i. Pofier. tex. y. ajebat : 
Idem enim dico Primum ac Principium. 
Quod affurnens Scotus in Commentar. 
4, Metaph, tex. 3. fic exponit: Princi 
pium dicitur ratione primitatis , fed 
Cauffa dicitur ratione dandi effe. Et in 
y .Met. tex. r. magis iic elucidat: Plus 
fe habet Principium quam Cauffa: nam 
terminus a quo in motu potefl dici prin 
cipium , unde motus , non tamen cauffa . 
Differentia autem funt fubreqttentia ver 
ba : Virtute cujus aliquid ponitur in ifie . 
Non enim efl Cauffa, folurn quia-prae 
cedit, fed quia prsecife fua virtute ha 
betur aliquid aliud ab ipfa . In illa au 
tem virtute flat caudas efficacia, & in 
hac efficacia flat ille influxus , quo 
cauffa dicitur influere in effeiflum . Non 
una efl Caufla-, non una proinde fem- 
per erit affignanda virtus , fed tamen 
aliqua erit femper affignanda , alioquin 
res decidet a ratione Cauflae. De An 
gulis agendo, figillatim & diftiniffe nos 
affignabimus . Ex hac autem virtute 
exercita neceflc efl ut aliquid de novo 
habeatur in effe. Si enim nihil hujuf- 
modi confequeretur , nulla effet illa 
virtus, nullaque caufla . Quod ita con- 
fequitur , vocatur Effeflus , defumpto 
nomine a praecipua Cauffa , qua; efl 
efficiens ; fed tamen fingulx Cauffa; 
proprium effeiflum obtinent ideoque al 
terius diflimflae ideae ab effedlu Cauflae 
efficientis. Cauflae vero notione fic fuf- 
flcienter percepta , plura funt , quae 
ulterius ad ejufdem Cauflae explicatio 
nem conducunt; in quibus tamen rnul- 
ta efl ]is tum, inter veteres , tum in 
ter modernos Pbilofophos, fed frequen 
ter lis efl de nomine. 
§. II. 
Varia in Cauffa conftderatio. 
2. In Cauffa igitur debet effe virtus, 
& quia haec virtus debet effe ad poffc 
ponere aliquid in effe , appellatione 
propria vocatur Potentia . Ifla autem 
potentia vel intelligitur folum ut refi- 
dens in ipfa Cauffa , licet expedita ad 
exercitium , ii foret occalio ; & tunc 
dicitur tantum Cauffa in potentia , feti 
uficatiori vocabulo Cauffa ia. aflu pri 
mo, quia fic primo inflruifla debet effe 
Cauffa, antequam revera cauffet. Cum 
autem intelligitur exercere de fatflo il 
lam fuam virtutem feti potentiam, id- 
ell cum revera cauffat ; tunc dicitur 
Cauffa in alia fecundo , feu clarius In 
attu exercito, liare licet elementaria , 
perquam neceffaria faspe fiunt ad rc- 
fcindendas arquivocationcs . 
A Cauffa iit abflraffio , nempe Cauf- 
falitas, quam invenio in contrarium a 
Scholaflicis diftrahi . Sed fine conten 
tione potefl dici , hanc vocem effe atqui- 
vocam juxta diverfam rationem , aqua 
abflrahitur. Vel enim confideratur vis 
Caufla; ad producendam , & abflrahi 
tur Cauffalitas pro ratione cauflae iit 
catillando. Vel confideratur ipfe influ 
xus cauffae tamquam in via ad effeiflum 
habendum ; & Cauffalitas nimirum fu 
tuitur abflratfle pro via ad effeiflum . 
Vel tandem comparatio fit inter cauf- 
fam & cauffatum , & tunc Cauffalitas 
perinde efl ac relatio inter ea reful- 
tans. Iu omnibus his fenfibus Cauffa- 
litas non raro invenitur promifeue u- 
furpata . 
Cauffatio fimiliter arquivoce fumitur 
ob plures fenfus , quos habere potefl. 
Cauffatio perinde efl ac actio, iic iiflio 
licet de fe dicat Cauffatn efficientem 
utpote principalem , tamen fignificac 
exercitium feu aftum fecundum Cauf- 
fae in fua ratione; unde Cauffatio cui 
libet Cauffae appropriari potefl. Cauf- 
fatio inquam aifluin fecundum indicat 
A a a & ideo