i 9 S DISSERTATIO 
THEOLOGI.CA 
berantur, qui docent licitum cflc fcqui fcnten- A 
tiam minus probabilem , in concurfu probabi 
lioris : Ergo ad quietem Se tranquillitatem con 
fcientii , magis expedit huic quam oppoficx ad- 
hxrere fententix , Se fequi benignas opiniones, 
quamvis minus probabiles. Confequcntia pa 
tet , Antecedens vero probat Caramuel, ubi fu- 
pra , exemplo ex propria experientia dclumptoi 
Ego (inquit} qui fentio non requiri attentionem 
internam in divino officio ,fed externam fuffice- 
fe , fcio me /patio tot annorum femper officium 
divinum legiffie, adeoque jurare poffium, me nec 
quidem venialiter in hoc genere peccaffie. Nonne 
hac fumma Conficientia quies , & animi Chriftia- 
ni fecuritas ? Tu vero qui contrarium fentis, I 
tuam quafo confcientiam examina , & fincere 
refpondeas,an audeas vel una die ita legere of 
ficium , ut jurare pofiis te non peccaffie venia- 
liter. 
181. Refpondeo, negando Antecedens: nam tan 
tum abeft quod , fequendo probabiliorem^ fen- 
tentiadfrj, fcrupulis conlcientia exponatur, quin 
potius ab eis omnino liberatur & eximitur,ut 
patet ex Clementina exivi de verb. fignific. ubi 
Pontifex ait : In his qua falutem anima refpi- 
ciunt, ad vitandos graves remorfus conficientia, 
pars fecurior eft tenenda. Ratio etiam id fuadet: 
nam in fincera folum veritatis inquifitione 
quies, in fola veritate fecuritas perfedfca elfe po 
teft: atque adeo qui partem illam ampledtitur, 
quam minus probabilem & minus tutam, id eft 
falhtati quam veritati, peccato quam virtuti 
viciniorem judicat, angi fcrupulis, Se ftimulis 
confcientix pungi 8e torqueri necefte eft: qui 
autem id, quod verius, quod tutius credit, fc- 
quitur, is quietus Se tranquillus eft, licet omni 
no fecurus non fit; nam is unus vera Se perfedta 
fecuritate fruitur , qui primam Se aeternam veri 
tatem & fcequutus Se aftequutus eft. Unde in hac 
vita femper manet in juftis folicitudo quidam 
Se tremor, ut illud impleatur Apoftoli price- 
ptum: Cum timore & tremore vcftratn falutem 
operamini. Pium illum timorem qui detrahit 
fandtis, magnam detrahit humilitatis & vigi- • 
lantix, imo foelicitatis fui partem: ut enim in 
luctu , in paupertate , in afflictionibus Se aerum 
nis bcatitudinem locavit Chriftus, fic in fandto 
illo timore Sapiens quandam hujus viti foelici- 
tatem conftituit, dum ait Proverb. z8. Beatus ho 
mo qui femper efi pavidus. 
jSi. Ad exemplum vero Caramuelis, ex propria 
defumptum experientia, dicendum eft, operan 
tem juxta laxam illam ac periculofam fenten- 
tiam, qui afterit attentionem internam in di 
vino ofticio non clfe neceftariam, non folum non 
eximi a peccatis venialibus, fed etiam periculo 
culpi mortalis exponi: quia cum ille non curet 
de alia fententia', qui tutior, verior , Se proba 
bilior apparet, ut fupra oftenfum eft, fi contin 
gat ipfum decipi, non errat ex ignorantia invin 
cibili, fed vincibili & culpabili, qux nec a mor 
talibus , nec a venialibus peccatis excufat. Unde 
illa confcientii tranquillitas, Se animi fecuri 
tas , quam fpondet Caramuel minus probabi 
lem fententiam fequentibus, fufpedta 8r peri- 
culofa eft; Se puluillus ille feu cervical , quod 
fub tepidarum & negligentium capite ponit, ut 
mollius in fuis negligentiis dormitent & quief- 
cant, reprobatur a Domino per Prophetam di 
centem: Vaqui confuunt pulvillos fub omni cu 
bito maniis ,& faciunt cervicalia fib capite uni- 
verfa atatis ad capiendas animas , Ezcchicl. ij. 
