Dc CatiJJtP. 
11 97 
te illa'non poted dici cauda i fi autem 
adeft , faperfluum eft vagari in aliis 
confiderationibus, cum principium fuf- 
ficiens & praecifum habeatur in illa fa 
la virtute natura; adjutda , 
§. VI. 
De Cauffa Inftrumentali. 
Quames : quid dicendum lit dc Cauda 
inftrumentali ? 
16. Inftrumenti nomen ab artificia 
libus eft defumptum . Quia enim arti 
fex non omne opus falis fais manibus 
complere poteft , haec & illa adhibet, 
quibus mediantibus removet obices , 
difponit materiam , induci: formam , 
& perfede perpolit. Vide flatuarium , 
qui fcalpra pluris generis adhibet ad 
incidendas partes marmoris, & ad in 
ducendam illam figuram , quam ipfe 
vult, fed obtinere le falo non poterat. 
Ex hac inquam artificiali indufiria quae 
dam in produdionibus naturalibus de 
nominata funt ipfius Caudis efficientis 
inftrumenta , quae demum nihil aliud 
funt, quam media, quae in produdio- 
ne aliqua adhibentur proportionate ad 
ededum confequendum . Enumeratio 
inflrumemorum , qu® ab aliquibus fit 
cum falius memori® defatigatione , mi 
hi videtur fuperflua , quia cum deter 
minari nequeant & obices removendi , 
& difpofitiones necedari®, non eft cur 
in cladem inftrumenta revocare veli 
mus. Data inftrumenti notione, pote 
rit quodlibet indrumentum dignolci & 
explicari . Potius necedaria eft divifio 
inftrumenti in Phy ficum & Morale . Nam 
v d aliquod adhibetur ut medium na 
turale ad ededum naturale feu phyfi- 
cum , uti dicebamus de fcalpris rcfpe- 
ftatuarli : vel adumitur aliquod 
phyficum folum ad movendum animum 
alterius ad operandum , ut cum adhi 
betur figilluffiS^egium in epiftola ad 
movendum populum , ut h®c & illa 
operetur . De elevatione inftrumento- 
rum ad ededus fapernatutales dicitur 
in Theol. maxime toni. 4. tr, 1. q. 2. 
His ideo fuppolitis, 
17. tt. Ctvuffam infirumentalem non 
ej]e nifi medium aptum , quod efficienti 
infervit ad obtinendum effeBum ; ideo- 
que non habere rationem Caujf.e nifi in 
virtute ipfius efficientis. 
Probatur & exponitur . Inftrumen- 
tum ex didis fic definiri poteft : Me 
dium aptum inferviens agenti ad effe 
Bum confequendum. Medium inquam , 
quia inter caudam & ededum habe 
tur , &• in ordine ad ipfa adumitur . 
Aptum vero , quia certum cfl non quod 
libet pode adumi ad quodlibet , unde 
ftatuario non truncus , fed fcalpra in- 
ferviunt ut inftrumenta , quia haec ni 
mirum aptitudinem habent ad futim 
opus intentum . Haec aptitudo vocari 
quoque falet virtus inchoata, nonquafi 
fit virtus ipfa cattd® efficientis , fed 
quia debet efte veluti coh®rentia cum 
illa virtute ad ededum habendum. In 
fer vi re tandem debet agenti , quia ut 
cumque inftrumentum ad fit , fi eo agens 
non utatur , nunquam certe obtinebi 
tur ededus a falis inflrumentis . Qta 
de re fi efficiens caufta haec inftrumen 
ta feu media non adhibeat , habebit 
quidem virtutem in adu primo ad ef- 
fedum , fed nullatenus in adu fecundo 
exercere poterit . E contra fi inflru- 
menta de fe folum conftderentur, nul 
lam rationem cauff® habent ; & fi ta 
men aliquam obtinent, in tantum obti 
nent, in quantum inferviunc exercitio 
virtutis Cauft’® efficientis. 
18. Eline ideo eruitur , omnes dif- 
pofitiones , qu® vel praevie vel fimul- 
tanee requiruntur ad adionem natura 
lis agentis, nullatenus de fe polle di 
ci caudas ; fed fi fumantur quatenus 
medium funt ad ededum producen 
dum , pode appellari caudas inftrumen- 
tales , quatenus cauft* efficienti infer- 
viunt ad ededum . Sic expulfio cali 
ginis eft cTtfpofitio feu medium &• im