Qui verba exponens Grcgorius Magnus lib. 18, 
moral. cap. 4. fic ait: Pulvillus ponitur , ut mol 
lius quiefeatur. Quifquis ergo male agentibus 
adulatur, pulvillum Jub capite vel cubito jacen 
tis ponit; ut qui corripi ex culpa debuerat ,in ea 
fultus laudibus, molliter quiefeat. Similia habet 
Hugo Vidtorinus lib. 1. Mifccll. cap. Qjiif- 
quis ( inquit ) male agentibus adulatur , fub 
capite & manu alerius conflit- pulvillos. Hinc 
rurfus feriptum efl : Ipfe adificat parietem , & 
ali1 liniebant. Paries efl peccati duritia: hunc 
adifleat, qui contra fe peccati obflacuhim con- 
firuit : hunc linit, qui peccata perpetranti adu 
latur. 
Objiciunt fexto: Subditus vocatus aPrinci- i§._ 
pc ad fumenda arma, licite poteft ea fumere, li 
cet dubitet an bellum fit jullum ,& probabilius 
exiftimet illud efle injuftum , ut colligitur ex 
cap. jQuod culpatur 13. qu. 1. ubi dicitur : Tir ju- 
ftus j fi forte fub Rege homine etiam facri lego mi 
litat, re Ele poteft illo jubente bellare, fi vice pa 
cis ordinem fervans,quod fibi jubetur,vel non effic 
contra Dei praceptum certum eft, vel utrum fit, 
certum non eft. Ergo laltcm in aliquo cafu po 
teft quis tuta conlcientia fcqui opinionem mi 
nus tutam, Se minus probabilem , relicta tutiori 
Se probabiliori fententia. 
, Refpondeo conceflo Antecedente , negando ,5^, 
J Confcquentiam: nam in prididto cafu opinio 
minus probabilis ex motivo intrinfeco, per mo- 
tivum extrinlecum ei fuperveniens,redditur pro 
babilior, Se certa moraliter : tunc enim prs- 
fumptio quod Princeps fuis fubditis jufta pn- 
cipiat, Se quod plures viri fapientes Se timora 
ti confcientii tale bellum ei non Confulcrent, 
fi non cflct juftum, eft motivum cxtrinfecum, 
fufficicns ut miles deponat dubium fpecula- 
tivum quod habet, Se ut fententia, qui ex mo 
tivo intrinfeco, feu ex ratione minus probabilis 
apparet, abfolute , Se penlatis omnibus circun- 
ftantiis, probabilior judicetur: unde runc nori 
minus probabilis probabiliori, fed probabilior 
^ abfolute minus probabili antefertur. 
Objiciunt feptimo : Ille non peccat, qui ope- igy, 
ratur id quod fibi probabiliter apparet honellum 
Se licitum ; cum enim in rebus moralibus nemo 
poffit femper habere evidentiam,feu certitudi 
nem mathematicam de honeftate , feu redlitudi- 
nefux operationis, fufficit ut eligamus Se opef$ 
mur id quod probabiliter nobis apparet hone- 
ftunv.Sed qui fequitur opinionem probabilem 
faventem libertati ( v. g. qui pingit in die fefto , 
probabile exiftimans id fibi licere) in concuriu 
alterius probabilioris, qui ftat pro pricepto,5e 
qui negat hunc adtum efte licitum ; operatur id 
. quodfibi probabiliter honeftum Se licitum ap 
paret : Ergo non peccat. ^ 
Confirmatur: Qui in adtionibus humanis eli 
git quod probabile eft , non agit temere , fed 
prudenter; cum eligat quod propter verifimi- 
les Se probabiles rationes videtur licite fieri pof- 
fe: Ergo tunc non peccat, fed rette agit. Con- 
fequentia patet: cum enim prudentia fit proxi 
ma regula humanorum aftuum , nemo poteft 
peccare fequendo didtamen illius, Se conformi- 
ter ad ejus regulas operando. 
Hoc argumentum,quod eft prxeipuum Ad- iij. 
verfariorum fundamentum, facile poteft in ip- 
fos retorqueri, & fimul noftra fententia magi3 
ftabiliri & confirmari. Nam ficut ex priferi-